Бағдарламасы 6 Дәрістердің қысқаша мазмұны 8

1. ҚР Еңбек туралы. ҚР заңы. – Алматы: ЮРИСТ. – 36 б.

2. ҚР еңбек және әлеуметтік МИнистірлігі бекіткен 11.03.2000 жылғы № 71-ші бұйрығы бойынша ауыр, қауіпті және зиянды жұмыстарға 18 жасқа дейінгі адамдарға алуға болмайтын өндірістер тізімі. Бұл бұйрық Әділет Министірлігінде 07.04.2000ж тіркелген, № 110

3. Қ.Р еңбек және тұрғындарды әлеуметтік қорғау Министірлігінің 20.09.1999ж №184-п бұйрығымен бекітілген ауыр және зиянды жұмыстарға әйелдерді алуға болмайтын өндірістер тізімі. Әділет Министрлігінде 21.10.1999ж тіркелген №948

4. 1992 ж 30 маусымдағы «Арал маңындағы экологиялық қиыншылықтардан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғау туралы» Қ.Р. заңы.

5. 1992 ж . 18 желтоқсандағы « Семей ядролық зерттеу полигон сыақтарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғау » ҚР заңы.

6. Малый бизнес. Организация, экономика, упарвление: Учеб. Пособие для вузов. / Под. Ред. Про. В.Я.Горфинкеля. М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2003г.

7. В помощь предпринимателям / Под редакцией М.М.Нуртазина. Астана, 2004г.

8. Юридическая служба на предприятии: Сб.законодат. и нормат. актов. / Сост. Баймурзаева Р.К. – Алматы: Жети Жаргы, 1996 г.

5-тақырып. Кәсіпкерлердің шаруашылық серіктестерімен келісімдік қатынастары
Мақсат: Келісім шарттың жалпы сипаттамасын анықтап, түсіну.
Сұрақтар:

1. 
   Кәсіпкерлік келісім–шарттың жалпы сипаттамасы, түрлері.
   
2. 
   Келісім –шартты дайындау үшін қойылатын талаптар.
   

Туризм басқа да шаруашылық іс-әрекеттерден ерекше бөлінбейді. Сондықтан барлық нормаларға сай дайындалған келісім шарттар туристік фирмалар үшін де жарамды.

Келісім – шарт белгілі –бір заңдылықтарға негізделген, заңмен қорғалатын, орындалуға міндетті заңды айғақ. Келісім шарт келісім жасаушылардың қарым – қатынасының нәтижесі болып табылады.

Контракт – белгілі мерзімге бекітілген екі жақтың құқы мен міндеттері көрсетілген келісім шарт.

Келісім шарт және контракт субъекті ретінде мемлекеттік тіркеуден өткен, кәсіпкер статусын алған шетел азаматтары мен заңды тұлғалары, сонымен бірге жеке тұлғалар – туристік қызметтің тұтынушылары да бола алады.

Кез-келген келісім шарттың бір бөлігі ретінде алғы шарттары (преамбула) болуы тиіс. Преамбула (preambule француз сөзі–алғы сөз, алғы шарт) келісім шарттың алғы сөзі, оған қатысты жағдайлар:

• 
  келісім шарттың заңдылық сипатын көрсететін аты.
  
• 
  келісім шарт жасау орны мен мерзімі (бұл мәлімет соңында да келтірілуі мүмкін)
  
• 
  екі жақтың аты-жөні,бұл жағдайда сатушы немесе ұсынушы бірінші, ал алушы – екінші (заңды тұлғалардың толық немесе қысқартылған аттары).
  
• 
  келісім - шартқа қол қоятын жауапты қызметкерлердің қызмет орны, аты-жөні.
  

