Гасырлар бойьтРесей империясы, одан кейш кецеспктотали-тарлыктертшсаясатпен бшпксырын бупп келди Кдз1рдщозщде де халкымыздын саясат пен саяси жетекш1лерд
жүктеу/скачать 7,25 Mb.
|
Жамбылов Саясаттану (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Typiwe
| Парламентамтэртштс едшнжогаргы басшысы парламентке багынады. Онда зан шыгарушы билж те, аткарушы бщнкте парламентке тэуслш. Ол салыкты белплейдд, бюджета бекгтеда, сот-тарды курады, сауланы ретгеШй, халыкаралык кeлiciмшapтгapды кабылда!1ды, сотые аша алады, эскерд1 камтамасыз етан жэне т. б.
Каз1рп кезде кептеген елдердш парламент! eKi палатадан туралы. Феодалдык мемлекеттерде ол елдш ек1лд1'пн уйлесп'ругс мумюншк берд!. АКШ-та, Францияда оны устемшк етуш) топтар ;шнгсрлерд1 ашектентысдемократняланаыруга,т ж!бермеу ушш парламент шпзде косымша тежеу факторы ретнаде пайдаланды. Томенп палата жалпыга б^рдейНкелей сайлау аркылы калып-тасады. Жогаргы палатанын курылуы эр турл! болады. Мысалы, Англияда парламент н жогаргы палатасьша (Лордтар палатасы) мурагерлжпен eMip бойы болатын пэрлер (жогаргы аристократ-тык атак), ондай кукыгы жок пэрлер жене Англия штркеушщ жогаргы uietmmepi юредк АКШ-та сенатка (Конгрсстщжогаргы палатасы) ер штачтан (халыксанына байланысты емес) eKi екътден сайланады. Германияда жогаргы палатанын депутаттарын ер жердш уюметч тагайындайды. Кеп елдерде белгии 6ip дережедеп адамдарды парламентке сайламау зан ж Y'-ВДДе ескерьп ген. Эдетте, бул ережс мемлекетпк, кдрулы куштер, сот кызметкерлерше колданылады. Сонымен катар депутатгын теуелаздтн камтамасыз ету, сыбайлас жем-корлыкты ербппеу ушш парламент м ушелершеолардын Mep3iMi еткенше мемлекетпк жене жеке меншж фирмаларда, компания-ларда кызмет етуге тыйым салынады. Саясаткерлер мен зангер-лердш кызмет бабындагы мвл1метгерД1 ездершш жеке басынын баюына пайдалануларына руксат етшмейдк Парламент б1рпартиялыкжене ектартиялык болуы мумкш. Bip партиялык парламент, едетте, юшкеитай елдерде кездеседк Мысалы, Финляндияда солай, ipi жене дамыган елдерде eKi партиялык парламент болып келедь Мысалы, АКШ-та, Англияда, Германияда, Францияда жэне т. б. елдердеп сиякты. Парламентпнмезпл-мезпл умметтен есеп 6epyai талап ету!-не, ен манызды саяси шараларды беютуге, уюметке сешм бшир-меуге кукыгы бар. Мунда ен манызды нерсе — ук!метке сешм биццрию ме, жок па, ол дауыс беру аркылы шепиледи Сондыктан курес дауысты кеб1рек алудын айналасында болады. Мысалы, Германия, Улыбритания жене т. б. елдерде демократиялык парламентпк тертштшем!рсуру1 олардын парламентте кепшшк дауыс алуынан. Егер сешмаздж б1лд!ршсе, кабинеттщ отстав-кага кетуше тура келедк Эр елде Парламента ер турл1 атайды. Мысалы, АКШ, Фи-липпинде жене Латын Америкасынын кептеген елдершде оны Конгресс, Польша мен Финляндияда — Сейм, Иран мен Турцияда — Межиис, Израильде — Кнессет, Швецияда — Риксдаг, Францияда — Ултгык жинал ыс дейдь Республиканын ушшлп Typiwe аралас (оны жартылай президент™ немесе президентпк-парламентпк деп атайды) республика жатады. Мунда президентпк те, Парламентпк те TYpлepдiнбeлгiлepi кездесед!. Уюметке ею жакты (Президентпн алдында да жене парламентпн алдында да) жауапкериплж жуктелелк Республиканын классикалык ондай турше Франция жатады. Сонымен катар оган Австрия, Ирландия, Португалия, Польша, Финляндия жене т.