Мектепте бастауыш сынып оқушыларына сыныптан тыс жұмыстар арқылы тәрбие беруге педагогтардың қаншалықты даяр екендігін талдау нәтижелері олардың көпшілігігінің
(40,8%) біліктілігі төмен екендігін байқатты.
Алайда педагогтардың тек
12,5%-ы ғана өткізуді, 10,8%-ы оқу-тәжірибе учаскесіндегі практикалық жұмыстарды қолданатынына, ал 23%-ы үйірме жетекішлерінің ғана оқушыларды табиғатты қорғау және зерттеу жұмыстарына тартатындығына көз жеткіздік.
Оқушы
Олардың 42,5%-ы оқушыларды жергілікті, өлкелік қоршаған ортаны қорғау жұмыстарына тарту әдіс-тәсілдерін 60%-ы экологиялық мониторинг жүргізе алмайды.
Сауалнама жүргізу барысында педагогтардың көпшілігі төмендегі ең қарапайым сұрақтарға жауап бере алмады:
- “ұлттық тәрбиеге байланысты қазақ ауызекі шығармашылығының
қандай түрлерін білесіздер?”
- «Табиғат қорғау, табиғат байлығын үнемді пайдалану туралы мақал-
мәтел айтып бере аласыз ба?»
- «Төрт түлік мал туралы қандай ертегілер бар?»
- «Эпостық жырлардың кейіпкерлері кімдер?»
- «Табиғат қорғау және табиғатпен қамқорлықты қарым-қатынаста
болуды талап ететін қандай тыйым сөздерді білесіз?
- “Балаларға теориялық білім беруде қазақ этнопедагогика элементтерін
пайдаландыңыз ба?»
Бастауыш сынып оқушыларының қоршаған-табиғи ортаны сақтау, қорғауға байланысты мақал-мәтелдер туралы мағлұматтарын анықтау мақсатында Бастауыш сынып оқушыларыныц қоршаған табиғи ортаны сақтау, қорғау жайлы мақал-мәтелдер туралы мағлұматтарын анықтау мақсатында «Аяқталмаған сөйлем» әдістемесі қолданылды.
1. Туған жердей жер болмас, туған елдей ел...............................................
2. Адам көркі шүберек, ағаш көркі..............................................................
3. Ел ұлсыз болмас, жер.................................................................... болмас.
4. Құс қонбаған көл жетім, ел қонбаған.............................................жетім.
5. Бір тал кессең он....................................................................................ек.
6. Жаңбырмен жер көгерер, еңбекпен........................................ел көгерер.
Берілген жауаптарды талдау оқушылардың ұлттық тәрбие тақырыбындағы мақал-мәтелдерің мазмұнын түсінбейтіндігін көрсетті. Аяқталмаған сөйлемдердің 3 оқушы - 5-еуін, 2 оқушы - 3-еуін ғана дұрыс тауып жазды.
1. Табиғат көріністері суреттелген қазақтың ауызекі шығармашылығы үлгілерін атап бере аласың ба?
- мақал мәтелдер
- жұмбақтар
- жаңылпаштар
- ертегілер
- тыйым сөздер
- эпостық жырлар
4
-
0,5
0,1
-
-
65
0,2
-
-
93
-
31
99,8
99,5
99,9
7
-
2. Адамның – табиғаттың төл перзенті екендігі туралы мақал -мәтел, жұмбақ, жаңылпаштар, ертегі қанатты сөздер, тыйым сөздер, эпостық жырлар білесің бе?
2
51
47
3. Өсімдіктер жайлы мақал -мәтелдер, жұмбақ жаңылпаштар, ертегі қанатты сөздер тыйым сөздер, эпостық жырлар білесің бе?
2
18,3
79,7
4. Жануарлар жайлы мақал мәтелдер, жұмбақ, жаңылпаштар, ертегі, қанатты сөздер, тыйым сөздер, эпостық жырлар білесің бе?
4
16,3
79,7
5. Табиғатты аялау қажеттігі жөнінде тыйым сөздерді білесің бе?
2,3
47,2
50,5
Бастауыш сынып оқушыларына төмендегі сұрақтар қойылып, мазмұнды жауаптар алынды.
Кесте 3- Бастауыш сынып оқушыларының қазақ ауызекі шығармашылығында көрініс тапқан халықтық тәжірибеге
деген қызығушылығын анықтауға арналған сауалнама нәтижесі
Интервью бойынша оқушылардың жауаптарын талдау, өкінішке орай, бастауыш сынып оқушыларының білімдері төмен екендігін және табиғатқа деген қызығушылықтары мен қажеттіліктерінің қажетті деңгейде қалыптаспағандығын көрсетті.
Келесі ретте табиғат объектілері жайлы жұмбақтар шешу жүзеге асырылды:
1. Ақ сандығым ашылды,
Ішінен жібек шашылды (Күннің көзі).
2. Әуеден күбі түсті,
Күбінің түбі түсті (Күннің күркіреуі).
3. Көп бауырсақ ішінде бір қалам (Жұлдыздар ішіндегі ай).
4. Жалт-жалт еткен, Жырғадан өткен (Су).
5. Екпіні сонша қатты болса дағы
Ұстасаң қолыңызға білінбейді (Жел).
6. Екі ошаққа бір көсеу (Сиырдың танауы мен тілі).
7. Кішкентай ғана бойы бар
Айналдырып киген тобы бар (Қой).
8. Апан-апан, ескі шапан,
Иір қобыз, жарық жұлдыз (Түйе).
9. От басында құмған,
Екі көзін жұмған (Мысық).
10.Ерте тұрады, жар шақырады (Қораз).
11 Екі басы жұдырықтай, ортасы қылдырықтай (Құмырсқа).
12.Күн нұрымен піседі, уылжып қолға түседі (Жеміс).
13. Құжынаған жұмыскер, бір мекенде тым іскер (Құмырсқа).
14. Сайрайды бір талмайды, әнші құс бал таңдайлы (Бұлбұл).
15. Суда өседі, өнеді, сыртқа шықса өледі (Балық).
16. Аласа ғана бойы бар
Тоғыз қабық тоны бар (Пияз).
17. Өсіп тұрған ол не ? жаз болса жайнап,
Салқында ән салып, құстар жүрген сайрап.
Салқып түссе шешініп, қалады өзі жайрап. (ағаш).
Жұмбақтардың шешімін 12 оқушы ғана толық дұрыс таба алды. Ал көшпілігі қазақ жұмбақтарынан хабардар емес екенін байқатты.
