«Әні елді тербеткен» Встреча с поэтом
Кеше үйленген араздасты екі жас
жүктеу/скачать 46,01 Kb.
|
туманбай молдагалиев
| Кеше үйленген араздасты екі жас,
Жарастырар тағы менмін оларды. Бұлар – өмірдің өз қойнауынан ағып түскендей әсер ететін шыншыл жолдар. Бұрынғы жастық сезімі алыстап кетпесе де, жасы ұлғайған ақынның жан дүниесінде басалқалық, орнықтылық бар. Бірақ соған қарамастан, есейген адамды да өмір асықтырып, тыным тапқызар емес. Енді жастық нәзік сезімдердің орынын егде жастағы ойшылдық басып бара жатқаны байқалады. Ақын өлеңдерінің бір тобы – арнау өлеңдері. Олардың әрқайсысы белгілі бір адамға, көрнекті тұлғаға арналып жазылғанымен, әр өлең философиялық түйіндеуге бейім. Көркемдік талаптарға сай жазылғандықтан ол өлеңдер де назар аударуға лайықты деңгейде. Тұманбай – өз өмірінде ел аралайтын сапарларға, шетелдерге көп шыққан адам. Оның әр сапарынан өлең жазбай оралған емес. Ақынның “Қырғыз әуендері”, “Қырым дәптері”, “Саха дәптері”, “Швеция сапары”, “Италия жырлары ”, т.б. циклдік жырларында тек сапар әсерлері ғана бейнеленбей, позияға шығармаларға тән ортақ пайымдаулар, көркемдік түйіндер де жасалып отырады. Өзінен бұрынғы қазақтың мықты ақындарымен ылғи да сырласып жүретіні де ақын ойшылдығының көрінісі. Атап айтқанда, ол үшін Абай, Мағжан, Қасым, Әбділдалар көркем ойдың келісті үлгісі сынды. Т.Молдағалиев поэмаларының мазмұны, Ұлы Отан соғысының қиын жағдайында өткен өзінің балалық шағындағы оқиғаларға құрылады. Атап айтқанда, “Әкеммен әңгіме», “Менің анам”, “Жеңеше», “Өшпей қалған сәулелер» поэмалары қазақ халқының басындағы осынау қиын кезеңді қамтиды. Бұл туындылардың негізгі кейіпкерлері – соғыстан қайтпай қалған әкесі, жесір қалып, жастығын тұрмыс ауыртпалығы астында өткізген анасы, әпкесі мен жеңгесі. Бала көзімен берілген поэмалар оқиғалары естелік үлгісінде баяндалып, жырланады. Соғыс кезіндегі тыл өмірінің көріністері мен ахуалы бұл туындылардың реалистік сипатын күшейтіп тұр. Өз замандастарына арнаған поэмалық шығармалары да лирикалық планда болып келеді. “Қамила”, “Алатау қызы”, “Мазасыз махаббат” поэмаларында әрқилы тағдырлар, кейіпкерлер өмірінің әрқилы кезеңдері суреттелген. Ел аузындағы аңызға құрылған «Атантай ата» поэмасы нақты адам образын танытар суретке бай. Поэмада қазақи рух басым, елдің тұтастығы үшін күрескен батырлардың бірін-бірі сыйлауы, сөзге тоқтай білуі, халқы үшін қам жеуі кестелі берілген. Ақынның поэмалары да лиризмге толы. Мәселен, «Феруза туралы жыр» поэмасындағы тақырыбы да – албырт жастық, адал махаббат пен таза сезім. Поэма кейіпкері – жүрек тербер нәзік сырлардың иесі. Шығарманың көркемдік идеясы – махаббатты, қасиетті сезімді қастерлеу, осы арқылы адам бойындағы абзал қасиеттерді биіктету. Қалың көпшілік сүйіп тыңдайтын ән өлеңдері де Тұманбайда баршылық. Атап айтқанда, ол – «Құстар әні», «Құстар қайтіп келеді», «Бақыт құшағында», «Әнім сен едің», «Шақырады көктем», т.б. “Куә бол”, “Ғашық жүрек, қайда апарып соғасың”, “Бақыт құшағында”, “Екі жұлдыз”, “Қайран менің жүрегім” сияқты көптеген ән өлеңдерінің авторы. Ән өлеңдерінде нәзік сыршылдықпен бірге асау сезімнің де басымырақ көрінетінін айтып өткен орынды. Тұманбай өлеңдері негізінен қазақтың қара өлеңінің үлгісінде жазылады.. Бірақ ішінара тың формамен жазылғандары да кездеседі. Кейде сөйлеу мәнеріне ыңғайлап, 12, 13 буынмен жазса, кейде дәстүрлі төрт тармақты бұзып, бес тармақпен де жазып жіберетіні бар. Бірақ ондай ізненістер өлеңдерінің көркемдік сынын бұзбайды. Мысалы, мына шумақ бес тармақты: Тұлпар ма деп ем қаны да таза, жаны да, Тұғырдың бәрін кететін көміп шаңына. Ауыл арасы мінуге ғана жарайтын Мінезі таныс, пиғылы бәр-бәрі айқын. Торшолақ менің елестеп кетті көзіме. Алты тармақты өлең үлгісі: Жауып өтті бір жаңбыр, Шауып өтті бір жаңбыр. Найзағайды қамшы ғып. жүктеу/скачать 46,01 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|