• 
  келісім шарттың мағынасы;
  
• 
  жұмыстар мен қызметтің , тауардың сапасы;
  
• 
  келісімнің бағалы бөлімі;
  
• 
  бағаны көтеру немесе түсіру туралы;
  
• 
  есептеу тәртібі;
  
• 
  екі жақтың міндеттері мен құқы;
  
• 
  екі жақтың жауапкершіліктері;
  
• 
  міндеттемелерді орындау мерзімдері;
  
• 
  келісім шартты өзгерту немесе бұзу тәртібі;
  

Келісім шарттың жалпы жағдайларына қатысты ережелер оның мазмұнына қарамастан барлық келісім шарттарға тән;

Олар мыналар:

• 
  арбитраждық нұсқау;
  
• 
  форс-мажор немесе күтпеген жағдайлар (жер сілкіну, су тасқыны , өрт) қоғамдық өзгерістер (әскери әрекеттер, көтерілістер), мемлекеттік мекемелердің тиым салу актілері (карантин, жүк тасымалдауды шектеу т.б.)
  

Келісім шарттың қорытынды бөлімінде көрсетілетіндер:

• 
  екі жақтың мекен жайы;
  
• 
  пошта және банк реквезиттері;
  
• 
  келісім шартпен бірге мағынасы бар қосымшалар;
  
• 
  екі жақтың қолы, өз мөрімен расталады;
  
• 
  келісім шарттың қажетті бірнеше данасы;
  
• 
  келісім шарт жасалған жердің аты және айы – күні
  

Туристік қызмет көрсету жұмыстары келісім шарт негізінде жүзеге асады. Туристік қызмет көрсету жөніндегі келісім шарт Қазақстан Республикасы заңдылықтарына сай жазбаша түрде рәсімделеді. Туристік қызмет келісім шарт, бұл туроператормен, турагентпен немесе туристпен оларға тегін қызмет көрсету үшін дайындалатын келісім.

Тегін қызмет көрсету – келісім шартында орындаушының міндеті тапсырыс берушінің айтқанын орындау, ол тапсырыс беруші сол қызметтің ақшасын төлейді (1999ж 1 маусымдағы №409 ҚР азаматтық кодексі, ерекше бөлімі, 33 тарау, 683-687 баптар.

Келісім шарттың басты көрсеткіштері төмендегідей:

1. 
   Туроператор немесе турагент туралы мәлімет, туристік қызмет жөнінде лицензиясы туралы, аты-жөні , мекен-жайы, банк реквезиттері;
   
2. 
   Туристік шараларды жүзеге асыру жөніндегі мәліметтер;
   
3. 
   Туристік өнімдердің пайдалы (тұтынушылық) қасиеті туралы мәліметтер, саяхаттың бағдарламасы мен бағыты туралы мәліметтер, туристердің қауіпсіздігі, туристік қызметке сертификаты (куәлігі) болуы тиіс;
   
4. 
   Саяхаттың басталу және аяқталу мерзімі;
   
5. 
   Туристерді күтіп алу, шығарып салу, ертіп жүру;
   
6. 
   Туристік шаралардың бағасы және төлем тәртібі;
   
7. 
   Екі жақтың міндеттері мен құқықтары;
   
8. 
   Келісім шартты өзгерту және бұзу шарттары;
   
9. 
   Туристің жүгін баратын жерге жеткізу шарттары және оны орындамаған жағдайдағы жауапкершілік.
   
10. 
    Басқа да келісім шартта көрсетілген жағдайлар.
    

Келісім шарттың негізі туристік қызметті пайдалану үшін туристік жолдама алу болып табылады. Туристік қызметтерді (жолдаманы) сатып алғаннан кейін турист екенін дәлелдейтін құжат туристік ваучер болып табылады, ол туристік қызметті әрі қарай пайдалануға мүмкіндік береді. Туристің кінасынан келісім шарт орындалмаған жағдайда, туристік қызмет толық төленеді. Саяхат бағыты өзгерген жағдайда немесе шет елдерде болғанда туындаған өзгерістерге туроператор немесе турагент жауап береді.

Бәсекелестік күшейген сайын туристік қызметтерге клиенттің талаптары да өседі, сондықтан туристік кәсіпорындар қызметін келісім шарт арқылы жүзеге асыру тиімді.

Дәріс материалдарын толық түсініп, меңгеру үшін туроператор және турагентпен, туристік кәсіпорынмен, туристік қызметті пайдаланушылармен , туроператор мен туристік қызметті ұсынушылармен және белсенді туроператорлармен келісім шарт жасау шарттары мен танысу қажет.

1. Малый бизнес. Организация, экономика, упарвление: Учеб. Пособие для вузов. / Под. Ред. Про. В.Я.Горфинкеля. М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2003г.

2. В помощь предпринимателям / Под редакцией М.М.Нуртазина. Астана, 2004г.

3. Юридическая служба на предприятии: Сб.законодат. и нормат. актов. / Сост. Баймурзаева Р.К. – Алматы: Жети Жаргы, 1996 г.

1. 
   Кәсіпкерлік мәдениеті мәні мен мағынасы
   
2. 
   Іскерлік және кәсіби этика
   
3. 
   Бизнесменнің негізгі ерекшеліктері
   

Басқару еңбегі өндірістік еңбек болып саналады. Басқару еңбегін өндірістік еңбекпен салыстыруды мынадай белгілер бойынша жүргізеді: еңбек заты, тікелей мақсат пен еңбек нәтижесі, еңбек құралы, еңбек сипаты, оның мазмұны. Басқару еңбегінің өндіріс еңбегінен айырмашылығы еңбек затының өзгешелігінде. Басшы үшін еңбек заты – мәлімет, яғни ақпараттарды жинап, өңдеп, шешім шығару. Осы мәліметтерді алмасу - басқару құралы. Басшының бағыныштыларымен қарым-қатынасы ақпарат алу мен таратудың ерекше түрі. Басқару еңбегінің мақсаты – ұжымның күш-жігерін үйлестіру және ақырғы жоспарланған нәтижеге жетуге арналған іс-әрекетті қамтамасыз ету. Басқару еңбегі творчествалық сипатта болады, яғни логикалық ой әрекетін қамтиды. Басқару еңбегінің мазмұны – өндіріс процесіне тұтастай ұжымды қатыстыру.

Басшының күнделікті жұмысында айқын емес болашақ жағдайында проблемаларды қарастырып, оңтайлы шешім қабылдауы оны күйзеліс жағдайына әкеп соғуы мүмкін. Сондықтан басшы өз энергиясын дұрыс жұмсай білуі шарт.

Болашақ іс-әрекетті жоспарлаудың мәні – іс-әрекетті орындаудың жолдары мен амалдарын ойластырып, құралдарын таңдап, мақсатқа жетуді көздеу. Өзін -өзі дұрыс басқара алатын адам табысқа жететіні сөзсіз. Ол үшін дербес жұмыс күнінің тәртібі, кәсіпорын жұмысының жалпы тәртібі, адамдарды өзара алмастыру графигі, жеке творчесвалық жоспары жасалады. Дербес жұмыс күнінің тәртібі жүйелендірілген, яғни жекелеген қызмет түрлері еңбек операцияларына бөлініп, жұмыс уақытының құрылымы ойластырылады. Жұмыс күні тәртібінің негізгі міндеттері: бір жұмыс күніндегі, аптадағы, ай ішіндегі басшылар мен мамандардың жұмысын ретке келтіру, кәсіпорын жұмысының ырғақтылығына қол жеткізу мақсатында өндірісті басқарудың оперативтілігін арттыру. Қажет болған жағдайда қауырт кезеңдерге арналып жұмыс күнінің тәртібі белгіленеді. Жеке творчествалық жоспарға өндіріс техникалары мен технологияларын жетілідру, оны ұйымдастыру мен басқару, еңбек жағдайын жақсарту, осылайша тиімділікті арттыру жөнінде нақты шараларды жүзеге асыру көзделеді. Ой еңбегінің гигиенасы жөніндегі ұсыныстардың маңыздылары:

-еңбек етуде қатты шаршамау, бірақ үзілісті жиілетпеу;

-демалыс уақытын дұрыс пайдалану, уақыт тапшылығын болдырмау;

-жұмыстың үйреншікті қарқынын қадағалау (тездетпеу,баяулатпау);

-бір іспен тым ұзақ уақыт шұғылданбау;

-зерттеуді тұрақты жүргізу, байланысты үзбеу;

-атқарылатын жұмыстың маңыздылығына көз жеткізгеннен кейін ғана оған кірісу;

-тынығуға, тамақтануға, денсаулыққа мән беру.

