Х. С. Муханбеткалиев 20 ж

1. 
   Менеджменттік басқару тәжірибесінің негізіне алынып отырғандемократиялық баскарудың мәні неде?
   
2. 
   Менеджмент негізінде басқару құрылымы және оның әр бөлігініңатқаратын қызметтеріне шолу жасаңыз.
   
3. 
   Білім беруді басқарудың инварианттық бөліктерін қамтитын(өзгермейтін, міндетті бөліктері) құрылымын жасаңыз. Осықұрылымның вариативті (өзгермелі) бөлігіне қандай мазмұндық жәнеқұрылымдық бөліктер енгізген болар едіңіз?
   
4. 
   Басқару тиімділігін қамтамасыз ететін қызметтерді атаңыз?
   
5. 
   Мектеп басқаруды менеджмент негізінде дамыту құрылымы қандайбөліктерден тұрады?
   
6. 
   Басқаруды жоспарлау үшін білім беру үрдісіне қатысушы оқушы менмұғалімнің өз мүмкіндіктерін жүзеге асыруына негізделген басқарумақсатына сай күтілетін нәтижелер алдын - ала белгіленеді. Сіз осынәтижелер ретінде оқушы және мұғалімнен қандай әрекеттердіңорындалғанын белгілер едіңіз.
   
7. 
   Инновациялық мектепті басқарудың құрылымдық-мазмұндықжобасын жасаңыз. Презентациялаңыз.
   
8. 
   ¥жымның бірлескен қызметіндегі рефлексиялық әрекеттерді қандайпедагогикалық және әдістемелік шаралар арқылы жүргізуге болады?Аталған шаралардың біреуіне тиімділігі тұрғысынан кеңірек талдаужасаңыз.
   

1. 
   Бейсенбаева А.А.Теория и практика гуманизации школьногообразования: Монография. -Алматы.Тылым, 1998.-225с.
   
2. 
   Гершунский Б.С. Образование XXI века. М:2003
   
3. 
   Караев Ж.А.Активизация познавательной деятельности учащихся в условиях применения компьютерной технологии обучения.дисс.д.п.н., Алматы, 1994-312с.
   
4. 
   Краевский В.В.Проблемы научного обоснования обучения. М.:Педагогика, 1977
   
5. 
   Педагогика. Уч.пособия для студентов педвузов и колледжей // Подред. Пидкасистого-М.:Пед общество Россия, 2000-640
   
6. 
   Колесникова И.А. О приоритетных направлениях в формировании,стратегии образования на научно-педагогическом уровне. //Образ,политика нарубеже 20-21 веков, часть 3.-СПб:1995.-С.53-.
   
7. 
   Поташник М.М. Инновационные школы России: становление иразвитие. Опыт программно-целевого развития. Пособия дляруководителей школ. М., 1996-293С.
   

Басқару теориясында қалыптасқан түрлі теориялар тұрғысынан білім беру процесін басқару технологиясын құрастырудың негіздерімен таныстыру.

1. Басқару мазмұнының функционалдық, жүйелік, ситуациалық,оңтайландыру және зерттеушілік сипаттарын меңгереді.

2. Білім беру үрдісіне ендіріліп жатқан көзқарастар негізінде мектепбасқаруды адам тұлғасына бағьптандырылған, немесе тұлғалықбағдарлы мазмұнын жүзеге асырудың шарттарын біледі, әрқайсысынаталдау жасай алады.

3. Тұлғаның бойында өзін-өзі дамытуға бағытталған субъектіліксапаларды қалыптастырудың құрылымын теориялық - тәжірибелік түрде дәлелдей алады.

