И. А. Зимняя педагогикалық психология екінші, толықтырылған, түзетілген және қайта өңделген басылым
Тұлғааралық қатынастар қиындықтар саласы ретінде
жүктеу/скачать 1,47 Mb.
|
И. А. Зимняя педагогикалық психология екінші, толықтырылған, түз-emirsaba.org
| Тұлғааралық қатынастар қиындықтар саласы ретінде
Тұлға аралық қатынастар елеулі мөлшерде үйренушілердің бірлескен оқу іс-әрекет сипатына және мұғалімнің (оқытушының) педагогикалық іс-әрекетіне әсер етеді (А.К. Маркова, Я.Л. Коломинский, Н.В. Кузьмина, А.А. Реан және т.б.). Осы қатынастар негізінде жатқан симпатия (антипатия), қабылдау (қабылдамау), құндылық бағдарлардың сәйкес келуі немесе олардың айырмашылығы, іс-әрекеттің когнитивтік және жалпы даралық стильдерінің сәйкестігі немесе айырмашылығы және көптеген басқа жағдайлар адамдардың өзара әрекеттесулерін жеңілдетуі немесе елеулі қиындатудан оны тоқтатуға дейін әкелуі мүмкін. Конвенционалдық қатынастар рөлдерінің негізгі репертуарымен сәйкес келетін тұлға аралық қатынастар, іс-әрекет тиімділігін күшейтеді, ал олардың ішкі айырмашылықтары оның бұзылуына әкеледі. Қарым-қатынаста қиындықтарды тудыратын, серіктердің маңызды тұлға аралық ерекшелігі, олардың әрқайсысында қандай да бір тұлғалық күйлердің үстемдігі болып табылады. Э. Берн бойынша [23], әр адам тұлғасының сана құрылымында үш күй болады: «Ата-ана», «Ересек адам», «Бала». Бұл жерде біріншісі – «Ата-ана» – екі жақты ашылуы мүмкін: не қадағалаушы-өктемшілдік функцияда, не көмектесуші-қамқоршы функцияда. Э. Берн үш күйдің әрқайсысының вербалды және вербалды емес сипаттамаларын және бірдей немесе түрлі жағдайлардағы адамдардың өзара әрекеттесуі мысалдарын келтіреді. Педагогикалық қарым-қатынас үшін оның оқытушы-тәрбиелеуші сипатына қарай «Ата-ана» күйі үндес болып табылады. Педагогтың рөлдік орыны мен «Ата-ана» сипаттамасы көп жағынан сәйкес келеді. Оған бағалау, рұқсат ету, түсіндіру, ұялту кіреді. Бұл педагог пен ата-ана үшін ортақ әрекеттер болып табылады. Алайда, олар педагогикалық процесте педагог («Ата-ана») – оқушы («Бала») қатынасына ғана жарамды. Егер де оқушы рөлінде «Ересек адам» болса, оның сипаттамасы түсіну, логикалық, пайымдау, контакттылық, өз бетімен шешім қабылдаушылығы болып табылса, ондай қарым-қатынаста екі жақты қиындық пайда болады. Әрине, педагогикалық процесс үшін оңтайлы вариант «Ересек адам – Ересек адам» қатынасы болып табылады. Тұлғааралық қатынастар факторымен шартталған қарым-қатынас қиындығы іскерлік қарым-қатынас стилін өзгерту формасында, келіспеушілікті сылтаурату, серігін әдейілеп жалған ақпараттандыру, іскерлік қарым-қатынастан кету және т.б. формаларда табылатыны көрсетіледі. Қарым-қатынасты қиындатушы көптеген факторлардың ішінде (тұлға аралық қатынастар сипаты, жеке даралық-психологиялық ерекшеліктер, іс-әрекетке араласушылық, өзара әрекеттесу жағдайының ерекшеліктері) дәл осы тұлға аралық қатынастары статистикалық мәнде бірінші орын алады [229]. жүктеу/скачать 1,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|