Жоспарға сай жұмыстың орындалмауының басты себебі көп жағдайда уақыттың дұрыс бөлінбеуінде, яғни мақсаттың дұрыс қойылмауы, міндеттер туралы нақты түсініктің және оларды шешу жолдарының жоқтығы, өзге жұмыспен тым әуестену, тиянақтылықтың болмауы, мәліметтің толық болмауы, оның кешігіп келуі, ақпарат тасқынынан маңыздысын іріктей алмау сияқты кемшіліктерге жол беру. Сондықтан басшы өз мүмкіндігін барынша пайдаланып, саналы түрде үйлестіріп, әбігершілікке салынбау керек.

Басшы кездесудің көпшілігін қызмет барысында жүзеге асырады. Қабылдау мәнері бойынша басшылар 3 топқа бөлінеді:

1) жалған демократ; бұл басшыға барлығы тобымен келеді, бейберекет кездесу болады.

2) бұл басшыға жолығу да орнынан табу да қиын;

3) бұл басшының қабылдау тәртібі болады, кезектілік пен регламент сақталады.

Қабылдауды екі түрге бөледі: басшылар тарыпнан (шақырып тапсырма беру, жұмысты ауыстыру, жаза сөгіс беру, жаза қолдану үшін) және бағыныштылар (проблемасын айту, мұқтаждарын білдіру үшін) өтініші бойынша.

Келушіні басшы өз кабинетінде түрліше қабылдайды:

- басшы орнынан тұрмастан, келген адамға қарайды;

- орнында отырып амандасады;

- орнынан тұрып амандасады;

- келушіні қарсы алып, орын ұсынады.

Г.П.Мицинг алуан түрлі жағдайда іскерлік әңгімені өткізудің негізгі бес принципін ажыратқан: 1 - әңгімелесушінің көңілін аудару; 2 - әңгімелесушіні сөзге тарту;

3 – мұқият негіздеу (дәлелдеу); 4 - әңгімелесушінің күдігін сейілту.

Осы принциптерді негізге ала отырып, әңгіме өткізуде мына нұсқауларды есте сақтаған жөн: әңгімелесушінің сөзін мұқият соңына дейін тыңдау, мұқият тыңдалмағандықтан әңгіме нәтижесіз болады; әңгімелесушінің шынайы айтқан сөзін теріске шығармау, фактілерді таразылап алып, пікір айту керек; мүмкіндігінше ашық жарқын, кішіпейіл, сыпайы, өнегелі болу, бірақ сыпайылықтың да шегі болуы керек; қажетті жерінде жігерлі болып,қызу айтысқа айналдырмай салқын қандылық көрсету, әңгімелесуші ашуға ерік берсе, шиеленіске бармау; әңгімелесушінің шешім қабылдауын асықтармау, бірлесіп шешім жасау; кездесуге нақты уақыт белгілеу, 10 минут кешіксеңіз кешірім сұраңыз, 30 минут кешіксеңіз басқа уақыт белгілеңіз.

Іскерлік мәжіліс – белгілі бір міндеттерді ойластырудың және көпшілік болып қабылдаудың кең тараған әдісі. Мәжіліс барысында қойылған міндеттерді қарауда жұртшылықтың пікірі ескеріліп, мамандар мен қызметкерлер кеңесі тыңдалып, проблеманы шешуде ең қолайлы жолдар таңдалады. Іскерлік мәжілісте қызметкерлер ұсыныс айтуға, сауатты сөйлеуге, өз ойын айқын жеткізуге, өзінің позициясы мен дәлелін тұжырымдауға дағдыланады. Іскерлік мәжіліс қарастырылатын мәселенің ерекшелігіне, қатысушылардың құрамы мен сапасына, т.б. белгілеріне қарай бөлінеді.