Басқару теориясында калыптасқан түрлі ұстанымдар тұрғысынан білім беру процесін басқарудың логикасы құрылады. Басқару мазмұны қазіргі педагогикада функционалдық, жүйелік, ситуациалық, оңтайландыру және зерттеушілік сипаттары қарастырылып жүр. Білім беру үрдісіне ендіріліп жатқан көзқарастар негізінде мектеп басқаруды адам тұлғасына бағыттандырылған, немесе тұлғалык бағдарлы (Р. Х.Шакуров, Т.И.Шамова, Н.В.Немова), мотивациялық (В.С.Лазарев, Л.М.Перменова, И.К.Шалаева) көзқарастар түрғысынан карастырылатынын көруге болады.

• 
  тұлғалық бағдарлы білім беру - адамның қалыптасуы, оның өз бейнесін табуы, даралық, руханилық, шығармашылық бастамасы. Сондықтан, тұлғалық бағдарлы білім беруді басқару - тұлғаның өз мәдениетінің субъектісі болуына көмектесу, шығармашылық өмірге үйрету;
  
• 
  тұлғалық бағдарлы білім беру сырттан келетін тәрбиелеу емес, адам бойынан адамдықты табу, оны қолдау және дамыту негізінде өзін өзі реттеуге, өзін өзі қорғауға, өзін өзі тәрбиелеуге әкеледі. Сол арқылы өзіндік болмысы, санасы бар тұлғалық бейне қалыптасады, табиғатпен, мәдениетпен, өркениетпен диалогтық қарым-қатынасы жүреді, сондықтан тұлғалық бағдарлы білім беруді басқару - педагогтың балаға қатынасын және оқытудағы тұлғалық позициясын қалыптастыру;
  
• 
  тұлғалық бағдарлы технология негізінде басқару - адамның дене және рухани денсаулығы, адамгершілігі, бостандығы. Ол - тұлғаны түсіну, өзара түсіністік, ынтымақтастық қарым-қатынастың, салауатты өмір мен парасаттылықтың, өзіндік қатынастың негізін қалау;
  
• 
  тұлғалық бағдарлы білім беру адамның қажеттіктерін қанағаттандыруға бағытталады, сондықтан оны басқарудың мазмұны адамның өзін тұлға ретінде дамыту үшін, өз өмірінің субъектісі болу үшін жағдай туғызуға негізделеді.
  

1. Құндылықтық қызмет тұлға үшін мәнді бағдар жүйесін тандап алу;

2. 
   Танымдық қызмепі тұлғаның рухани дамуының негізі
   ретінде мәдениет, табиғат, ноосфера туралы ғылыми
   білімдерін игеру;
   
3. 
   Әрекеттік-шығармашылық қызмет тұлғаның оқу, еңбек
   ету, ғылыми, көркемдік және басқа да әрекет түрлерінде өз
   мүмкіндіктерін жүзеге асыру, шығармашылық қабілетін
   қалыптастыру және дамыту;
   
4. 
   Тұлғалық-рефлексиялық қызмет өзіндік санаға бағытталып
   рефлексиялық қабілетті дамыту арқылы өзінің өмірлік
   мұратын дұрыс қалыптастыруды қамтамасыз етуі.
   

Менеджмент негізінде тұлғалық бағдарлы басқарудың ерекшеліктері:

білім беру үрдісі ізгіліктік және демократиялық заңдылықтарға негізделді;

барлық деңгейдегі педагогикалық әрекеттер оқушылар мен мұғалімдердің шаршатуын болдырмауды көздейді;

педагогикалық қызметтің тиімділігі қажетті құрал-жабдықтарды жаңартудан емес, субъектарлық қатынастардың жаңаша ұйымдастырылуынан көрінеді;

басқарудың тұлғалык бағдарлы мазмұны білім беру үрдісіндегі тұлғалардың (оқушы, мұғалім, тәрбиеші, ата-ана, әкімшілік) өзіндік дамуын қамтамасыз ететін жаңа әдістемелер арқылы жүзеге асырылады;

Басқаруды менеджмент негізінде жүзеге асыру оның педагогикалық шарттарын белгілеп алуды қажет етеді. Өйткені, менеджменттің жоғарыда сипатталған ұстанымдары оларды тәжірибеде іске асыруға бағытталған арнайы шарттардың орындалуынсыз теория ретінде қалып, практикалық қолданбалы міндеттерді атқара алмайды.

