Үлестірмелі материалдар.Кестелер,ағзамуляждары,кеспеқағаздар,презентация
Бақылау сұрақтары (кері байланыс). 1. Қозу өткізу заңдары
2.Жүйке талшықтары
3. Қозу өту механизмі
Негізгі әдебиеттер. 1. Бабский Е.Б., Бабская Н.Е. Адам физиологиясы:Оқулық 1-2-3 том.-Эверо, 2015.
2. Қалыптыфизиология :оқулық. - М. : ГЭОТАР - Медиа, 2015.
3. Нұрмұхамбетұлы, Ә. Орысша- қазақшамедициналық (физиологиялық) сөздік = Русскоказахский медицинский - Алматы :Эверо, 2014.
4. Қалыпты физиология: оқулық ; ред. Л. З. Тель - М. : "Литтерра", 2015
Қосымша әдебиеттер.
1. Қасымбеков, В. Қ. Қалыпты физиология бойынша ахуалдық есептер жиынтығы : оқуәдістемелік құрал /. - Алматы : Эверо, 2016.
2. Қасымбеков, В. Қ. Физиологиялық зерттеу әдістері : оқу- әдістемелік құрал / Алматы : Эверо, 2016.
3. Сайдахметова, А. С. Физиологиядан тәжірибелік сабақтарға нұсқаулар : оқу құралы / А. С. Сайдахметова, С. О. Рахыжанова. - Караганды : АҚНҰР, 2016.
№18 Тақырып.Жүйке жүйесі патологиясы
Мақсаты. Жүйке жүйесі патологиясын бір-біріне ұқсастығын және айырмашылығын ажырата білу болып табылады.
Дәріс жоспары 1.Жүйке жүйе ауруларының түрлері.
2. Жоғарғы жүйке қызметінің бұзылыстары
3. Қимыл мен сезгіштіктің бұзылыстары.
Дәріс тезистері. Адам ағзасында негізгі реттеу механизмдерін жүйке жүйесі іске асырады. Оның қызметінің негізінде рефлекс жатады. Рефлекс – деп адам өзінің қоршаған сыртқы және ішкі факторларға жауап беру қабілетін айтады. Әрине бұл процеске орталық жүйке жүйесі қатысады. Осындай реакциялардың негізгі құрылымы болып рефлекторлы доға табылады. Рефлекторлы доға мынандай бөлімдерден тұрады: рецептор , орталыққа тепкіш /афферентті жол/, орталық бөлімі, эфферентті нейрон, эффектор яғни жұмысшы мүше. Орталық жүйке жүйесі ағзаны қоршаған ортаның өзгерістеріне бейімделуін қаматасыз етеді. Бұл қызметтердің барлығы нейрондардың қатысуымен жүзеге асады. Орталық жүйке жүйесінің негізгі қызметі әртүрлі рецепторларда түзілген афферентті импульстерді қабылдап, ол тітіркенуді талдап, эфферентті импульстердің түзілуін қамтамасыз етеді. Орталық жүйке жүйесінде қозу және тежелу процесі жүреді. Жүйке жүйесіндегі барлық бұзылыстардың негізінде қозу және тежелу процестерінің өзгерістері жатады. Жүйке жүйесінің бұзылысын тудыратын себептер екіге бөлінеді:
1. Экзогенді себептер:бас ми жарақаты, кейбір жұқпалы аурулардың вирустары (құтыру, ботулизм, полиомиелит), мидағы қатерлі және қатерсіз ісіктер, қабыну процестері;
2. Эндогенді себептер:мидағыгипоксия, ишемия, ми қан тамырларының тромбозы, эмболиясы, атеросклерозбен зақымдалуы, миға қан құйылу.
Қалыпты жағдайда ұлпаны орталық жүйке жүйесімен байланыстырып тұратын тқұрылым нерв бағанлары болып саналады. Яғни әрбір мүше, әрбір тін жүйкеленеді. Сол нерв бағаналарын кесетін болса, ұлпаның нервтенуі бұзылады, ол жерде сезімталдық жойылады, қозғалыс шектеледі. Бұл патологияны денервациялық синдром деп атайды. Денервацияға ұшыраған ұлпада ауыр өзгерістер байқалады. Бұл жағдай орталық жүйке жүйесінің трофикалық функциясының өзгеруіне байланысты. Мысалы: сезімталдық нервті кескен кезде иннервациядан айырылған ұлпаларда дистрофиялар дамиды. Бұл кезде нерв орталықтарына сезімтал жүйкелерден хабар келмегеннен кейін перифериямен байланысы үзіледі де реттеушілік функциясын атқармайды. Нервтік дистрофиялар дамығанда ұлпаларда зат алмасу процестері баяулайды, белок синтезі бұзылып, митз қиындайды, АТФ синтезі төмендейді, энергиялық процестер бұзылады.
Адам ағзасында негізгі реттеу механизмдерін жүйке жүйесі іске асырады. Оның қызметінің негізінде рефлекс жатады. Рефлекс деп адам өзін қоршаған сыртқы және ішкі факторларға жауап беру қабілетін айтады. Әрине бұл процеске орталық жүйке жүйесі қатысады. Осындай реакциялардың негізгі қүрылымы болып рефлекгорлы доға табылады. Рефлекторлы доға мынадай бөлімдерден түрады: рецептор, афферентті жол (орталыққа тепкіш) орталық бөлімі, эфферентті нейрон, эффектор, яғни жұмысшы мүше. Орталық жүйке жүйесі ағзаны қоршаған ортаның өзгерістеріне бейімделуін қамтамасыз етеді. Бұл қызметтердің барлығы нейроңдардың қатысуымен жүзеге асады ОЖЖ-нің негізгі қызметі әртүрлі рецепторларда түзілген афференттіимпулсьтерді, қабылдап, ол тітіркенуді талдап, эфференттіимпульстердщтүзглуш қамтамасыз етеді. Орталық жүйке жүйесінде қозу және тежелу процесі жүреді. Жүйке жүйесіндегі барлық бұзылыстардың негізінде қозу және тежелу процестерінің өзгерістері жатады.
Жүйке жүйесінің бұзылысын тудыратын себептер екіге бөлінеді.
