Ii. Кафедраның ОҚу- әдістемелік семинары отырысында талқыланды
жүктеу/скачать 327,96 Kb.
|
метбол.
- Бұл бет үшін навигация:
- Мазмұндама
| Негізгі әдебиет: 1.[1.7:5]; 2.[1.7:6]; 3.[1.7:12]; 4.[1.7:15]; 5.[1.7:16]; 6.[1.7:17]; 7.[1.7:18]; 8.[1.7:19]
Қосымша әдебиет: 1.[1.7:14]; 2.[1.7:16] №12 лекция тақырыбы: Әдебиет сабағы Лекция тезисі: Әдебиет сабағының басым көп уақыты оқушылардың да, мұғалімдердің де ауызекі сөйлеу тіліне кетеді. Оқыған әңгімелерін не басқа көркем туындыларын мәнерлеп оқу, мазмұндау - әдебиетті оқытудың дәстүрлі әдіс-тәсілдері. Ауызекі сөйлеуде тіл мәдениетін, көркемдеп сөйлеу дағдыларын жетілдірудің тиімді әдіс-тәсілдері: 1. Жауаптарының, баяндама немесе жиындарда сөйлейтін сөздерінің жоспарын жасатып, сол бойынша жүйелі, мазмұнды сөйлеуге дағдыландыру; 2. Көркем мәтінді өзіне жуық мазмұндату: а)Әсіресе, мәтіннің ішіндегі көркем суреттер, портреттер, т.б. ойлы монолог, әсерлі диалогтер, мақал-мәтел, даналық сөздерді құрғақ мазмұндамай, негізін сақтап, мазмұндау. ә)Мәтін ішіндегі көркем, бейнелі, образды сөздерді, яғни эпитет, теңеу, метафораларды сақтап сөйлеу. б)Дәйексөз алу, мысалдар келтіру, оны мәнерлеп, нақтылап айта білу, жатқа айта білу. в)Дауыс екпініне, ырғағына, мақамына назар аудару. Сөйлеп тұрғанда, өзін тыңдаушылардың көңіл-күйіне назар аудару, нақтылы, мәнерлі сөйлей отырып, олардың ынтасын өзіне бұру жайын ойластыру. Тыңдаушылар назарын өзіне тартудың басты жолдары: айтар пікірінің тереңдігі, мәнділігімен қатар, жоғарыда айтып кеткендей, дауыс мәнерінде. Әсіресе, өлең сөздерін мысалға келтіргенде, керекті жерінде дауыс ырғағын құбылтып отыру, өлең құрылысы, мазмұнына қарай жігерлі, нәзік, баяу оқи білу де ерекше маңызды. Бірақ мәнерлеп оқу, мәнерлеп айту – тіл дамытудың негізгі тәсілдері емес. Негізгі мәселе – мазмұнын білу, оны жеткізуде тиісті сөйлемдер мен оралымды сөздер таба білу, ойын көркем айта білу. Оқушылардың тілін дамытуға арналған жазбаша жұмыстардың түрлері көп. Жазбаша жұмыстар сауаттылық үшін де, алған білімдерін тексеруде де қолайлы болып келеді. Жазбаша жұмыстар оқушыларды ойлау еңбегіне дағдыландырады, қосымша материалдарды пайдалану машықтарын жетілдіреді. Себебі, балалардың жазбаша жұмыстарды орындау кезінде асықпай ойлауға, ойланып жазуға уақыты, мүмкіндігі көп болады, ауызекі сөйлеуде ондай жағдайлар бола бермейді. Жалпы жазба жұмыстары тіл дамытумен қатар, балаларды ойлай білуге, ізденіске жетелейді. 5-7 сыныптардағы жазба жұмыстарының ең ауқымдысы – мазмұндама. Мазмұндама - оқушының өз ана тілі мен әдебиетінен алған білім тексерудің негізгі нысандарының бірі. Мазмұндама арқылы баланың өз ойы жүйелі баяндай білу қабілеті мен тіл байлығы, сауаттылық деңгейі айқын көрінеді. Мазмұндама мынадай бірнеше түрге бөлінеді: 1)Мәтінге жуық жазылатын мазмұндама. Мұнда оқиға эпизод, диалог, монолог, баяндау, суреттеу сияқты элементтер сақталынып жазылады; 2)Ең басты оқиғаларды ғана теріп жазатын мазмұндама; 3)Бір оқиғаның айналасында ғана жазылатын мазмұндама; 4) Шығармашылық бағыттағы мазмұндама. Оны жазған кезде оқушылар тек оқиғаны, болған істі ғана көркем мазмұндай бермейді, әңгімені өз жағынан баяндайды, дәйектемелер алады, өз пікірі, сезіміне ерік бере