Педагогикалық үрдістегі өзара қарым-катынастар педагогикалық үрдісте, өзара қатынаста, ұжымдық катынаста, өзіндік қатынаста көрініс табады және оларды басқару үрдісіндегі "субъектаралық қатынастар", "ұжымдық-диалогтық қатынастар" және "тұлғалық-рефлексиялық қатынастар" деп аталатын педагогикалық шарттарға бөлінеді.

Білім беру жүйесінде болып жатқан өзгерістер адамгершілік пен рухани құндылықтар негізінде тұлғалық, ұжымдык және рефлексиялық әрекеттердің үнемі дамып отыруын көздейді. Сондықтан, менеджмент негізінде басқарудың педагогикалық шарттарының мазмұны былайша айқындалады:

оқушының жақын даму аймағын анықтау және соған сәйкес педагогикалық әрекеттерді ұйымдастыру;

оқушымен субъектаралық, диалогтық катынастар орнату;

педагогикалық жаңалықтарды нәтижелі енгізу;

оқушылар бойында адалдық, әділеттік, адамгершілік, белсенділік сыни ойлау қабілеттерін қалыптастыру;

оқыту, тәрбиелеу, дамыту міндеттерін диалектикалық байланыста орындау;

оқу материалдарымен қызықтыра, ынталандыра алуы.

2) ұжымдық-диалогтық қатынастар:

педагогикалық үрдіске катысушылардың бірлескен әрекеттерінің ортақ құндылықтары мен ұстанымдарын, өз игі дәстүрлерін қалыптастыру арқылы өзара татулық пен шынайы қарым-қатынастық орта пайда болуы;

жеке мұғалімдер мен жалпы ұжымда тұлғалық бағдарлы жаңашыл әдістерді, алдыңғы қатарлы жобаларды қабылдай, енгізе алатын деңгей пайда болып, проблемалық ізденіссіз, психологиялық-педагогикалық жаңғырусыз, озат тәжірибені меңгеру мен таратусыз жұмыс істеу мүмкін болмайтын жағдайға айналуы;

педагогикалық қызмет барысындағы гуманистік, демократиялық бағыттар, диагностикалық әдістемелер, "субъект-субъекттік" қарым-қатынас қалыптасып, оқушылар мен мұғалімдер, оқушылар мен оқушылар, мұғалімдер мен ата-аналар арасындагы байланыс интерактивтік, рефлексиялық, ұжымдык бірлік секілді жаңа сипат пайда болуы.

3) тұлғалық-рефлексиялық қатынастар:

тұлғанын өз еңбегінің белгілі бір нәтижелерін болжай отырып оған жетуге ынталылығы;

өз рефлексиясы, оқушы, ата-ана рефлексиялары арқылы кемшіліктерін нақты көре білуі, жою жолдарын анықтай алуы;

өзіндік дамыту мен білім алуға даярлығы;

өз қажеттіліктерін нақты білуі;

өз нәтижелеріне көңілі толмауы;

өз пәні бойынша оқушылар білімін тексертіп отыруға және өзі тексеріп отыруға ынталылығы;

өз пәні бойынша мектеп бітірушілердің жетістіктерін талдап отыруға тырысуы.

Аталған қарым-катынастық шарттар негізінде басқару басқарушы (әкімшілік тобы) және басқарушылардың (окушы, мұғалім) өзара қарым-қатынасы негізінде төмендегі сипатқа ие болады: басқарылушының субъектілік қызметтерін кенейту, орындаушылық ролін өз әрекетін ұйымдастырушы ролімен алмастыру, белгілі бір әрекеттерді өз бетімен орындауға жағдай туғызу мүмкін болады. Тұлғаның рефлексиялық қабілеті оны рефлексиялық талдау жасай алуы, өз әрекеттеріне өзгеріс енгізе алуы, өзін үнемі жетілдіріп отыру және рефлексиялық қажеттіктің тұрақталуы сияқты кезеңдерден тұрады және оның сонғы нәтижесі ретінде тұлғаның субъектілік тәжірибесінің құрылымы калыптасады.

Аталған рефлексиялық сапалардың қалыптасуы педагогикалық шарттар ретінде белгіленген қарым-қатынастар негізінде жүзеге асырылады. Оны төмендегі педагогикалық-психологиялық құрылым ретінде көрсетуге болады:

Тұлға - оған қарым-қатынас арқылы ықпал ету --- субъектілік сапалардың ңалыптасуы

Сөйтіп, адамның тұлғалық дербестігін қалыптастырудың негізі - сыртқы ортаның ықпалы мен ішкі өзіндік даму үрдісі. Менеджмент негізінде басқарудың бағыттары оқушылар мен мұғалімдердің өзара белсенді карым-қатынасын көздейді, бірлескен әрекеттерге негізделеді және өзара түсіністік пен рухани шығармашылық негіздерін калыптастырады.

1. 
   Басқару мазмұнының функционалдық, жүйелік, ситуациалық,оңтайландыру және зерттеушілік сипаттарын атаңыз.
   
2. 
   Білім беру үрдісіне ендіріліп инновациялық көзқарастар негізінде мектеп басқаруда жаңатехнологиялардыендірудін кандай қажеттігі бар деп есептейсіңіз?
   
3. 
   Тұлға дамуына бағытталған технологияларды атаңыз, оларды мектепбасқару мазмұнына ендіру мүмкіндіктерітуралы не айта аласыз?
   
4. 
   Мектеп басқарудың тұлғалық бағдарлы мазмұнын жүзеге асырудыңшарттары қандай? Олардың әрқайсысының мазмұнына талдау жасаңыз.
   
5. 
   Сіз оқитын университетте педагогикалық үрдістегі субъектаралыққатынастарды қалыптастыру студенттерге не береді деп ойлайсыз?Оны қалыптастырудың қандай жолдарын ұсынар едіңіз?
   

6. 
   Уиверситетік ортада, немесе мектеп өмірінде адамдардың арасындаорнатылатын ұжымдық-диалогтық қатынастар қандай жағымдықұбылыстар тудыруы мүмкін?
   
7. 
   Тұлғалық-рефлексиялық катынастарды қалыптастыру арқылы өзбойыңыздағы қандай қасиеттер мен мүмкіндіктерді жүзеге асыруғаболады деп ойлайсыңыз?
   
8. 
   Тұлғаның бойында өзін өзі дамытуға бағытталған субъектілік сапаларды қалыптастырудың құрылымын көрсетіңіз және оның мүмкіндігін белгілі педагогтар мен психологтардың теорияларына сүйене отырып дәлелдеңіз.
   
9. 
   Өмірдегі тәжірибе барысында субъектілік сапаларды қалыптастыруғажәне оны жүзеге асыруга болатын жағдайларды ұсыныңыз.
   
10. 
    Тұлға дамуына бағытталған технологиялардың және оны кұрастырушы авторлар еңбектерінің картотекасын жасап, өз тобыңызға ұсыныңыз.
    

1. 
   Бахишева С.М. Гимназияны басқару: теория және тәжірибе, Алматы,2004 ж
   
2. 
   Бондаревская Е.В. Личностно-ориентированное образование: опыт,разработки, парадигмы. -Ростов на Дону, 1997.
   
3. 
   Кульневич С.В. Педагогика личности от концепций до технологий: Учеб.-практич.пособие для учителей и аспирантов пед.учеб.заведений,слушателей ИПК.-Ростов-н/Д:творческий центр "Учитель", 2ОО1.-16Ос.
   
