Г.М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия
34
биіктіктегі ЖНЖС-нің айналу кезеңі шамамен 12 сағат құрайды. Орбита
биіктігі ЖНЖС-нің айналу кезеңі, жұлдызды тәуліктің жартысына тең
болатындай етіп іріктеліп алынған. Осының әсерінен, жұлдызды тәулікте бір
рет әрбір ЖНЖС жер бетінің бірдей нүктесінен ӛтеді. Әрбір орбитадағы жер
серіктері 1,5 сағат аралығында жүреді және экваторды 22,5
0
С бойлық
бойынша жылжып, қиып ӛтеді. ЖНЖС-нің мұндай қозғалу құрылымы әрбір
жер серігін тәулігіне 1 рет жүйенің бақылау-ӛлшеу пунктінен, оның
жұмысын қадағалауға мүмкіндік береді.
9-сурет. Жердің навигациялық жасанды серіктерінің
ғарыштық блоғә
Белгілі бір жерді анықтаудың қажетті дәлдігіне сигналдарды бір мезгілде
кем дегенде 4 ЖНЖС-ден қабылдау кезінде жетеді. Сондықтан,
шоқжұлдыздағы жерсерігінің саны кем дегенде 24 болуы қажет. Сонымен
қатар, белгілі бір жерді анықтау дәлдігіне ЖНЖС-нің орналасу геометриясы
да әсер етеді. Олар барлық аспан сферасы бойынша біртекті орналасуы тиіс.
Ол үшін жер серіктерінің жазықтықтары бір-біріне қатысты бірнеше
орбиталарда біртекті орналасады.
GPS технологиясын қолданудың топографиялық-геодезиялық жұмыстық
жоғары дәлдікпен ғылыми зерттеуі және геодезиялық торапты құру түсірісті
құруға дейінгі тану және электрондық тахеометрді қолданып жергілікті
топографиялық түсірісті түсіру мүмкіндігі бар.
Геодезиялық ӛлшеулерді GPS кӛмегі арқылы нақты дәлдікпен, тең
қозғалу кезінде, ыңғайлы және экономикалық жағынан тиімді. Жұмыста
қолданылатын әдіс классикалық геодезиялық барлауда тіпті басқаша болады.
GPS пункті жергілікті орнату Жер серіктік глобалдық жүйесінен анықталады,
сондай-ақ осы жүйелер NAVSТAR кеңістігі координаттарын жоғары
Г.М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия
35
дәлдікпен анықтайды және қозғалыстағы объектісі векторды анықтайды. Кез
келген жағдайда кез келген нүктені Жер шарынан алады.
GPS
құрылымдық сұлбасының жүйесі ЖЖС жердегі ӛлшеу құралынан
тұрады, орбита параметрлерін анықтайды. Жүйеде жасанды жер серігін
қолданады, (ЖЖС) биіктік айналуы - орбитада периодта қарасты 12 сағат.
ЖЖС толық ғарыштық айналуы – 24 сағат, орналасқан үш орбитада ауытқу -
63
, бір-біріне араласу қатынасы - 120
.
Математикалық қамтамасыз ету
– кешендік бағдарламасы толық
автоматтандырылған, жоғары деңгейдегі графикалық аппаратурамен
қаматамасыздандырылған. Түсірістік есептерді шешу үшін электрондық
тахеометрді берілген бағыт бойынша қосады.
Алаңдық жүргізілетін жұмыстардың реті:
1) кӛріну шарты;
2) жұмысты орындау мерзімі;
3) құратын тордың ұзындығы (кіші болмау керек 100 м);
4) берілген пункттен екінші пунктінің қашықтығын табу керек.
Барлық шарттарды оқу, бастапқы пункттің жағдайын жеке анықтау.
Мемлекеттік геодезиялық тораптар пунктінің бастапқы пункті таңдалып,
анықтайтын пункттен тұратын локалды тор нақтылықты талап етеді және
байланыс шарының радиобақылауы, режимді бақылауды таңдау қажет
болады, мысалы:
- статика – нақты бақылауға жақын әдіс. Сызықтық ұзындығы 10 км
қабылданады, бұдан үлкейеді және бақылауды жалғастырады, 30-40
минуттан кӛп уақыт қажет, жиі қолданатын жоғары дәлдікті жұмыс, мысалы
МГТ пунктін орнатуда;
- тез статика – кеңейтілген режим, жіберуші сызықтық ұзындығын
анықтайды (10 км дейін), 1,5-2 см дәлдікпен және уақытына бақылау пункті 5
тен 20 минутқа дейін.
- стоп-гоу – қысқа сызықты және жақсы кӛрінетін пунктің координатасын
10-15 см дәлдікпен анықтайды, бақылау уақыты 8-10 секунд.
Навигациялық жұмыс режимі үшін дәлдік 1 м бір станцияға жеткілікті,
бірақ нақты тапсырма үшін кем дегенде екі станция қажет, бұдан жергілікті
жердің нақты нүктесінің координатасын 1 км үшін 5 мм ден +1мм дәлдікпен
анықтайды.
Базалық сызық – екі қабылдағыш арасындағы сызықты ӛлшеу және
есептеу үшін қажет.
Алаңның ауданға байланысты, анықтайтын нүктені орнатуда бір немесе
бірнеше уақытша референц-станциялар орналыстырады. Референц-станцияда
қысқа базалық сызықты ӛлшеу, бір орталық нүктеден ұзындығын ӛлшеуге
қарағанда ыңғайлы:
Референц-станцияға қойылатын талаптар:
|