Bulletin «Педагогика ғылымдары» сериясы
жүктеу/скачать 6,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Майлыбаева Вестник
| ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №1(57), 2018
122 ҿміріндегі қиындықтарды жеңулеріне кҿмектеседі. Ал, ол ҿз кезегінде студенттің оқуда табысты болуының кепілі. Студенттің эмоциялық ҿмірімен барлық психикалық процестер байланысты. Сту- денттің эмоциялық-ерік сферасы ертеден психиканың маңызды бір қҧбылысы ретінде есептеліп келеді. Ал керісінше, мазасыздану деңгейлері жоғары курс студенттері емтихан кезінде сҽтсіздіктерге ҧшырайды, бҧл сҽтсіздіктерге олар қабілеттіліктің, білім, білік, дағдының жетіспеуінен емес, осы уақытта пайда болған стрестік кҥйдің салдарынан ҧшырайды. Сынақ туралы хабар оларда маза- сыздануды тудырады, ол қалыпты ойлауға кедергі келтіреді, аффективті сипаттағы ой туады, зейін- нің шоғырлануына мҥмкіндік болмайды, ҧзақ мерзімді естен мҽліметтер алу қиындайды. Мҧндай студенттер ҽдетте емтиханды ҿздерінің Меніне тҿнген деген қауіп деп тҥсінеді, ҿздеріне кҥмҽндана- ды, шектен тыс эмоциялық кҥйзелісте болады, ҽрине осылардың салдары кері нҽтижеге ҽкеліп соқ- тырады. Дҽл осы жерде айта кететін ҧсыныс, мазасыздану деңгейлері жоғары студенттер ҿзіне деген сенімділік деңгейлерін қалыптастырулары керек. Ал, мазасыздану деңгейлері тҿмен студенттер бел- сенділіктерін жоғарылатып, іс-ҽрекеттің мотивациялық компоненттеріне кҿңіл аударулары керек, жауапкершілік сезімдерін тҽрбиелеулері керек [8; 159-166 б.]. Кеңес физиологы П.К. Анохин былай деген: «Адамзат ерекше эмоциялық кҥйзеліс эрасына келіп отыр. Біз осыған тек қана ерік сапаларын тҽрбиелей отырып, эмоциямызды басқара білуге ҥйрене отырып жҽне «эмоциялық стресс» деп аталатын эмоцияны саналы тҥрде жоя отырып қана қарсы тҧра аламыз». Стресс дегеніміз (ағылшын тілінен stress - басу, қысым деген мағынаны білдіреді) – сыртқы жҽне ішкі ортаға жағымсыз ҽсер ететін факторлардан пайда болатын кҥшті эмоциялық кҥй. Ҽрине ҽр нҽрсенің ҿзінің шегі бар жҽне ерік бҽріне қарсы тҧра алмайды. Стрестік кҥйдің ерікке ҽсерін Ю.А. Аргенов зерттеген. Эксперименттің кҿрсетуі бойынша стрестік кҥй жҽне шаршау кезінде зерт- теушілердің кҿпшілігінде ерік процесінің бҧзылуына белсенді кҥрес байқалған жҽне ол тҧлғаның ерік сапаларының даму дҽрежесіне байланысты ҽр тҥрлі кҿріністе болған. Осындай тҽуелділік фрустрациялық жағдайда міндеттерді шешу экспериментінде жақсы кҿрініс береді. Фрустрация – іс-ҽрекеттің ҧйымдастырылуына толығымен кедергі келтіретін психикалық кҥй. Фрустрация кҥйі кҿп жағдайда ерік-жігері ҽлсіз адамдарда пайда болады. Фрустрациялық кҥй кезінде студенттердің тек қана эмоциялық сфераларында (қанағаттанбау, ашулану, апатия) ғана емес, сонымен қатар ерік сфераларында да ҿзгеріс пайда болды: ҽрекет ету мақсаттары жойылып кетті, жоспарлары іске аспады, қимылдары тҽртіпсіз бола бастады [7; 11-18 б.]. Студент ҿзінің эмоциялық – ерік сфераларының ерекшеліктеріне байланысты белгілі бір ҽрекет таңдайды. Студенттің айналысатын іс-ҽрекеті, яғни оқу ҥлгерімінің ерекшелігі олардың психология- лық кҿңіл-кҥйлерінің қалыптасуына тікелей ҽсер ететіндігін біз жоғарыда атап ҿткен болатынбыз. Оқу ҥлгерімінің ерекшелігі ҿзінің мҥмкіндігіне, шешімділігіне, ерік сапаларының деңгейін бағалау- ларына мҥмкіндік береді. Студенттердің жоғары деңгейлі эмоциялық-ерік сфералары ҽр тҥрлі тҧлға- лық қасиеттердің жиынтығынан тҧрады: қарым-қатынасшылдық, тҧрақтылық, беделге сын кҿзбен қараушылық, эмоциялық ҿзін-ҿзі реттеудің жоғары деңгейде болуы, ҧстамдылық т.б. Сонымен қатар эмоциялық – ерік сфералары жеткілікті қалыптаспаған студенттер де кездеседі, оларға келесідей ерек- шеліктер тҽн: эмоциялық тҧрақсыздық, топқа тҽуелділік, ҿзін басқарудың ҽлсіздігі, шыдамсыздық т.б. Адамда қаншалықты қажеттілік кҥші, тілегі айқындалса, эмоциялық тҧрақтылығы жоғары болса, адамгершілік қасиеті қаншалықты дамыса, соған байланысты ерік кҥшінің дҽрежесі байқалады. Осы- ған байланысты ерік сапасының кҿрінуі ҽр тҥрлі эмоциялық реактивтілікке байланысты. Студенттік ҿмір кҿбінесе стрестік ситуациялармен ерекшеленеді. Зерттеулердің кҿрсетуі бойын- ша, эмоциялық қолдау кҿрсету студент санасынан маңызды орын алады екен. Жас ерекшелік жҽне педагогикалық психологияда студенттердің психологиялық кҿңіл кҥй сфералары аз зерттелген. Сту- денттердің психологиялық кҿңіл кҥй аймағын зерттеу олардың оқыту процесінен, ҽлеуметтік дең- гейінен алатын қанағаттану деңгейлерін анықтауға мҥмкіндік береді. Сҿз соңында біз ҿз тарапы- мыздан, ЖОО-ң барлық мамандық студенттерін психологиялық практикалық тренингтерге жаппай қатыстыру қолға алынса деген ҧсыныс білдіреміз. Абай атындағы ҚазҰПУ-ң ХАБАРШЫСЫ «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1(57), 2018 123 Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1. Ерментаева А.Р., Назбиева А.Б. Жантанушы студент - оқу кәсіби іс-әрекет субъектісі. Материалы Междунар.научно-прак.конф. «Аманжоловские чтения – 2005»., ч.3. 2. Асмолова Л.А., Русанов В.П. Психологические особенности студенческого возраста и проблема воспитания в высшей школе. Материалы Междунар.научно-прак.конф. «Аманжоловские чтения – 2005».,ч.3. 3. Оспанова Б.А. Учет психолого-педагогических особенностей студенческого возраста при проектировании креативности будущего специалиста // Вестник ун. «Қайнар». – А., 2005. – № 4 (1). 4. Ерментаева А. Студенттерді субъект-бағдарлы психологиялық дайындау тұрғысы // Қазақстан жоғары мектебі. - 2005. - №3. жүктеу/скачать 6,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|