Қарастырылатын мәселелерге орай мәжілістер былайша жіктеледі:

Әрбір мәжілісте қаралатын мәселердің тізімін көбейту арқылы оны өткізу санын азайтқан жөн. Мәжіліске шақырғанда оның басталуымен қоса, аяқталуы мүмкін уақытын да ескерткен абзал. Мәжілістің табысты өтуі баяндама сапасына байланысты. Проблеманы жақсы білетін, оның маңыздылығын аша білетін, сөйлеу мәдениеті жетік адамға аяндаманы тапсырған жөн. Қатысушылар күн тәртібімен алдын ала таныстырылып, қарастырылатын мәселеге қатысты өз ойларын айтуларына мүмкіндік берілуі керек. Мүмкіндігінше мәжіліс арнайы бөлмеде (мәжіліс залында) өткізілгені дұрыс. Қатысушылардың түгел келмегеніне қарамастан мәжіліс өз уақытында басталып, регламент сақталуы керек, яғни әрбір баяндамашы нақты уақыт аралығында қатысушыларды мәселемен таныстырып, талқылауға салғаннан соң шешім қабылдау кезеңіне өтеді.

Адамдарға әсер ету құралы ретінде менеджер ауызша қарым-қатынас және іс-хаттарын жазуды қолданады. Ойын жазбаша жеткізудегі мақсат - проблеманы анық түсіндіре білу және жаңа идея туралы логикалық тізбек құру. Көзбе-көз әңгімелесу арқылы түсініскен хат жазғаннан едәуір тиімді екендігіне қарамастан әрбір басшы өз ойын жазбаша білдіре алуы керек. Хат жазудың жағымды және жағымсыз тұстары бар. Жағымды тұстарына: хат мазмұны жоспарланады, оқушыға хаттағы сандық мәліметтерді түсіну аңайға түседі, хатты оқушы түсінбеген жерлерін қайта оқиды. Жағымсыз тұстарына: хат жазушы өз ойын мимика, жест арқылы көрсете алмайды, хатты оқушы оны тез қабылдап, жылдам оқымауы мүмкін, хатты жазушы жіберген мәліметтермен нақты кім танысатындығын білмеуі мүмкін.

Хаттағы сөз, әсіресе фразаның мән-мағынасы бар. Сөздерді тек сұрыптап қана емес, оларды сөйлем ішінде байланыстыруға тырысу керек. Қазіргі таңда құрамында 12-14-тен аспайтын сөзі бар сөйлемдер қолданылады. Ал басқару мәселесі жайлы және экономикалық мәселелер жайлы тексттің өзінде 18-ге дейін сөздер қолданылады. 20 сөзден асқан фразаны оқыған кезде оқушы фразаны қайта оқуына тура келеді. Сондықтан құрмалас сөйлемге қарағанда жай сөйлемдерді қолданған ыңғайлы. Әйтсе де құрмалас сөйлемді тексттен алып тастауға болмайды. Хат жазуда мына талаптарды ескеру керек:

• 
  бір фразада бірнеше мәліметтерді енгізбеу керек;
  
• 
  тексттегі барлық мәліметтер ортақ негізге біріктірілуі керек;
  
• 
  фраза жинақы шамамен 18 сөзден аспауы керек;
  
• 
  «құрғақ» мәліметтердің өзін «жандандыра» білу керек, яғни эмоция байқалуы тиіс;
  
• 
  жинақталған барлық фактілерге талдау жасап, артық бөліктерін қысқарту керек;
  
• 
  фактілерді топтастыру керек;
  
• 
  мазмұндалу реті, жүйелілігі сақталуы керек;
  
• 
  кестелер, графиктер, суреттер, т.б. қолдану керек;
  
• 
  текст оқуға қолайлы болуы керек.
  

Әдетте телефонға және телефон арқылы байланыс жүргізуге жас мамандар да, басшылар да мән бермейді. Эксперттердің түсініктемесіне назар аударсақ:

1. 
   Тлефонмен хабарласқанда абоненттер өздерін көзбе-көз әңгімелескенге қарағанда өзгеше ұстайды.Сондықтан, сөздер мен фразалар толық айтылуы керек.
   
2. 
   Түрлі интонациямен сөйлей білу керек, яғни жай хабар жеткізу, таңдану, құпия ашу, сұрақ қою.
   
3. 
   Дауыс энергияға толы болуы керек, минутына шамамен 125 сөз айтуға болады, монотониядан аулақ болу керек.
   
4. 
   Телефон қоңырауына жауап бергенде сәлемдесіп, ұйым атын атап, өзіңізді таныстырып, қай мәселе бойынша телефон шалғандығын анықтау керек. Дауыста ынта, қызығушылық байқалуы тиіс. Абонент сіздің қуанышпен жауап бергеніңізді сезінуі керек. Әңгімеде міндетті түрде «қоңырау шалғаныңызға рахмет», «не көмек бере аламын?», «жағдайыңыз қалай?» деген фразалар болуы шарт.
   
5. 
   Әңгімелесіп болған соң да клиентпен байланысты үзбеуге тырысу керек.
   
6. 
   «Иә», «жоқ» деген нақты жауап алатын тұйық сұрақ қойған дұрыс, ал толық жауап алғыңыз келсе, «сіздің ойыңызша ...», «бұған қалай қарайсыз?», деген сияқты ашық сұрақ қоюға да болады.
   
7. 
   Егер сіз телефон соққан болсаңыз, әңгіме жоспарын айқындап алыңыз, достық ниетпен сәлемдесіңіз,өз атыңызды атап, қай ұйымның атынан хабарласып отырғандығыңызды ескертіңіз, жауап алуға асықпаңыз, тағы да хабарласу жөнінде келісіңіз.
   
8. 
   Нашар хабарды жеткізудің екі жолы бар: бірден хабарлау, жақсы хабардан кейін хабарлау.
   
9. 
   Әңгімелесуді аяқтауда абоненттің телефон соққаны үшін ризашылығыңызды білдіріңіз, келісілген мәселе бойынша барлығы орындалатындығын айтыңыз, абонент сіз туралы жақсы ойда қалуы керек.
   
10. 
    Телефон арқылы құттықтау сөздер шынайы болып, асыра сілтеу болмауы керек, өйткені көзбояушылық тез байқалады.
    

Дәріс материалдарын толық игеру үшін қазақстандық кәсіпкерлік мәдениеттің мәні мен мағынасын ашу, іскерік пен кәсіби этикасын қарастыру.

1. Абчук В.А. Предприимчивость и риск. - Л., 1994.

2. Гранатуров В.М Экономический риск: сущность, методы измерения, пути сни­жения: Учеб. пособие. - М.: Дело и Сервис, 1999. - С. 20.

3. Малый бизнес. Организация, экономика, упарвление: Учеб. Пособие для вузов. / Под. Ред. Про. В.Я.Горфинкеля. М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2003г.

1. 
   Кәсіпкерлік құпия мәні
   
2. 
   Кәсіпкерлік құпия түрлері
   
3. 
   Кәсіпкерлік құпия шекаралары.
   

Қазіргі таңда қазақстандық кәсіпорындардың экономикалық дамуы мен тиімді қызмет етуі процесі олардың экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету облысындағы қызметін жетілдіруге байланысты. ҚР-да кәсіпкерлік қызметтің қауіпсіздігіне теріс әсер етуші негізгі факторларға келесі жатады:

• 
  Билік пен басқару органдарының қызметкерлерінің кәсіпорынның коммерциялық қызметіне белсенді арасуы;
  
• 
  Бәсекелестеріне ықпал ету үшін қылмыстық құрылымдарды пайдалану;
  
• 
  Ғылыми-техникалық зерттеулерді жүргізу үшін қолайлы жағдайлардың болмауы;
  
• 
  Кәсіпкерлік қызмет субъектілері жөнінде және олардың қаржылық жағдайы жөнінде объективті ақапараттың болмауы;
  
• 
  Кәсіпкерлік ортада бизнесті жүргізу мәдениетінің болмауы;
  
• 
  Бәсекелестері жөнінде қажетті ақпарат алу мақсатында оперативті және техникалық әдістерді пайдалану мүмкіндігі;
  
• 
  Теріс бәсекеге қарсы тұруға мүмкіндік беретін заңдар болмауы.
  

