1) Салыстырмалылық. Бір адам көбінесе басқару субъектісі (өз бағыныштылары үшін) және басқару объектісі (басқару иерархиясының жоғары деңгейіндегі адам үшін) болып табылады. Бұл бір органның бір мезгілде бақылау субъектісі мен объектісі бола алатынын білдіреді.
2) Кері байланыстың болуы. Басқарылатын және басқару жүйелерінің өзара әрекеттесуі кері байланысқа негізделген.
3) Үздіксіздігі және кезеңдері. Басқару процесі – бұл біртекті басқару әрекеттерінің үздіксіз қайталанатын түрлерінің тізбегі. Бұл жағдайда жалпы басқару функцияларының орындалуының, айналымының және қайталануының белгілі бірізділігі көрінеді.
4) Жалпылық және жүйелілік. Белгілі бір басқару негізі бар, ол қолданылатын басқарудың әдістерінің, принциптері мен әдістерінің ортақтығын, сонымен қатар басқару циклінің функциялары мен мазмұнын, шешім қабылдау әдістерін және т.б. Басқару процесі осы элементтердің бір-бірімен сәйкестігін қамтамасыз етеді.
Бақылаудың негізгі заңдылықтары
Үлгі – объективті шындықтың нақты объектісіне қатысты жалпылама түрде алынған процестер мен құбылыстар арасындағы ішкі, маңызды, қажетті байланыс; бұл байланыс тұрақсыз болып көрінеді. Егер үлгі тұрақты және тұрақты болса, онда біз заң туралы айтамыз.
Бақылау заңдары басқарудың әртүрлі аспектілерінің өзара және сыртқы орта элементтері арасындағы ең маңызды байланыстары мен қатынастарын білдіреді. Бұл объективті әлеуметтік заңдар, олар оқиғалардың табиғи ағымында дамиды, бірақ адамның нақты мінез-құлқының нақты түрінде жүзеге асырылады. Бақылау заңдары әдетте келесі үш топқа бөлінеді.
Бақылаудың жалпы заңдылықтары.
− басқарудың әлеуметтік мазмұнының басқару объектісі болып табылатын қызметті жүзеге асыру нысанына сәйкестік заңы (басқару – тарихи анықталған қажеттілік, өндірістік қатынастар берілген қоғамдық формацияға тән мүліктік қатынастармен анықталады);
− саналы және жоспарлы басқарудың басым тиімділік заңы (экономикалық процестерді стихиялық реттейтін жүйелерге қарағанда саналы жоспарлы басқаруы бар экономикалық жүйелер тиімдірек);
− басқару жүйесінің бірлігі заңы (кез келген ұйымның қызметі иерархиялық құрылымы бар біртұтас орталықтан басқарылатын жүйе);
− басқару мен басқарылатын жүйелер арасындағы өзара байланыс заңы (бақылау объектісі мен субъектісі үздіксіз өзара әрекетте болады; басқарудың тиімділігі неғұрлым жоғары болса, соғұрлым бірлескен қызметтің тиімділігі жоғары болады);
− тікелей және кері байланыстың мазмұны мен формаларының оның ішкі жүйелері арасындағы қатынастардың экономикалық сипатына сәйкестік заңы (егер жүйедегі кері байланысты басқару органы ұстап алмаса, онда мұндай жүйе бақылаудан шығып кетуі мүмкін; басқарылмайтын);
− бақылау заңдарының әрекет бірлігі заңы (бақылаудың тиімділігі жиынтықта бақылау заңдарының бүкіл жүйесін белсенді пайдалану дәрежесіне байланысты).
