14. Су-тұз алмасуындағы бүйректің ролі. Осморегуляцияның механизмі.
Су-тұз гомеостазы
Ағзадағы су негізгі екі су бассейніне бөлінген: жасуша ішілік және жасуша сыртылық. Бүйрек жасуша ішілік және жасушадан тыс сұйықтықтардың құрамындағы иондарға әсер ету арқылы судың мөлшерін реттейді.
Су, хлор, натрий иондарының 75% проксимальдық түтікшелерде АТФ-азалық механизм бойынша шумақтық сүзгіште реабсорбцияланады, аниондар электрохимиялық градиент бойынша тасымалданады, ал су пассивті тасымалдану арқылы реабсорбцияланады.
Тұз-су гомеостазының негізгі параметрлеріне осмос қысымы, ортаның рН-ы және жасуша ішілік және жасуша сыртылық сұйықтардың мөлшері жатқызлады. Бұл параметрлердің өзгерісі артериялық қысымның өзгеруіне, ацидозға немесе алкалозға, дегидратацияға және ісіктерге әкеле алады. Су-тұз балансының реттелуіне қатысатын негізгі гормондарға АДГ (антидиуреттік гормон, вазопрессин), альдостерон және жүрекшенің натрий-уретикалық факторы (НУФ) жатқызылады.
Осмоляльділік. Дененің барлық бөліктері осмотикалық тепе-теңдікте болады. Осморецепторлар судың қажеттілігін реттейді, оның бүйрекпен экскрециясы натрий тұздарының концентрациясына байланысты. Ағзада натрий құрамының бұзылыстары кезінде осмоляльділікті реттеу жүйесі сулық тепе-теңдікті жылжытады, сөйтіп осмотикалық тепе-теңдікті қалпына келтіру үшін денедегі тамыр ішілік көлемді өзгертеді. Көлемнің өзгеруіне сезімтал күрделі волюморецепторлар жүйесі бар. Көлемнің өзеруі (гипо-, гиперволемия) натрий экскрециясының өзгеруін шақырады. Бірақ гиповолемия кезінде алғашқы болып тамыр ішілік көлемнің қалпына келу механизмі қосылады. Осмоляльділік ол кезде бірден қалыпты болмауы мүмкін.
Достарыңызбен бөлісу: |