Қазіргі кезде кәсіпорындардың барлық басшылары экономикалық қауіпсіздіктің сенімді жүйесін құру қажеттілігін бағалауға дайын емес. Қауіпсіздік ұғымы өмірлік маңызды көзқарастарды қорғау жағдайымен анықталады. Бірақ қоғамның санасында бұл облысты мемлекет пен арнайы органдар сферасына жатқызу орын алып келеді. Бұл мәселені осылайша дұрыс түсінбеу кәсіпорындар мен ұйымдардың басшыларының оны негізгі емес қызметке жатқызуына әкеліп соқтырады. Осыған байланысты көптеген басшылар кәсіпорындарда күзет құрылымдарын құрумен шектеледі, ал ақпаратты қорғаудың ұйымдастыру-техникалық, құқықтық әдістері, құралдары мен тәсілдеріне көңіл бөлінбейді. Нәтижесінде коммерциялық құпияны қорғау сұрағы лицензиялық келісімдерде, ғылыми-техникалық өнімді құруға арналған мердігерлік келісім-шарттарда жиі қаралмайды, сондықтан коммерциялық маңызды ақпараттың таралып кетуіне әкеледі.

Жекелеген кәсіпорындарда ақпараттың сақталуын қамтамасыз ету шаралары масштабы мен формалары бойынша әр түрлі және кәсіпорынның өндірістік, қаржылық және басқа мүмкіндіктеріне, қорғалатын құпиялардың көлемі мен сапасына байланысты болып келеді. Сонымен объектінің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету жобасы біртұтас ұйымдастыру-техникалық кешенді құрайды. Оны қалыптастыру барысында объектінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету концепциясы немесе қауіпсіздік саясаты өңделеді. Оның негізін объектіні қорғау бойынша іс-қимылдардың жоспарын өңдеуге бағытталған міндетті шаралар тізімін құрайды:

• 
  Қауіпсіздік қызметінің құрамын анықтау;
  
• 
  Кәсіпорынның ұйымдастыру құрылымындағы қауіпсіздік қызметінің орны;
  
• 
  Қауіпсіздік қызметінің компетенциясы, құқықтары мен өкілеттілігі сферасы;
  
• 
  Құрылымдық бөлімшелер арасындағы конфликтілерді болдырмау бойынша іс-қимылдар варианттары.
  

Экономикалық қауіпсіздік саясаты ұйымдастыру көзқарасы тұрғысынан коммуникациялық пен есептеу-техникалық ресурстарын пайдалану әдісін дұрыс анықтайды, объектіге рұқсат алу ережесін анықтайды, құпия ақпаратпен жұмыс істеу ережесін анықтайды, сондай-ақ қауіпсіздік режимін бұзуды алдын-алу процедурасын мен оларға ықпал ету процедурасын анықтайды.

Қауіпсіздік саясатын жүзеге асыру ұйым қызметкерлері мен басшыларының бірлекскен қызметінің нәтижесін білдіреді және қауіпсіздік саясатының жоғарғы тиімділігін қамтамасыз етеді. Қауіпсіздік саясатының әрекетіне әсер етуші маңызды фактор ретінде персоналдың оның талаптарын орындауға дайындығы, қауіпсіздік режимін ұстап тұру бойынша оның міндеттерінің әрбәр персоналға жеткізілуі есептеледі. Қауіпсіздік саясатының сақталуы әрбір мәселе бойынша жауаптының болуымен кепілденеді.

Қауіпсіздік саясатының барлық негзгі қағидалары сәйкес құжаттарда бекітіледі. Оның құрамы мен мазмұны объектінің ерекшелігімен анықталады. Бірақ, бірде-бір ұйым коммерциялық құпия жөнінде, ақпаратты қорғау жөнінде, жүйенің қауіпсіздігі жөніндегі, ақпаратқа рұқсатты шектеу бойынша, құпия ақпарат өңделуші бөлімге персонал мен бөгде адамдардың рұқсатын шектеу бойынша ережелерінсіз, қауіпсіздік ережесін бұзу фактісі бойынша қызметтік тергеу жүргізу тәртібінсіз қызмет ете алмайды.

