Ген кәнігі эпитеттің үстіне жапырағы қуарған


ар   жұрнақты есімше барыс жалғауымен келгенде, негізінен,  -у



Pdf көрінісі
бет205/259
Дата30.01.2023
өлшемі6,92 Mb.
#166770
1   ...   201   202   203   204   205   206   207   208   ...   259
Байланысты:
Кітаптар 25-36

ар
 
жұрнақты есімше барыс жалғауымен келгенде, негізінен, 

 
(немесе 
-мақ
)
 
жұрнақты қимыл есімінің барыс септіктегі 
тұлғасының дубликаты ретінде жұмсалған. Абай тілінің 
қайнар көзі – халықтың сөйлеу тілі мен ғасырлар бойы келе 
жатқан ауыз әдебиеті тілі болды. Әдеби тілдің негізін қалаған 
ұлы суреткер Абай халық тілінің бар мүмкіндігін түгел пай-
даланып, грамматикалық тәсілдерді шебер қолданған. Белгілі 
бір грамматикалық тұлғаның ауыз әдебиеті тіліне тән мағы-
насы мен қызметін мүлт еткізбей сезіп қалған жазушы оны 
өз тілінде мол пайдаланғанын 
-ар
 
жұрнақты есімшенің 
қолданылуынан көреміз.
Қазақ тіл білімі мәселелері. 
- Алматы, 1959. - 1-том. -111-121-б. 
93
Қазақ ССР тарихы. - І-том. - Алматы, 1957. - 394-бет.


474
Абайдың қара сөздеріндегі -
мақ 
аффиксті 
тұлға жайында
Ұлы ойшыл, ағартушы, ақын Абай Құнанбаевтың әдеби 
мұрасының бір саласы оның «Қара сөздері» екені мәлім. 
Абайдың қара сөздерінің тақырыбы мен мазмұн тереңдігі 
жағынан қаншалықты құнды екенін сөз етпегеннің өзінде, 
оның қазақ тілінде жазылған прозалық шығармалардың 
тұңғыштарының бірі екендігін ескерсек, соған орай тіліне 
(лексикасына, грамматикалық құрылымына) назар аударудың 
маңызы зор.
Абайдың «Қара сөздерінің» тілінде пайдаланылған морфо-
логиялық тұлғаларды зерттеп талдағанда, оларды үш топқа 
бөліп қарауға болады. Ең алдымен, Абай жиі қолданған 
тұлғалардың ішінде қазіргі әдеби тілімізде нормативтік бо-
лып саналатындардан сыртқы формасы жағынан өзгеше бо-
лып келетіндері көзге түседі. Бұларға 
-тұғын (>тын), -лық
(~-йық) 
аффикстері, 
бірлән – менен (>мен), дағы (>да), ған 
(нан) соң >ғансын >ғасын
) форманттары жатаы. Екінші топқа 
қазіргі әдеби тілімізде мүлде қолданылмайтын элементтер 
кіреді. Олар: 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   201   202   203   204   205   206   207   208   ...   259




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет