Гасырлар бойьтРесей империясы, одан кейш кецеспктотали-тарлыктертшсаясатпен бшпксырын бупп келди Кдз1рдщозщде де халкымыздын саясат пен саяси жетекш1лерд
жүктеу/скачать 7,25 Mb.
|
Жамбылов Саясаттану (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- -тас1Лдерд!
§ 2. Саяси жуиегон курылымы Зерттеушшер саяси жуйенш мынадай Heri3ri тортбелтн атайды: 1) саяси институттар; 2) саяси катынастар; 3) саяси ережелср; 4) саяси медениет. Соларга кыскаша сипаттама берелж. Саяси инстшпуттарга (уйымдар, мекемелер) мемлекет, саяси партиялар, кесшодактар, кооператив™, жастар, ейелдер. т.б. уйымдар менб^рлестжтер жатады. Бул уйымдардын 6epi таптык, топтык, ултгык, жыныстык, кеаби, жас мелшерше карай жене т.с.с. байланысты пайда болатын кептеген елеуметпк максат-мудделерд. 6Lruripin, коргау ушш курылады. Солардын iiniHaeri ен непзпа — мемлекет. Ол когамда белгш 6ip тертшт. орнатады, оны баскарады, экономикалык жэне елеуметпк курылымын коргайды. Ол ушш мемлекетпн арнайы аппараты, epikci3 квцщретш куштеу, зорлау органдары (ескер, сот, полиция, милиция жене т.т.) болады. Солардын кемепмен ол адамдардын журю-турыс, ic-ерскетш perrefai. Мемлекет когам атынан оньшшк. жэне сырткы саясатын аткара алады. Мемлекетпк емес у йымдардын арасында K33ipri когамиын саяси oMipiHae ен улкен рел аткаратывдар — саяси партиялар. Олар мемлекетпк бшиктх жузеге асыруга, саяси жуйеш, идеология-лар мен доктриналарды, когамдык niKipAi, саяси сана мен медениетп калыптастыругаат салысады. Когамнын ен букаралык уйымына кесштж одактар жатады. Олардын ыкпалы эр елде ер турлк Кздш ел1м1зде олар халык шаруашылыгын еркендетудщ манызды м1ндеттерш шешуге каты-сады. Енбекпллердш занды талаптарын коргайды, енбек занда-рынын катан сакталуьш кадагалайды. Олардын денсаулыгын сак-гауга, медени-турмыстык кажетш отсуге камкорлык жасайды. Тургын уйлерД] белу, балабакшасына орналастыру, мектеп окушыларыньгн жазгы демалысьш уйыадцаетыру жумыстарын баскарады. Ka3ip онын ыкпалы темецдеп кета. Когамнын саяси жуйесшедши уйымдар да к.ред.. Олардын рель ecipece, феодаддык когамда зор болды. Ол кезде олар ак-суйектер бшппн де ездерше караткысы келдк Сондыктан олар мемлекетпк бшйкпен катар ездершш зан шыгарушы, аткарушы, сот билiпн ле курды. Олардын imiHueri ен озбыры католик илркеушщХШ гасырда ездерже карсыларды ерекше катал йуда-лаган сот. полиция уйымы — инквизиция едк Олар 5 миллионга жуык адамды кугын-сурпнге салып, б1разын Tipuiett отка жагып ж1бердк Капитализм кезвде дш орьщдарынын ecepi елдекайда бесендед!, 6ipaK саяси ем1рде ыкпалын токтаткан жок. Бурынгы Ксиестер Одагы кез1ндс олар катты кудалангаи болатын. Каз.рп кезде жагдайезгердь Кайткен кувдедесонынцамиллионлаганд.нге сснушшер! бар уйыммен санаспауга болмайды. Жогарыда керсеплген уйымдардын .шшде мемлекет пен саяси партиялардын саяси жуйеге пкелей катынасы бар. Кесшодактар мен пнркеудш тура болмаганмен жанама катынасын байкдймыз. Олардын катарына жастар одашн, енбек ужыщарын, коопера-тивтерд! жаткызуга болады. Солармен катар билжтен алшак, дегенмен, белгш 6ip жагдайларда оган ыкпал да жасай алатын уйымдар бар. Оларга жазушылар, еуретпплер, композиторлар одагы, гыл ыми-техникалык когамдар, кептеген epiKri, спорт, медени жене т.