4. 
   Таубаева Ш.Г.Исследовательская культура учителя. Методология, теория и практика. -Алматы: Алем, 2000-38ІС.
   
5. 
   Мұханбетжанова А.М.Интеграцияланған білімдік кеңістікте түлғалықбағдарлы білім беру технологиясы/Қазақстан жоғарғы мектебі.1999. №4. 40-43б.
   
6. 
   Шиянов Б.Н. Теоретические основы гуманизации педагогическогообразования. Авт., дисс.д.п.н.м., 1991ЗЗс.
   
7. 
   Педагогика. Учебное пособие. В.А.Сластенин, И.Ф.Исаев, А.И.Мищенко,Е.Н.Шиянов-М.:, Школа-Пресс 1997 5126.
   
8. 
   Шамова Г.И.Давыденко Т.М.Управление образовательным процессом вадаптивной школе. М.:Центр "Педагогический поиск", 2002.
   
9. 
   Петровский В.А. Личность в психологии: парадигма субъектности.-Ростов/Дон, 1996.
   
10. 
    Мұханбетжанова А.М. Тұлғалық бағдарлы оқытудың негізгі ұғымдары// Үздіксіз білім беру жүйесіндегі тұлганы дамыту. Ғылыми-практикалық конференция, Евразия гуманитарлык институты, Астана, 2004.
    

4. 
   Білім беру менеджментінің білім беру мекемелеріне ендірілуқажеттігін түсінеді және оның қазіргі кездегі отандық жәнешетелдік жағдайына шолу жасай алады.
   
5. 
   Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2015 жылғадейінгі стратегиялық міндеттеріне сәйкес жаңа мазмұнды білімберу мақсаттары мен міндеттерін таддай біледі.
   
6. 
   Білім берудің жаңа мазмұнын жүзеге асыратын басқарушыныңбасты менеджерлік құзыреттіліктерін сипаттай алады.
   

Қазақстан мектептерін басқару мектеп түлектерінің өзгермелі өмірдің жаңа тұжырымдамалары мен үрдістерін қабылдауға дайын болуына, саналы таңдау жасауға, сондай-ақ барлық өмір бойына өмірдегі өзгермелі жағдайларға икемді болуға дайындауға бағытталуы тиіс. Білім беруді басқару сапасы оқушылардың түрлі қызметтер саласындағы проблемаларды өз бетінше шешу мүмкіндігін қамтамасыз ететін қалыптасқан негізгі құзыреттілік түріндегі білім беру нәтижелерінің жетістіктерімен түсіндіріледі. Аталған тұжырымдамада өскелең ұрпақгың сапалы білімі еліміздің экономикалық және әлеуметтік дамуының ең маңызды факторларының бірі болып табылатыны және оны әлемдегі бәсекеге қабілеттілікпен камтамасыз етуге тиістігі атап көрсетілген.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы және Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасының негізгі бағыттары 12 жылдық оқыту мерзімін белгілеген. Қазақстан Республикасының жалпы орта білім беру ұйымдарының нысанына, типіне, түріне карамастан, оқушылардың міндетті дайындығының минимумы көрсетілген.

Мектептің тәжірибелік әрекетіне менеджментті ендіру бүгінгі білім беру процесін ұйымдастырудың жаңа жолдарын іске асыру қажетіктеріне байланысты өзекті болып отыр. Олар 12-жылдық білім беру Тұжырымдамасының жобасында төмендегідей көрсетілген:

- мектеп бітірушінің қалыптасқан негізгі құзыреттіліктері ретінде күтілетін нәтижелер түрінде жалпы орта білім берудің жалпы мақсаттарын құру;

