Егемкулов Н. А. Ауыл шаруашылығы малдарын азықтандыру Шымкент, 2020 ж Рецензенттер

Сұйытылған аммиакпен өңдеу процесі мынадай. Сабан маясын не күдесін қалыңдығы 150 микроннан кем емес синтетикалық пленкамен жабады. Ішіне ауа кіріп, аммиак ұшып кетпес үшін, маяның шетінен 1-1,5 м-ге дейін артық шығып тұрған пленканың жиектерін топырақпен көмеді. Арнайы автокөліктің (сусыз аммиак құятын цистернасы бар) көмегімен, сұйық аммиакты ұшында мегалдан жасалған инесі бар иілгіш түтік арқылы маяның арасына оның табанынан 1 м биіктіктен жібереді.

Ұшында екі миллиметрлік 4-6 тесігі бар инені маяның арасына әрбір 4-5 м сайын 2-2,5 м терендікке бойлатып отырады. Қанша сұйытылған аммиак қажет екенін сабанның бір тоннасына 30 кг есебімен анықтайды. Жалпы салмағы 15-20 т болатып маяға аммик енгізу 1-1,5 сағатқа созылуы тиіс. Содан соң жанқышын түсіріп, ауа бармайтындай етіп жақсылап қымтап тастайды және осы күйінде 5- 10 күн тұрады. Мерзім біткенде жапқышы алынып, артық аммиак ұшып кетуі үшін, мая 2-3 күн бойы ашық жатады. Тек осыдан кейін ғана сабанды малға беруге болады.

Сабанды аммиак суымен өңдеу де сұйық аммиакпен өңдегендегідей технологияны талап етеді. Мұндай жолмен өңдеу үшін 20-25%- дық аммиак уы (ерітіндісі) керек. 1 т сабанға 25%-дық аммиак суынан 120 л, 20%- дықтан — 150 л, 17,5 пайыздықтан — 170 л енгізу қажет.

Кокс-химия ондірісі пайдаланатын аммиак суы сабан өндеуге жарамсыз болып табылады.

Аммиак суын маяның үстінеыңғайластырып тасталған көп тесікті құбырдың көмегімен енгізген жақсы. Ондағы тесіктердің диаметірі 2 мм, арақашықтықтары 100-150 мм болуы керек. Бұл іске диаметрі ³/₄ (1 дюйм), ұзындығы 3 метрлік темір не пластмасса құбырлар пайдаланылады. Қажет болған жағдайда, маяның ұзына бойына жеткізу үшін, бұлардың бірнешеуін резеңке түтіктердің көмегімен бір-біріне жалғауға болады. Маяның үстіне құбырларды тесіктерін төмен қаратып, бір-бірінен 1-1,5 м қашықтықта қатар тастайды да, оларды екі резеңке түтіктің және үштармақты арнайы құбыршаның көмегімен аммиак құйылған ыдыспен жалғастырады. Маяны ауа кірмейтіндей етіп қымтап жабады да, аммиак суын цистернадағы қысым 1 атмосфера болатындай күшпен айдайды.

Өңделген сабанды жабулы күйінде 10-15 күн қояды. Содан соң жапқышты алып, сабанды желдетіп алғаннан кейін ғана оны мерзімдік азық үлесінің құрамына енгізіп, ірі қараға береді.

Зерттеулер нәтижесінде, аммиакпен және аммиак суымен өңделіп, 15-20 күн сақталған сабандағы протеиннің жалпы санының 5,14-тен 10,58 пайызға немесе 2 есеге дейін көбейетіні белгілі болды.