б. уйымдар жатады. Когамдык жуйенш екшш. белши саяси катынастар курайды. Оган галтардын, э гникалык б.рлеепктердш, тулгалар мен когам-1.ын, азамат пен мемлекетпн арасындагы катынастар юредк Олардын баска (экономикалык, ултгык, д1ни, отбасылыкжэне т.с.с.) катынастардан айырмашылыгы мунда олардын саяси жене мемлекетпк билжке катынасы кер.шс 6epcai. Саяси жуйенш уШ1НШ1 болит болып саяси ережелер (нермалар) есептеледь Олар саяси институттардьш езара б1рлесш эрекет етуш камтамасыз етсд. жене саяси жуйенш ережелж непзш курайды. Олардын -шшдеп ен маныздысына Конституция жене coFaH суйенетш зандар мен баска нормативпк акплер жатады. Оларга белпленген тарттл бузганы ушш мемлекет тарапынан шаралар колданылады. Сонымен катар саяси кызметп аткару ушш когамдык уйымдар жасаган жэне солардын 1ш1ндеп катынастарды реттеуге арналган ережелердщ де манызы зор. Оларга еналдымен сол уйымдардын жаргылыкережелер1 жатады. Саяси жуйешн тертшпи белпа — саяси мэдениет. Ол саяси сана мен ic-эрекетге, саяси кезкдрастарда, идеяларда, теория-ларда, саяси тугырнамаларда, багдарламаларда, шецнмдерде, саяси ережелерге катынаста кершк табады. Саяси мэдениетпн ретгеушшк кызметт адамдардын ic-эрекетше жэне олардын уйывдарына етепн acepiHeH бшнеда. Сонымен 6ipre бурынгы жэне Ka3ipri саяси жуйе жэне оныцэлементгерше, саяси кызметкерлер, баскару аппаратыкын лауазымды адамдарына, саяси-баска-ру шеипмдерш дайындау жэне кабылдау процесше жэне т.б. ыкпал етушен де байкалады. Саяси жуйенщ керселлген бул терт бшип узд|кс!з дамып отырады. Олар ездерше тэн арнайы эд1с-тас1Лдерд! лайдалана отырып, белrun 6ip максатгар мен кызметгерд» аткарады. Олар 6ip-6ipiMeH тыгыз байланыста болады. Саяси жуйенш басты кызмеп — кдзына, байлыкты белу сала-сына бакылау жасау. Олардын дурыс белшбеу! ел шшде эртурл1 элеуметпк топтар арасында алакезд1 к, дау-дамай тудыруы мумкш. Саяси жуйе оган ж1бермей, кайшылыктарды киюластырып, кел1ст!рт, шиелен1стерд1 ершггпей, ерб1тпей, жан-жакты 6iTicripin отырганда гана ез релш ойдагыдай аткарады. Саяси жуйе когамдык ем1рдш; барлык салаларынындамуына багытберш, ыкдал етед1, оларды баскарады. Когам дамуынын максашн айкындайды. Максатына байланысты саясат экономикалык, элеуметпк, мэдени, улттык, iuiKi жэне сырткы болып белшедь Эдетте, максатгарды саяси партиялар зерттеп дайын-дайды. Парламентпк сайлауда женген партиянын саяси багыты мемлекетпн epiKci3 мэжбур ететш куштерше (эскер, милиция) суйешп жалпыга мшдетп мемлекетпк жарлык сипатын алады. Мемлекетпк баскару органдары когамды кабьищаган шесшмдср,ш орындауга жумылдырады, когамдык процестерге эсер ететш непзп тетжке айналады. Бтз осыган дейт 6ip мемлекетпн iuah-meri саяси жуйе туралы сез етпк. Сонымен катар саяси жуйе дуниежузшк (Б¥¥), аймактык (Еуропалыкодак, НАТО жэне т.б.), ею жакты ("Шыгыс пен Батыс" катынастары) болуы да мумкш. жүктеу/скачать 7,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|