МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ ТІЛ КЕМІСТІГІ БАР БАЛАЛАРДЫҢ ТҮЗЕТУ-

481 
481 
жоспарланған және ұзаққа созылса, онда ол тиімді бола түседі. Ата-аналарды тіл кемістігі 
бар балаларды дәрігердің де бақылауында ұстау негіздері туралы хабардар етуі керек. Ата-
аналарға олардың баласына сөйлеу дамуының деңгейі туралы ақпарат беру қажет. Ата-
аналарға сөйлеу дамуының бұзушылық себептерінің түрлерінен бағыт- бағдар беру керек. 
Баланың білім алу маршрутын жобалау туралы түсінік беру. Алдағы логопедиялық
жұмыстағы ата-ана ролін анықтау. Ата-аналармен байланыс-жеке және топтық жұмыс 
түрлерінде жүзеге асады. Ол-семинарлар, кеңес беру, әңгімелесу, ашық ұйымдастырылған 
оқу қызметі, көрнекі насихат, ақпараттық көрмелер, сауалнамалар өткізу. Ата-аналар үшін
көрнекі ақпарат түрлі жайма папкалар,тақырыптық папкалар және т.б. Сөйлеу бағытында 
балалардың тіл дамуы саусақтың қозғалуына байланысты екенін ата-аналардың назарын 
аудару. Саусақтың қозғалуы,баланың жасына сай болуы керек. Ғылыми тұрғыда, балалардың 
тіл дамуы жіңішке қол арқылы дамиды.
Ұсақ моториканы дамытудың маңыздылығы неде? Адамның бас миында саусақ 
қимылына және сөйлеуге жауап беретін орталықтар өте жақын орналасқан. Ұсақ моторикаға 
әсер ете және оны белсендіре отырып, көрші орналасқан сөйлеуге жауап беретін орталықты 
да дамыта аламыз. Логопедтің мақсаты-ата-аналарға ұсақ моториканы дамыту ойындарының 
маңыздылығын ұғындыру. Баланы қызықтыруда және жаңа хабарларды игеруіне 
көмектесуде үйретуді ойынмен алмастыру қажет.Ұсақ моториканың қимылдары мен қолдың 
икемдігі бас миының құрылымының даму деңгейін көрсетеді.Сондықтан,қол қимылдарын 
дұрыс басқара білу қажет. Баланы ешқашан мәжбүрлеуге болмайды. 
Халық даналығындағы «Ойнай білмеген, ойлай да білмейді», «Ойында озған өмірде де 
озады» деген атталы сөздің сырына жүгенсек мектеп алды баланың ойынға деген 
қызығушылығы, қарым – қатынасы, мінезі олар өсіп есейгенде де өмірінде жалғаса 
береді.Ойын баланың негізгі әрекеті. Халқымыз бала тілінің дамуына ойын әрекеті 
елеулі орын алатынын ерте кезден-ақ болжап білген.Ойын кезінде баланың ортамен қарым-
қатынасы 
кеңейіп,таным 
қабілеті 
өседі,ойын 
үстінде 
бала 
жолдастыққа, 
көпшілікке,тапқырлыққа, ептілікке, адамгершілікке тәрбиеленеді.
Осы негіздерді ескере отырып,ата-аналардың назарын баланың ойын әрекетіне көбірек 
көңіл аудара отырып, жағдай жасау және уақыт бөлуіне талап ету.
Жалпы моториканың дамуының аздығын, соның ішінде қол қимылының аздық себебін 
зерттей келе қазіргі заманда жалпы тіл дамуы жетілмеген балалар көп кездеседі.Осыдан келе 
мынындай қорытынды шығаруға болады:егер тілінің дамуында ақау болса,онда бұл ұсақ 
моториканың мәселесі.Өкінішке орай, көп ата-ана қолдың икемі мен ұсақ моториканың даму 
деңгейінің төмендігін тек мектепке барарда ғана байқайды. Бұл балаға өте ауыр жүк. Жаңа 
хабарларды қабылдаумен қатар, икемге келмейтін саусақтармен қарындашпен жазып 
үйренуі керек. Халық өзінің өмір тәжірибесінде тіршілікте қалай қолдануына қарай, 
саусақтарға ат қойған, осыған байланысты ұсақ моториканы дамытуға арналған 
жаттығулардың пайдасы өте зор. Олар өте қызықты, шығармашылық қызметін және тілдерін 
дамытады .Саусақ ойыны арқылы баланың сөйлеуге деген талпынысы, қабілеті дамып, 
ынтасы артады және шығармашылық әрекетіне жол ашады.Саусақтарының қозғалыс – 
қимылына қарап, бала қуанады, шаттанады, сөзді айтуға тырысады және өлеңдегі үйренген 
сөз шумақтарын қайталап айта отырып, есінде сақтайтын болады. Сонымен қатар балалар екі 
қолын қимылдата отырып, оң, сол, жоғары, төмен, және т.б. түсініктерді бағдарлай алуды 
үйренеді. Осы ойындар айналадағы ақиқатқа жататын заттарды, жануарларды, адамдарды, 
олардың іс – әрекеттерін және табиғаттағы құбылыстарды (жел, жаңбыр, күн, ағаштардан 
түсіп жатқан жапырақтар) бейнелейді. Бұл ойындардың барысында балалар үлкендердің 
қимылдарын қайталап, өз қолдарының моторикасын белсенді дамытады. Саусақ 

