Іі. Негізгі бөлім Жасушаның тіршілік циклі, құрылысы
жүктеу/скачать 3,57 Mb.
|
лекции по основам биохимии и синтезу БАВ
- Бұл бет үшін навигация:
- Гломерулалық сүзілу
| Несеп түзілу процесі
Несеп түзілу жөніндегі казіргі (сүзілу — қайта сіцу және секрециялық), теорияның негізін өткен ғасырда К. Людвиг, Боумен, К. Гейденгайн салды, осы ғасырдың 20—30-жылдарыпда А. Кешни, А. Ричардс, ал біздңі түсымызда Н. Вирц, А. Г. Гинеіинский және т. б. ғалымдар толықтырды. Бүл теория бойынша иесеп түзілуі — өте күрделі процесс. Ол негізінен шумақтан сүзілу, түтікшелеірдегі қайта сіцу және кейбір .түтікшелердегі сөліпіс (секреция) процсстерінен тұрады. . Бүйректегі. қан айналысын, электрондық . микросшппен нефроипыц ультра құрылысіын зерттеу, микрофункция.әдісімен нефрон бөлімлсріиеи (Шумлянский—Боумён капеуласынаіі; жоғарғы және төмепгі түтікшелердену Генле ілмешеғінен $Ш жерлердсн) кварц микропииеткасымен алынған. сүйықтықтардың химиялық құрамын несеп күрамымен салыстыру арқылы.бүл тсорияның негізі дүрыс екені дәлелдепді. Гломерулалық сүзілу Жоғарғы аталған теория бойынша, несеп алдымен шумақтық еүзгіден.өтеді, яғни қан— бүйрек (геморенальдық) тосқауылы (барьер) арқылы қаи шумлянский — Боумен капсуласьшдасузіледі. Мальпиги шумағынан қан плазмасының еріген басқа да заттары кан кысымы әсерінен капсуланың ішіне өтеді. Гсморенальдық тосқауылға байланысты эндотелий тесікшелерінен,базальдық. мембрана мен капсуланың ішкі қабырғасынан үлксн молекулалы заттар, мәселен, шумақтық сүзгіден молскуіалі.іқ; салмағы 70 000 жане одан да көп заттар.— глобулиндер, фибрйноген, гемоглобин (егер ол қан тамырыныц ішінде гсмолизге ұшырамаса) өтпейді. Соидықтан шумақтық сүзінді: күрамындабелоктар өте аз болады. Шумлянский—Боумен капсуласынан алынған алғашқы немесе процизорлық несеп, қүрамы жағынан улътра сүзінді, кан плазмасымен бірдей, оныц қүрамында қан клеікалары үлкенмолекулалы белоктар болмайды, аздаған альбуминдер, басқа заттардан қант, аминкыиіқылдары, түздар болады, олардың концентрациясы қан плазмасындағыдай. Алғашқы несептің көлемі өте көп — тәулігінең: 150—180 л. Оның көп болу себептері: Мальпиги шумақтарындағы капиллярда қаи кысымы баска мүніелердегі : каииллярлармен салыстырғанда өте жоғары с. б. б. 70—90 мм. себебі бүйрек артериясы іш колқасынан тарамданады және қанды алын кетуші артерияның диамстрі, қанды алып келуші артериятамырынан анағұрлым тар. Оның үстіне шумақтың сузілу деңгейі қан тамырындағы суды. өткізбейтін және сүзілуге кедергі жасайтын қан плазмасының онкотикалық қысымына да байланысты. Ол кандағы судың мөлшерін ұстап түрады; Қанның онкотикалық қысым мөлшері с. б. б. 25—30 мм, ол жоғарлаған сайын түзілген алғашқы несеп келемі азая түседі. Бүйректегі қан айналысын тікелей анықтау нәтижесінде бүйрек арқылы тәулігіне 1400—1500 л қан ағатыны және щумақтағы тамырлар қысымның өте жоғары болуы әсерінен сонша қанннң тек оннан бір белігі ғана сүзілетіні дәлелденді. Шумақтағы капиллярлар қабырғасының сүзілу ауданы 1,5—2 м2. Шумақтағы сүзілу дегңейі капсуладағы, түтікшелер мен бүйрек түбегіндегі несептіц гидрастатикалық қысымына (бүйрек ішіндегі қысымға) да байлаиысты. Ол қалыпты жағ жағдайда с. б. б.'Ю—20 мм. Бүйректе тас байлаиса ішіидсгі қысым бүдан әлдеқайда жоғары болады Қысым артқаи сайын алғашқы несеп көлемі азая түседі. Демек, ол несеп сүзілуіне кедергі жасайды.Сонымен, шумактық сүзілуді камтамасыз.ететін қыеым, яғни сүзілу нәтижесі. (СН) кан қысымына (ҚҚ), онкотикалық қысымға ; (ОҚ) және бүйрек ішіндегі қысымға (БҚ). байләнысты. Оныңсоцғы екеуі (ОҚ және БҚ) бүйректе сүзілу дәрежесін темендетеді. . СН=ҚҚ—(ОҚ+БҚ), яғни, СН = 70—(30+Ю) =30 мм с. б. Шумақтық сүзілу — баяу процесс, ол заттарды таңдап өткізбейді, бүйрек ткандерінен энергияның көп жүмсалуын кажет. етпейді, көбінесе, тамырда қысым тудыратын жүректің жиырылу энергиясын пайдаланады. Қан айналысын жақсарта отырып, алғашқы несеп түзілуін күшейтуге болады. Щумақтык сүзілу нәтижесінде түзілген алғашқы несеп бүйрсктің түтікшелеріне барып күйылады. Мүнда ол кұрамы жағынан күрделеніп, кәдімгі несеп түзілу процесіне — түтікшелерде қайта сіңруге үшырайды, яғни несеп құрамындағы су мен онда еріген ксйбір заттар қайта сінеді, сіңбей қалған. заттар мен түтікшелер эпителиіндегі синтез нәтижесінде түзілген заттар қосылып соңғы несеп құрайды. 51-сурет. Бүйректің айналдмра кері ағызу жүйесі. 1— Геішя ілмсегінің томепдеу иіщндёгі судыц сіцуі; 2—геігле ілмегінің орлеу иініндегі Na— ионының сінуі. Түтіктер ішіндегі нүнтелер жіиілігі әлектролиттердің концентрациясың корсетеді Қайта сіңу процесі микропункция .әдісімен зерттеледі: түтікшенің әр бөлімдерінен несеп альшып оның құрамы мен сапасы денеден сыртқа шығарылатын соңғы (дефинитйв) несептің құрамымен және сапасымен салыстырылады. Алғашқы (провизорлйқ) несеп пен соңғы (дёфинитив) несептің айырмашңлығы мынада: алғашқы несептің көлемі 150—1-80 л„ соңғы несептің көлемі 1,5—2,0 л, орта есеппен 1,0—1,5 л. ', Соңғы несеп құрамында қапт, амин: кышкылы, альбуминдер :болмай,ды,: бірақ мочевинаның, несеп қышқылының және тағы басқа белок алмасуы барысында пайда болған заттардын. мелшері .бірнеше .есе көп, кейбір түздар (хлорид, сульфат фосфат) концентрадиясы да басым. Соцғы несеп құрамында қанда және алғашқы несепте жоқ кейбір заттар,. атап айтқанда гиппур қышқылы, аммоний тұздары бар. Фаркамологиңлық заттар — пенициллин, диодраст, ПАГ (паратамингиппур қңшқылы) алғашқы несепте де болмайды. Түтікшелерде несеп ; түзілуі барысында алғашқы несептен су кейбір заттар қайта сіңеді (оның ішінде аса көп сіңетін су). 150— 180 л алғашқы несептегі судың орныңа 1,5 литрге таяуы (-1%) сыртқа шығады, ал 99%-і қайта сіңсді. жүктеу/скачать 3,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|