Bulletin «Педагогика ғылымдары» сериясы
жүктеу/скачать 6,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Майлыбаева Вестник
| ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №1(57), 2018
120 Тҿртінші топқа жақсы оқитын, бірақ ҿзі қызықты деп тапқан оқу бағдарламасына жҽне лекция- ларға, семинарларға таңдап қатысатын студенттер тобы жатады. Мҧндай студенттерде кҽсіби қызы- ғушылық ҽлі де болса қалыптаспаған. Бесінші топқа ҿз біліміне енжар қарайтын студенттер жатады. Мҧндай студенттер оқуға нем- қҧрайлы болады, не ата-анасының кҥштеуімен немесе жҧмыс істеп, ҽскерге бармау ҥшін оқиды [2; 197-201б.]. Студент белгілі бір жас аралығындағы адам немесе тҧлға ретінде келесідей 3 жақпен сипат- талады: 1) тҧлғаның психологиялық процестері, кҥйлері мен қасиеттерінің бірлігін кҿрсететін психо- логиялық жағымен сипатталады. Психологиялық жақтың ең маңыздысы – психикалық қасиеттер (бағыттылық, темперамент, мінез-қҧлық, қабілеттілік), психикалық процестердің жҥру барысы, психикалық кҥйлердің пайда болуы осы психикалық қасиеттерге тҽуелді. Дегенмен нақты студентті зерттей отырып, сонымен қатар сол индивидтің ерекшеліктерін, психикалық процестері мен кҥй- лерін ескерген жҿн. 2) жоғарғы жҥйкелік іс-ҽрекетті қосатын, анализаторларды қҧратын, шартсыз рефлекстерді, инстинктерді, физикалық кҥшті, дене бітімін, бойын, бет ҽлпетін, терісінің тҥсін, кҿзін жҽне т.б. білдіретін биологиялық жағымен сипатталады. 3) қоғамдық қатынастар жҥзеге асатын, студентті белгілі бір топқа, ҧлтқа жатқызуға себеп бола- тын қасиеттер жҥзеге асатын ҽлеуметтік жағымен сипатталады. ЖОО білім алу кезеңі жастық шақтың екінші, ал ересектіктің алғашқы кезеңімен сҽйкес келеді. Бҧл кезеңде жоғары сыныптарда толық жетіспеген мақсатқа бағыттылық, шешімге жылдам келуші- лік, тҧрақтылық, дербестік, инициатива, ҿзін ҧстай білу сияқты сапалар кҥшейе тҥседі. Б.Г. Ананьевтің айтуынша, студенттік кезең адамның негізгі социогендік потенциалының дамуы ҥшін сенсетивті кезең болып табылады. Жоғары білім алу адам психикасы мен оның тҧлғалық дамуына зор ықпал етеді. Жоғары оқу орнында білім алу ҥшін жалпы интеллектуалды дамудың, оның ішінде қабылдаудың, қиялдың, естің, ойлаудың, зейіннің, танымдық қызығушылықтың кеңдігінің деңгейлері жоғары болу керек. Егер студентті тҧлға ретінде зерттейтін болсақ, онда 17-21 жас – бҧл адамгершілік жҽне эстетика- лық сезімдердің белсенді дамитын, мінез-қҧлықтың тҧрақталатын, ересек адамдардың кешенді ҽлеуметтік рҿлдерін толық меңгеретін кезең болып табылады. Бҧл кезең спорттық рекордтар жасау, кҿркемдік, техникалық жҽне ғылыми жетістіктер кезеңі [3; 77-81 б.]. Бҧл кезең жеке тҧлғалық ерекшеліктердің қалыптасуының қиындығымен айрықшаланады (Б.Г. Ананьев, А.В. Дмитриев, И.С. Кон, В.Т. Лисовский, З.Ф. Есарева). Жоғары сыныптарда жеткі- ліксіз болған бағыттылық, ҿзбеттілік, инициативтілік, шешімділік секілді қасиеттер айтарлықтай нығаяды. Моральдік мҽселелерге (мақсат, ҿмір сҥру образы, парыз, махаббат, адалдық) қызығушы- лықтары артады [2; 197-201 б.]. Жоғары оқу орнына тҥсу жастардың ҿздеріне, ҿздерінің кҥштері мен қабілеттеріне деген сенім- дерін кҥшейтеді, толыққанды жҽне қызықты ҿмір сҥруге деген ҥміт пайда болады. Сонымен қатар II-III-ші курста оқу орнын, мамандығын дҧрыс таңдау туралы мҽселелер жиі мазалайды. III-ші курс- тың соңына қарай ҿзін-ҿзі кҽсіби анықтау мҽселесі толық аяқталады. Жоғары оқу орнында білім алу кезінде студенттер адамның ақыл-ойының бағыттылығын анық- тайды, яғни тҧлғаның кҽсіби бағыттылығын сипаттайтын ойлау қорын қалыптастырады. Жоғары оқу орнында жақсы оқу ҥшін студенттің интеллектуалдық деңгейі, оның ішінде қабылдаудың, қиялдың, есте сақтаудың, ойлаудың, зейіннің, ерік сапаларының деңгейлері жоғары жҽне танымдық қызығу- шылықтары кең болу керек. Егер қандай да бір жағдайлармен осылардың деңгейлері тҿмендесе, олардың орнын жоғары мотивация немесе оқу іс-ҽрекетіндегі еңбекқорлық, мҧқияттылық толтырады [3; 77-81б.]. Студенттердің ҽрбір курста дамуының ҿзінің ерекшеліктері бар. Бірінші курс талапкерді ҧжымдық ҿмірдің студенттік формасына қатыстыру міндетін шешеді. Студенттердің ҽрекеттері конформизмнің жоғары деңгейімен ерекшеленеді. Бірінші курс барысында студенттік ҧжым қалыптасады, ақыл-ой ҽрекетін ҧтымды ҧйымдастырудың білік, дағдылары қалыптасады. |