алады. Мұғалім нұсқауымен кейбір сөздердің синонимін, баламасын тауып жазады. Мазмұндаманың түрлері мұғалімнің оқу-тәрбие мақсатына байланысты өзгеріп отырады. Мектептегі ең көп тараған, тәжірибеде жиі пайдаланылатын жазба жұмыстардың ішінде күрделісі де, ең маңыздысы да шығарма жұмыстары. Шығарма – оқушының туған халқының әдебиетінен алған білімін өз ойымен, дүниетанымдық көзқарасымен еркін ұштастыра отырып баяндайтын шығармашылық төл еңбегі. Оқушыдан көркем шығарманы өзіндік ой – пікірі,көзкарасы тұрғысында терең талдап пайымдауы, әсерлі, көркем тілмен жүйелі баяндауы талап етіледі. Шығарма жаздырудың ең басты мақсаттары мыналар: Бала білімін бақылау, білім еңгейін тексеру; Жазбаша көркем тілін дамыту, теориялық білімдерін практикалық жұмыстарда пайдалана білу; Ойлау еңбегіне өз беттерімен іздендіру, өз пікірлерін салыстыру, қорытынды жасай білуге дағдыландыру; 4. Оқушылардың қабілеті, дарынына әсер ету, шығармашылық жұмыстарға баулу, Шығарманың күрделілігі сол, бұл – оқу процесіндегі бірден-бір жеке-дара орындалатын жұмыстың түрі. Қарастырылатын мәселе, жазатын тақырып біреу болса да, әр оқушы оны өзінше жеткізеді, яғни тілі, пікірі, қорытындысы сол көркем туынды, не кейіпкерді қабылдау дәрежесіне байланысты. 5-6 сыныптарда, әсіресе, шағын шығарма-суреттеме, шығарма-сипаттама, шығарма-кескіндеме, шығарма-бейнелеме т.б. жаздыруға болады. Бұлар – көркемөнер туындылары бойынша жазылатын шығармашылық бағыттағы жұмыстар. Көлемі шағын болып келеді, бірақ нақты бір өнер туындысының негізінде жазылады. Шығарма арқылы оқушылардың көркем тілін дамытудың бір ұтымды тәсілі – көп болып талқылау, олардың өздеріне пікір айтқызу. Мұғалім өзі тексеріп, талдау жасап келгеннен кейін, шығармаларды(қалауы бойынша) оқытып, бірігіп талдау жасатқызады. Олар шығарманың тілі, мағынасы, стилистикасына назар аударады, өздеріне ұнағанын айтады, кемшілігіне тоқталады. Шығарма жаздыруда ең басты мәселенің бірі – оқушының өз қалауы, өз тілегін ескеру болып табылады. Шығармаларды мынадай түрлерге бөлуге болады: 1.Публицистикалық шығармалар. Оған очерк, фельетон, мақалалар, пікірлер жаздыру жатады. Мысалы, «Тіл тағдыры – ел тағдыры», «Жариялылық – бақыттың басы» т.б. 2.Шығармашылық бағыттағы шығармаларға әңгіме, инсценировка, өлеңдер жаздыру жатады(Әдеби жанрларды басшылыққа алады). 3.Ғылыми-зерттеу сипатындағы шығармалар. Оған реферат, ғылыми сипаттағы мақала, аннотация, әдеби шолулар, пікірлер жатады. Мысалы, «Бейімбет әңгімелеріндегі деталь, штрихтың маңызы». 4.Әдеби тақырыптарды қамтыған, білім дәрежесін, тіл байлығын тексеруге арналған шығармалар. «Біржан мен Сара айтысындағы Біржан мен Сараның сипаты», «Бақтығұл қылмыскер ме, әлде әділдік іздеуші ме?» т.б. Шығарманы үйде де, сыныпта да жаздырады. Шығарма жазуда жоспардың жай, күрделі түрі пайдаланылады. Бірақ, бір ескертетін мәселе, егер оқушы шығармасы мазмұны, тілі, стилі, сауаттылығы жағынан талапқа сай жазылса, жоспар бар ма, жоқ па(эпиграф та солай) – оны негізге алмау керек. Әсіресе, жоғары сыныптарда жоспар өздеріне жай бағыт, бағдар, ой жүйесі үшін ғана қажет, жоспарды да шығармашылық бағытта құруға болады. жүктеу/скачать 327,96 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|