482 
482 
ойындарының нәтижесінде: баланың сөйлеу тілі жетіледі, қимыл – қозғалысы артады, 
икемділігі артады, логикалық ойлауы дамиды, танымдық деігейі артады. Баланың қол еңбегі 
мен тілін арттыру үшін қандай ойындар мен жаттығуларды және т.б. әрекеттерді 
қолданатының ата – аналарға ұсынуға болады. Мысалы: қолмен ермексазды жұмсарту, жуан 
жіпке түймелер, моншақтар кигезу, түрлі – түсті жіңішке сымды катушкаға орау, қалын 
арқан, жіп ұшарын байлау, түймелерді, ілгіш, замок, қақпақтарды жабу, ауада сурет салу, 
құммен, сумен ойнау, сурет салу, бояу, штрихтау, мозаикамен, конструктормен, пазлмен 
жұмыс және т.б.
Тіл ақауы бар балалардың сөйлеуін дамыту барысында үй тапсырмаларының 
орындалуының маңызы өте зор. Үй тапсырмалары бірнеше бөлімнен тұрады:
-Дыбысты қою кезеңіндегі артикуляциялық жаттығулар.
–Алдағы жұмыста дыбыстарды машықтандыруға арналған артикуляциялық 
жаттығулар қосылады ( буында,сөзде,сөз тіркестерінде,еркін сөйлеуде қойылған 
дыбыстарды дұрыс айту)
-Фонематикалық қабылдауын дамытытуға арналған тапсырмалар.
–Лексико-грамматикалық жаттығулар мен ойындар.
–Байланыстырып сөйлеуін дамытуға арналған тапсырмалар.
–Ұсақ 
моториканы 
дамытуға 
арналған 
тапсырмалар.
Тапсырмалар балалардың жас ерекшеліктеріне және сөйлеу деңгейіне сәйкес беріледі.
Үй тапсырмасын орындау барысында ата-аналар төмендегі нұсқауларға көңіл бөлу керек:
–Баланың дені сау тамақтандырылған, ұстамды болған жағдайда ғана үй тапсырмасын 
орындау қажет.
–Үй тапсырмалары жүйелі түрде логопедтің ұсынғаны бойынша орындалып отырылуы 
қажет.
– Тапсырмаларды бала өзі орындауы тиіс, ата-ана тек қана тапсырмалардың 
дұрыстығын бақылайды және керек жерде түзетулеріне болады.
–Бала шаршаған жағдайда демалуына мүмкіндік берілуі керек.
–Баланы жиі мадақтау керек.
3.Қортындылау кезеңде логопедпен ата-аналардың арасындағы байланыс болуда келесі 
мәселелер шешіледі:отбасы мен жұмыс жасаудың тиімді әдістерін анықтау, түзету-оқыту 
жұмысын қорытындылау. Жұмыстың негізгі түрлері:сауалнама, ата-аналар жиналысы, жеке 
және 
топпен 
сұхбаттасу.
Біздің мақсатымыз XXI ғасыр талабына сай жаңашыл, шығармашыл, мәдениетті, жан-жақты
сауатты жеке тұлға тәрбиелеу.

жүктеу/скачать 13,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: