Сабақтың мақсаты: Топырақтың физикалық қасиеттерін ғылымға сүйене отырып зерттеу.
Сабақтың әдісі: Топырақта жүретін физикалық қасиеттер мен физикалық үрдістер топырақ құнарлылығының ең бір басты қасиеттерінің бірі болып саналады.
Сабақтың құрал-жабдықтары: топырақ (сазды, құмды, орташа сазды, саздауыт), фильтр қағаз, кесте толтыру.
Бұл қасиеттерден су, ауа, қоректік және жылулық құбылымдарына байланысты. Топырақтың физикалық қасиеттерін ғылымға сүйене отырып, зерттеу арқылы ауылшаруашылық дақылдарынан жоғары әрі тұрақты өнім алуға болады.Сондықтан топырақтың физикалық қасиеттерін оқудың және оларға агрономиялық баға берудің практикалық маңызы зор. Жалпы физикалық қасиеттерге салыстырмалы салмақ, көлемдік салмақ, қуыстылық және түйіртпектілік жатады.
5-кесте
Топырақтың механикалық құрамын жіктеу
(Н.А.Качинский бойынша)
Топырақтың түйіртпектілігі.Топырақтың гранулометриялық құрамы екі күйде болуы мүмкін жеке бөлшектер және агрегаттар.Топырақтың қатты фазасының агрегаттық күйде болуы топырақ кескіндерінің әртүрлі мөлшердегі кесектерге бірігуін, яғни құм мен шаң бөлшектерінің, тұнбалармен байланысқанын немесе желімденуін айтамыз. Кесектер көп немесе аз деңгейде бір-бірінен жекеленген. Осындай кесектердің әртүрлі пайдаланылатын жерлерде табиғи түрдегі жиыны топырақтың түйіртпектілігін құрайды.Топырақтың түйіртпектілігі деп топырақтың жеке бөлшектерге (А регаттарға) бөліну қабілетін айтамыз.Топырақ түйірпектілігіне баға берген кезде оның морфологиялық және агрономиялық анықтамаларының айырмашылығын ажырата білуіміз керек.Бұл жерде біз тек агрономиялық түйіртпектерге тоқтаймыз.Түйіртпектердің мөлшеріне байланысты мына топтарға бөлінеді: 1.Мегa түйіртпектілік (сеңді) - 10мм көп; 2. Макротүйіртпектілік -10-0,25мм; 3. Тұрпайы микро түйіртпектілік 0,25-0,0lмм; 4. Майда микротүйіртпектілік <0,0lм.Түйіртпектіліктің ең басты қасиеті, оның суға төзімділігі. Егер І үйірпер судың езу қасиетіне қарсы тұра білсе, ондай түйірлерді І уга төзімді деп атайды.Агрономиялық тұрғыдан ең құнды туйірлер болып, суға төзімді микроагрегаттарды атайды (10-0,25мм). Олардың ішінде 1-ден 4 мм аралығындағы дәнді-агрегатты туйірлер ең құнды болып саналады. Кесектер немесе туйіртпекті бөлшектер <0,25мм микроагрегаттар деп аталады.