• 
  үйретуде - білім, білік және дағдыларды игертуден құзыреттіліктерді
  қалыптастыруға, ал оқытуда - оқу ақпаратын берумен оқушыларды күтілетін нәтижелер жетістігімен қамтамасыз ететін оқу қызметін ұйымдастыруға арналған акценттерді ығыстыру;
  
• 
  жеке тұлғаның мектептегі білім берудің түрлі деңгейінде дамуының
  бірізділігін көрсететін оқытудан күтілетін нәтижелердің көп деңгейлі жүйесін құру;
  

• 
  кең ауқымды қызметтердің тәсілдерінің, яғни құзыреттіліктердің даму
  динамикасын бақылауға, сондай-ақ оқушының, мұғалімнің, мектептің, барлық білім беру жүйесінің өзіндік дамуын реттеуге бағдарланған оқушының оқу жетістіктерін бағалаудың жаңа жүйесін енгізу;
  
• 
  білім берудің жоғарғы мектебінде бейіндік оқытуды енгізуге негізделген білім беру мазмұнының жеке бағдары және вариативтілігі;
  
• 
  педагогикалық саралау және бейіндендіру негізінде жеке білім беру
  траекториялары бойынша оқыту процесінде оқушыны табысты әлеуметтендірумен қамтамасыз ету;
  
• 
  жалпы орта білім беру құрылымы мен мазмұнының психофизиологиялық және жас ерекшеліктеріне, мүмкіндіктері мен қабілеттеріне сәйкестігі.
  

• 
  проблемаларды шешу құзыреттілігі мен өзіндік менеджмент;
  
• 
  ақпараттық құзыреттілік;
  
• 
  коммуникативтік құзыреттілік –
  

1. 
   басқару жүйесі белгілі бір құрылым бойынша жүргізілетін
   технологиялық қызметпен қатар білім беру үрдісіне
   қатысушылардың тұлғалық әрекеттерін жүзеге асыруды
   қамтамасыз етеді;
   
2. 
   басқару мазмұны оқушылар мен мұғалімдердің түлғалық
   мүмкіндіктерін дамытуды көздейтін болғандықтан өзіне тән
   ухтанымдары-педагогикалык шарттары және әдіс-тәсілдері болуын
   көздейді;
   
3. 
   басқару үрдісінде оқу-тәрбие жұмысының нәтижесі мен оған жету
   жолдары тығыз бірлікте қарастырылады, яғни нәтиже ғана
   бағаланбайды, оның орындау барысындағы тұлғаның іс-әрекеттері
   де талданып отырады;
   
4. 
   басқарудың барлық тетіктеріне оқушы, мұғалім, тәрбиеші, ата-
   аналардың араласуы арқылы олардың субъектілік белсенділігі,
   жауапкершіліктері арттырылады.
   

1. 
   Білім беру менеджментінің білім беру мекемелері тәжірибесіне ендірілу қажеттігін қалай түсінесіңіз?
   
2. 
   Қазіргі кездегі отандық және шетелдік педагогикалықменеджментке шолу жасаңыз.
   
3. 
   Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2015 жылға дейінгі стратегиялық міндеттеріне сәйкес жаңа мазмұнды білім беру мақсаттары мен міндеттеріне талдау жасаңыз.
   
4. 
   Аталган Тұжырымдамаға сәйкес білім беруді басқарудағы жаңаміндеттерді қалай айқындар едіңіз?
   
5. 
   Жалпы орта білім беретін мектептер мазмұнын түбегейліөзгертетін жаңа білім стандарттары білім беру мекемелерінбасқару мазмұнына қандай өзгерістер енгізілуін талап етеді депесептейсіз?
   
6. 
   Жаңа білім мазмұнының нәтижесі ретінде негізге алынғанқұзіреттіліктерге талдау жасаңыз.
   
7. 
   Менеджмент тұрғысынан басқару құзыреттіліктердіқалыптастыруға қалай ықпал ете алады?
   
8. 
   Мектеп басқарушының құзыреттілік сапасын құрастырыңыз.