Бақылау сұрақтары: 1. Есімше формалары қатысуымен құрылатын СабҚС, олардың компоненттерін байланыстыратын предикатив тұлғаның есімше негізінде жасалуы қандай?
2. Есімше формалары қатысуымен құрылатын СабҚС білдіретін мағыналық қатынастар дегеніміз не?
Ұсынылатын әдебиеттер тізімі: 1. Викория Фромкин, Роберт Родман, Нина Хайамс. Тіл біліміне кіріспе, 10-басылым, Халықаралық басылым, 2018. -608бет
2.Байтұрсынұлы А., Қазақ тіл білімінің мәселелері, - Алматы, «Абзал-Ай» баспасы, 2013
3.Жұбанов Қ., Қазақ тіл білімінің мәселелері., -- Алматы, «Абзал-Ай» баспасы, 2013
4. Қазіргі қазақ тіліндегі синтаксистік парадигмалар (мнография, оқулық) – Алматы, 2016, 464 бет
5. АСаутова, Т. А. Кәсіби қазақ тілі : оқу құралы / Т. А. Саутова. - Алматы : Отан, 2015. - 138 бет.
6. Шалабай Б., Қазіргі қазақ тілі синтаксисі: оқу құралы/ -Алматы., 2012. -186 бет
7.Садирова К.Қ. Қазіргі қазақ тілі синтаксисі: оқу құралы / -Ақтөбе, 2013
8. Қазақ грамматикасы. - Алматы, 2002
Дәріс тақырыбы: Шартты рай формалы етістіктің қатысуымен құрылатын СабҚС, олардың грамматикалық, семантикалық сипаты, білдіретін мағыналық қатынастар, басқа типті сабақтас, салалас сөйлемдермен функциялық қарым-қатынасы.
Сағат саны:2 Негізгі сұрақтары: шартты рай формасы, семантика сипаты, грамматикалық сипаты, функциялық қарым-қатынас
Жоспары: Жай сөйлемдердің шартты рай арқылы құрмаласуы
Шартты рай формалы етістіктің қатысуымен құрылатын СабҚС
Дәріс тезисі:
Етістіктің шартты рай тұлғасы сабақтас құрмалас сөйлемді жасауда кеңінен қолданылады. Шартты рай тұлғалы сөз, көсемша тәріздес, өзінен кейін ешбір дәнекерді қажет етпей-ақ екі жай сөйлемді құрмаластыруға қатынаса береді. Бұндай кезде бағыныңқының бастауышы үшінші жақта келеді. Жіктелу үлгісімен қарағанда етістіктің шартты рай жұрнағы есімше сияқты тиянақты, үшінші жақ қосымшасыз, нөлдік формада айтыла береді. Осындай тұлғада келгенде ғана ол бағыныңқы сөйлем жасау жағынан көсемшеге ұқсас келеді. Ал бағыныңқы бастауыштары 1 және 2-жақтарда келген сөйлемдерде бағыныңқының бастауышы мен баяндауышы өзара жақ жалғауы арқылы қиыса байланысады. Көзімді ашып алдыңғы жаққа қарасам, екі адам қарауытып тұр екен. Бұл арада ескеруді керек ететін нәрсе – шартты райға жалғанатын жіктік жалғаудың қалыпты баяндауыш жалғауынан өзгешелігі.