Ақпаратты қорғау қызметінің жұмысын қамтамасыз ету және қолдау бойынша жұмыстар, сәйкес басқару құжаттары жүйесін құру ұйымдастыру шаралары кешеніне кіреді. Оның негізінде ақпараттың қауіпсіздігінің жоғарғы деңгейі қамтамасыз етіледі. Бірақ аталған шаралар қажетті деңгейде қорғау жүйесінің қызметін бірқатар ұйымдастыру-техникалық шараларды жүргізбей-ақ ұстап тұруға мүмкіндік бермейді.Олардың толық тізімі үлкен болғандықтан, тек олар өзуақытылы ақпараттың сыртқа шығуының жаңа каналдарын анықтауға, оларды жою бойынша шаралар қабылдауға, қорғаныс жүйесін жетілдіруге, қауіпсіздік режимін оперативті ықпал етуге мүмкіндік береді.

Өңделген құжаттар қауіпсіздік қызметінің жұмысын ұйымдастыру үшін қажетті функцияларды, сондай-ақ оның өз қызметін жүзеге асыратын бақылау-тексеру және басқа арнайы функцияларын анықтайды. Олардың негізгілері:

• 
  әкімшілік-басқару – қауіпсіздік режимін ұстап тұру бойынша; қауіпсіздік сұрағы бойынша жауапты лауазымды тұлғалардың міндеттері, құқықтары, жауаптылығын анықтау бойынша, сондай-ақ оның қызметінің берілген облысындағы кәсіпорынның басқару функцияларын жүзеге асыру бойынша шешімдер дайындау және құпиялылығы;
  
• 
  шаруашылық-басқару – кәсіпорынның қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша міндеттерін шешу үшін қажетті ресурстарды анықтау, кәсіпорынның меншігінің, оның ішінде интеллектуалдық меншігінің сақталуына бағытталған ұйымдастыру-техникалық және құқықтық сипаттағы шараларды дайындау және жүргізу;
  
• 
  есеп-бақылау – қорғауға қатысты кәсіпорынның қаржылық-экономикалық, өндірістік-коммерциялық және басқа қызмет түрлерінің критикалық маңызды бағыттарын анықтау, сондай-ақ ақпараттың сыртқа заңсыз шығу бойынша мүмкінді каналдары және кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына төнетін басқа қауіптерді анықтау, олардың пайда болу көздерін бағалау, әрекет етуші бақылауды реттеу;
  
• 
  ұйымдастыру-техникалық – қауіпсіздік қызметінің ұйымдастыру құрылымын құру, сондай-ақ жұмыстың басқа бағыттары (ақпаратты қорғау, экономикалық қауіпсіздік) бойынша басқа құрылымдар құру; қауіпсіздік саясатының мақсатына жетуге ықпал етуші кәсіпорынның құрылымдық бөлімшелері арасында өзара іс-қимылды ұйымдастыру;
  
• 
  жоспарлы-өндірістік – кәсіпорынның қауіпсіздігін қамтамасыз етудің кешенді бағдарламаларын өңдеу, сәйкес шараларды дайындау және жүргізу;
  
• 
  материалдық-техникалық – материалдық-техникалық және технологиялық қамтамасыз етуге бағытталған қауіпсіздік қызметінің жұмысы, оның арнайы техникамен жарақталуы;
  
• 
  ғылыми-әдістемелік – қауіпсіздікті қамтамасыз ету облысында озат тәжірибені жинақтау және тарату; басқа бөлімшелерде қызметкерлерді оқытуды ұйымдастыру;
  
• 
  ақпараттық-аналитикалық – қауіпсіздік сферасына қатысты деректерді жинақтау, өңдеу, оған қажетті техникалық және әдістемелік құралдарды құру және пайдалану.