I блок (11-22, 46-67, 68-90) 23-45 аралығы бөлек қағазда
ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ БУЫННЫҢ ТІЛДІК ТАБИҒАТЫ АШЫҢЫЗ
жүктеу/скачать 9,83 Mb.
|
1 БЛОК
- Бұл бет үшін навигация:
- (Мырзабеков С. Қазақ тілінің дыбыс жүйесі) 49.Тіл біліміндегі аналитизм құбылысы туралы айтыңыз. Аналитикалық етістіктер туралы ғалымдардың пікірлеріне тоқталыңыз.
- ..Анализ
- Сөздің аналитикалық формасы негізгі (атауыш) сөз бен көмекші сөздің тіркесінен жасалады.
| 48. ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ БУЫННЫҢ ТІЛДІК ТАБИҒАТЫ АШЫҢЫЗ.
милиясын Сланов деп жазудан басталып, бұл күнде Смаханов, Смайылов, Спатаев деп жазу етек алып кетті, дағдыға айналып бара жатыр бірақ ол дағды нормаға ауыспауы тиіс, өйткені емле ережесі мұны мүлде көтермейді»,-дейді белгілі ғалым Р.Сыздықова. Дұрысы емле ережесі емес, дыбыстық заң көтермейді. (Мырзабеков С. Қазақ тілінің дыбыс жүйесі) 49.Тіл біліміндегі аналитизм құбылысы туралы айтыңыз. Аналитикалық етістіктер туралы ғалымдардың пікірлеріне тоқталыңыз. ..Анализ сөзін негіз етіп жасалған аналитизм мен аналитикалық деген туынды сөздердің сөздіктердегі түсініктері бойынша: «Анализ [< гр.Analyssis – ыдырау, бөлшектеу] – 1)ойша немесе шын мәнісінде бүтінді құрамдас бөліктерге бөлшектеуден келіп шығатын әдіс; ғылымда бөлшектеп зерттеу немесе анализ, синтез түінігімен тең дәрежеде үлкен маңызға ие; 2) бар нәрсені бөлшектеу, ...» [Словарь иностранных слов.-7-е издание,С.48. перераб. – М.,Русский язык. – 1980.- 30 стр.–624 с.]. Демек, анализ ғылыми зерттеудің бір әдісі, белгілі бір деректерге сүйене отырып, жалпыдан жалқыға қарай зерттейді, ғылымда синтетикаға қарама-қарсы қойылатын ұғым. Ал осы анализ сөзінен туындайтын аналитизм ұғымына «Тіл білімі сөздігінде»: «Лексикалық және грамматикалық мағынаны жеке білдіретін синтетизмге қарама-қарсы типологиялық қасиет. Бұл тұста грамматикалық мағына сөздің формасы арқылы берілмейді...» [Тіл білімі сөздігі. – Алматы:Ғылым,1998. – 544 б.] - деп түсінік берілген. Аналитизм (гр.тілінде analysis – ыдырау дегенді білдіреді) – синтетизмге қарама-қарсы құбылыс, типологиялық қатынас түрі. Аналитизм тұрақты сөздер мен күрделі тұлғалардан анық байқалады. Сөздің аналитикалық формасы негізгі (атауыш) сөз бен көмекші сөздің тіркесінен жасалады. Сөздердің аналитикалық формаларының құрамына енетін атауыш сөз негізгі морфемаларға (түбірге) барабар қызмет атқарса, көмекші сөз әртүрлі көмекші морфемаларға, яғни аффикстерге ұқсас қызмет атқарады.Аффикстердің жалғамалылық қасиетіне сәйкес түркі тілдерін синтетикалық тілдерден ерекшелейтін тұлғалар аналитикалық форманттар болып табылады.Аналитикалық форма – толық мағыналы сөз бен көмекші сөздер тіркесуінен туындайтын және сөздердің орын тәртібі арқылы пайда болатын грамматикалық форма.М, сын есімнің аналитикалық формасы орыс тілінде более умный, самый высокий болса, қазақ тілінде ең ақылды, тым қымбат, т.б түрінде келеді. Қазақ тіл білімінде аналитикалық формалар туралы алғаш сөз қозғаған – А.Ысқақов.Оның «Қазіргі қазақ тілі.Морфология» кітабының алғашқы 1963 жылғы басылымында аналитикалық форма туралы сөз болмағанмен, кейінгі 1974 жылғы екінші басылымында «Көмекші сөз бен аналитикалық форма», «Аналитикалық форманттар және олардың мағыналары» деген бөлімдерін қосқан. Одан кейінгі 1975 жылы жарық көрген Н.Оралбаеваның «Қазіргі қазақ тілідегі етістіктің аналитикалық форманттары» деген еңбегі осы мәселеге толықтай арналған алғашқы еңбек саналады. Н.Т.Сауранбаев 1962 жылы орыс тілінде шыққан «Қазіргі қазақ тілі» оқулығында етістіктің төмендегі: нақ осы шақтың (-п отыр, - п тұр, -п жүр), өткен шақтың (-ған еді, -ған емес(жоқ), -жатыр еді, уші еді, -бақшы еді), шартты райдың(-р еді), қалау райдың(-ғай еді) аналитикалық форманттарын атаған. Н.Оралбаева түркі тілдеріндегі аналитикалық формалардың айрықша түрі ретінде белгілі бір формадағы негізгі сөздің белгілі бір көмекші сөзбен немесе көмекші сөздердің кешенімен тіркесуін келтіреді.Соның ішінде аналитикалық етістіктер аналитикалық сөз түрлеріне жатады. жүктеу/скачать 9,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|