Деңгей Химиялық технологияның негізгі үдерістері мен заңдылықтары
)Сода мен хлордың өнеркәсіп жағдайы
жүктеу/скачать 1,38 Mb.
|
ҚЗХЖ толықтырылғын
| 12)Сода мен хлордың өнеркәсіп жағдайы
Сода— көмір қышқыл натрий тұздарының техникалық атауы. Сода ежелгі заманнан белгілі. Мысалы, Египетте көл суынан алынған соданы шыны қайнатуда және жуынуға пайдаланған. 18 ғ-ға дейін натрий және калий карбонаттарын сілті деп келген, тек француз ғалымы А.Дюамельдю Монсо екеуін ажыратып, сода (Salsola Soda өсімдігінің күлінен алынуына байланысты) және сақар (поташ) деп атаған (1736). Табиғатта сода трона, сода, термонатрит минералдары түрінде кездеседі. Трона моноклиндік сингонияда кристалданып, ақ түйіршікті немесе ұнтақты, ауада сусызданатын масса күйінде болады. Тронның қаттылығы 2,5-тен 1,5-ке дейін, тығыздығы 2,1 г/см3, соданікі 1,4 г/см3. Сода минералдары Қазақстанда Құлынжон, Мельников, Петухов кен орындарында кездеседі. Сода қолданылу аясына байланысты кальцинирленген (Na2CO3 — шыны, сабын, қағаз, бояғыш заттар алуда қолданылады), ас (NaHCO3 — тамақ өнеркәcібінде, сусындарға қосуда, медицинада), кристалдық (Na2CO3MnH2O), каустик. (NaOH — техника мен тұрмыста күйдіргіш натр деп аталады) болып бөлінеді.Соданы алудың негізгі көзі 19 ғ-ға дейін теңіз балдырларының күлі мен жағалаулық өсімдіктер болды. Натрий карбонатын өндірістік жолмен алуды 1789 ж. француз ғалымы Н.Леблан (1742 — 1806) ұсынған. 1791 жылы Францияда оның әдісі бойынша сода өндіру басталды. Сода күнделікті өмірде қолданылады. Қарапайым адамдар азық-түлік немесе тазалағыш құралдарды немесе суды жұмсартуға бір құрамдас ретінде тап. азық-түлік өндіру, бұл қышқылдық реттейтін қоспалар E500, немесе слипания және араластыру болдырмайды қопсытқыштар ретінде белгілі. Жуғыш зат сода ретінде тиімді май жояды. суды жұмсарту үшін арқасында сыйымдылығы, ол маталарды қайнаған және жуу арқылы, жуу эмаль, фарфор қолданылады. Бұл ең жуу және қақты енгізілген. Сода ағынды суларды жылы қышқыл жақты бейтараптандыру үшін пайдаланылады. Бұл зат, ағзасына әсері аллергиялық және тітіркендіргіш бар - орташа қауіпті. Хлор-Хлорды алғаш швед химигі К. Шелле пиролюзитті тұз қышқылымен әрекеттестіріп алған (1774). Жер қыртысындағы салмақ мөлшері 4,5102%. Хлор өте активті элемент, бос күйінде жанартау лавасында ғана, ал байланысқан түрінде тау жыныстарында, теңіз, мұхит, өзен суларында, өсімдік және жануарлар организмдерінде кездеседі. Байланыстағы хлор көптеген минералдардың: галит, сильвин, сильвинит, карналлит, т.б. құрам бөлігі. Қалыпты жағдайда хлор — сарғыш жасыл, ерекше өткір иісті газ, тығыздығы 3,214 г/л, ауадан 2,5 есе ауыр, қайнау t –33,6С, балқу t –100,98С. Суда жақсы ериді. Тотығу дәрежелері +1, +3, +4, +5, +7. Хлор химиялық активті болғандықтан оның қосылыстары көптеген металдармен, бейметалдармен тікелей әрекеттестіру арқылы, ал оттек, азот, көміртек, инертті газдармен хлор қосылыстары жанама жолмен алынады. [Хлор - негізгі химиялық өндіріс өнімдерінің бірі, бром мен йодты, хлоридтерді, құрамында оттегі бар туындыларды алу үшін қолданылады. Қағазды ағартады, ауыз суды дезинфекциялауға пайдаланады.Хлор кальций гидрототығымен белгілі жағдайда әрекеттесіп, маңызды техникалық өнімдер (хлорлы әк, гипохлорит, кальций хлораты, т.б.) түзеді. Хлор көптеген органикалық қосылыстармен де әрекеттеседі (қ. Хлорлау). Лабораторияда хлорды 4HCl+MnO2=MnCl2+Cl2+2H2 O реакциясы арқылы, ал өнеркәсіпте ас тұзының (NaCl) ерітіндісін электролиздеп алады. Хлорды ауыз суды хлорлауға, мата, қағаз ағартуда, тұз қышқылы мен органикалық синтезде, хлоры бар қосылыстар даярлауда, т.б. қолданылады. Қазақстанда хлор Павлодар химия зауытында өндіріледі жүктеу/скачать 1,38 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|