б. мемлекеттерд1 жаткызуга болады. Билж баскару TypiweH катар курылысына карай да ерекше-ленедк Мемлекет курылысы орталык еюмет пен жергшкт1 билжтш м1ндеттерepiciHiH аракатынасын биадредк Олунитар-АЫК, федеративт'ис жене конфедеративт\к болып уш турге бвлтеЫ. Унитарлык, (латыннын б1ртутас, б!р!ккен деген сезшен) куры-лыста саяси бшик 6ip орталыкка багынады, мемлекетпн пншде ез алдына белек баска курылымга жол берьчмейщ. Онын жер!, конституциясы 6ip болады. Мемлекетпк билжтш жогары органдар жуйеа, азаматтыга ортак. Мысалы, ондай мемлекетгерге Греция, Италия, Казакстан, Польша, Финляндия, Франция, ¥лыб-ритания, Швеция жене т. б. жатады. Федерация деп белгш 6ip саяси теуелс1зд1п бар^ирнешс мемлекетпк курылымдардын 6ipirin одактыкжана 6ip мемлекетп куруын айтады. Федерация мен оган юретш субъекплердщ м1ндеттер1н1н арасындагы айырмашылыктар жалпымемлекетпк конституциямен реттелед!. 9p6ip субъектшш езшш жогаргы билеу (зан шыгарушы, аткарушы, сот) органдары болады. BipaK олар орталык институтгарга багынуы тшс. Мысалы, мундай федеративтж мемлекетгерге Австралия, Австрия, АКШ, Бельгия, Бразилия, Германия, Канада, Малайзия, Мексика, Нигерия, Ресей жэне т. б. жатады. Конфедерация деп ездершш кейб!р амал-ерекеттерш уйлес-"ripin, бслпл! 6ip максаттарды (эскери. сырткы саясаттагы жене т. с. с.) жузеге асыру ушш б1рлескен егеменда елдер одагын айтады. Онда жалпыодактык азаматтык немесе ол одакка Kipren мушелердшберше м1ндетп зан шыгарушы билж болмайды. Онын алган шеш1мдер1 оган кфген мушелердш бекпушен eryi керек. Конфедерация ем1рде сирск кездеседь Мысалы, ол 1848 жылга дейш Швейцарияда, !778—J787 жылдарда Солтуспк Америка штаттарында, 1981—1989 жылдары Сенегамбияда болды. K,a3ip конфедерацияга уксас курылымды Еуропалык одак курмак ойы бар. Мемлекетгер баскару Typi, езшдж курылысымен гана емес саяси TepTi6i жагынан да ерекшеленед1. BipaK 6i3 ол женшде "Когамнын саяси жуйесш" талдаганда караган болагынбыз. Сондыктан оган каз1р токталмаймыз. муддел1 болмады. Ондай жагдайда тоталитарлык жуйе 70 жылдан артык дауренш кура алмаган да болар еД1. Б^ракбудан ол кезде саяси гылымга еш кенЬт белжбеген екен деген ой тумауга raia Саясат меселелср] каралып, зертгелш жат-ты. Алайда, олар гылыми коммунизм, тарихи материализм, Коммунист партия тарихы сиякты коммунист идеологияга непзделген пендердшиецбершен шыкпайтмн жене енад?1ымен кандай елеуметпк-саяси процестер социализм мен коммунизмге экелу1 мумкш, сонын жолдарын 1здейтш. Саясатгануга деген кезкдрас 80жылдардынеюнш1 жартысын-да бурынгы Кенес Одагындагы тубегейл5 реформаларга, когамнын демократиялануына, тоталитарлык ж уйенщ куйреуше байланысты взгердь 1989 жылдан Жогары атгестациялау комиссия-сынаа саясатганудан экспсртпк кенес жумыс 1стей баетады. 1990 жылы КСРО-ныц гылым жанс техника бойынша мемлекетпк комитет! "Саяси гылымдар" деген атпен саяси гылым кызметкер-лершш. ттЫ ресми турде бекпггь 1989-1990 оку жыддарында Бал-тык бойы елдер1нде, 1990 жылдан бастап ТМД-нын баска елдершде саясаттану окьп'ыла баетады. Kaaip Казакстаннын барлык жогары оку орындарында бул гылым жеке пен ре-пнде етшуде. Эл-Фараби атындагы Казак мемлекетпк Ултгык У ниверситетл жоне Абай атындагы Алматы мемлекетпк университет! жене т.б. жогары оку орындарында бул салада арнаулы мамавдар даярлайды. жүктеу/скачать 7,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|