Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd
жүктеу/скачать 18,62 Mb. Pdf көрінісі
|
Дейл Шунт
| 0З1НД1К ТИ1МД1Л1К
Концептуалдык шолу Озтдж тшмдтж дегенiмiз - адамнын кандай да бiр эрекет' 1 'i кажетп денгейде Yйренуiне, аткару кабiлетiне катысты езшдш сенiмi (Bandura, 1977a, 1977b, 1986, 1993, 1997). Демек, езшдш тш м дш к - адамнын эрекет ету кабiлетi туралы сенiмi. Бул не ютеу керектiгiн бiлу деген сез емес. 0зш дш тиiмдiлiктi елшеу кезшде адам- дар белгiлi бiр дагдыны эрекетке айналдыра бiлу кабiлетiн багалайды. 0зiндiк тшм- дiлiк адамдар ездерш н eмiрiне эсер ете алады деген сезiмдi алга жылжытуда да аса манызды (Bandura, 1997, 2001). 0зш дш тиiмдiлiк пен нэтижелерге Yмiттенудiн магынасы бiрдей емес (Schunk & Zimmerman, 2006). 0 з в д ш тиiмдiлiк адамнын кандай да бiр эрекеттi аткара ала- мын деген сенiмiн бiлдiредi. Ал кYтетiн нэтижелер сол эрекеттердщ нэтижелi бо- латынына деген сешмнен турады. Мысалы, Джереми «муFалiмшн сурагына дурыс жауап берсем, ол меш мактайды» (позитивтi кYтетiн нэтиже) деп ойлауы мYмкiн. Ол муFалiмнiн мактауын да катты багалайды. Алайда езш щ дурыс жауап бере ала- тынына кYмэнданFан жагдайда онын суракка жауап бермеуi мYмкiн (негативтi езш- дш тиiмдiлiк). Концептуалдык тургыдан eзiндiк тш м д ш к пен ^ т е т ш нэтижелердiн бiр-бi- рше мYлдем уксамайтынына карамастан, кеп жагдайда олар байланысты болады (Schunk, 2012). Одетте эрекеттердi Yнемi дурыс аткаратын окушылар eздерiнiн бь лiм алу кабiлетiне сенiмдi келедi жэне олар талпыныстары Yшiн позитивтi нэтиже кYтедi (жэне кол жеткiзедi де). Сейте тура, езшдш тиiмдiлiк пен ^ т е т ш нэтиже 169 4 -Т А Р А У арасында айтарлыктай байланыс жок. Б ш м алуга деген eзiндiк тиiмдiлiгi жогары болтанымен, муFалiм езш унатпайды деп есептейпн окушылар «жаксы жауап бер- сем де, муFалiм темен баFа кояды» деп ойлайды. Кейбiр деректер eзiндiк тиiмдiлiктi тYрлi тапсырмаларFа колдануFа (генерализация) болатынын кeрсеткенiмен (Smith, 1989), теориялар мен зерттеулер eзiндiк т т м д ш к б£р накты жаFдаЙFа Fана катысты деген байламFа келуде (Pajares, 1996, 1997; Schunk & Pajares, 2009). Сондыктан мэтшнщ негiзгi ойын аныктау, химиялык тендеулердi шешу, белшектер- д шешу, жYгiрiс жарыстарына бiрнеше рет катысу, компьютерлiк тапсырмаларды орын- дау жэне т.б. катысты eзiндiк т т м д ш к женщде Fана айщан жен. Смит пен Фоуад (1999) eзiндiк ттм д ш к, максаттар мен кутетш нэтижелер тек белгш бiр пэндiк салаFа катысты болтандыктан, оларды барлык салаFа бiрдей колдануFа болмайды деп есептейдi. Алайда белгiлi бiр дагды жетiстiкке ал ьт келедi деп есептеген жаFдайда езш дк тиiмдiлiктi жана жаFдайларFа катысты колдану эбден мумкш. Агылшын тiлi сабаFында жоспар кура бь летш окушылар Fылым сабаFында да осындай керсетюшке жетемiн деп сенуi ыктимал, демек, олардын eзiндiк тиiмдiлiгi тылым сабаFында жоспар куруга мотивация бередi. 0зiндiк тиiмдiлiк взтдж концептгден белек (Pajares & Schunk, 2002; Schunk & Pajares, 2005, 2009). взшдак концепт дегенiмiз - ездершен манызды адамдардын бата- лауы мен бекiтуiне тэуелдi коршатан ортанын тэжiрибесi мен интерпретациясы аркы- лы калыптасатын адамнын езшдак бейнесi («мен» бейнесi) (Shavelson & Bolus, 1982; Wylie, 1979). взшдак т т м д ш к накты б£р кабiлеттi кабылдауды бiлдiредi, ал eзiндiк концепт - тYрлi салата катысты eзiндiк тт м д ш к т ен туратын адамнын жалпы eзiндiк кабылдауы (Schunk & Zimmerman, 2006; see Chapter 9). взiндiк тиiмдiлiк кеп жагдайда окушылардын кабiлеттерiне байланысты болады. Жалпы алганда, кабiлетi темен окушыларга караганда, кабiлетi жогары окушылар оку мэселеанде eздерiн тиiмдiрек деп есептейдг Алайда eзiндiк тиiмдiлiктi кабiлетпен шатастыруга болмайды. Коллинз (1982) математика п э н бойынша кабiлетi жогары, орташа жэне темен окушыларды аныктады. Сондай-ак эр денгейдщ iшiнде де ттмда- лЫ жогары немесе темен окушылардын болатынын байкады. Ол балаларта шытарута есеп берш, шытарылмай калтандарын кайта шытаруды тапсырады. Кдбшет жетiстiкке позитивтi эсер еткешмен, eзiндiк тиiмдiлiгi жогары окушылар кеп есеп т дурыс шы- гарумен катар, калып койган есептердi де шыгарып берген. взiндiк тиiмдiлiктiн жетюткке тигiзер эсерi эртYрлi болады (Bandura, 1993; Pajares, 1996, 1997; Schunk, 2012; Schunk & Pajares, 2009). взшдак т т м д ш к эрекет- тердi тандауга да эсер етедi. Бiлiм алуда темен тиiмдiлiк керсететш окушылар тап- сырманы орындауга талпыныс бiлдiрмеуi де мумкш. Ал eздерiн тиiмдi эрекет етемiз деп есептейпн окушылар тапсырманы орындауга еш киналмастан араласып кетедг взiндiк тиiмдiлiк талпыныска, табандылыкка жэне б ш м алуга да эсер етедг 0сiресе окыту мэселесiнде eздерiн ттмдалер катарына жаткызатын балалар киындыкка тап болтан кезде ездерш н кабiлетiне кумэнданатын окушыларга караганда кeбiрек тал- пынып, ерекше табандылык кeрсетедi. Бул эрекеттер ез кезегiнде, бiлiмге бастайды. Адамдар ездершщ iсiне, Yлгiлердi бакылауына (бакылай отырып уйрену), элеу- меттiк пш рге, физиологиялык керсетк1штерге (мысалы, журек сотысы, терлеу) карай отырып, eзiндiк т т м д ш к жайлы акпаратка кол жеткiзедi. Т ш м дш кп баталауда накты эрекет дурыс акпарат бере алады. Кептеген жетiстiктен (сэтаздштен) кейiн орын ал- тан сэтдаздак (жепспк) ештенен1 езгерте коймаса да, ж еп сп к тиiмдiлiктi жотарылат- са, сэтдаздак, керiсiнше, тeмендетедi. жүктеу/скачать 18,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|