демек, жөнсіз араласа бермесе (баршаның: кәсіпкерлердің де, жұмыс- шылардың да игілігі үшін), экономикалық өсуге кәдімгідей ықпалдасар еді. Еркін нарық доктринасы - қазіргі кезде капиталиста наным-сенім- нің кең таралған әрі ең ықпалды нусқаларының бірі. Оның ең жігерлі жаршылары шетелдегі әскери операцияларға да, ел ішіндегі әлеумет- тік бағдарламаларға бірдей қарсы шығып, қызбалана сөйлейді. Олар өз үкіметтеріне гуру Дзеннің шәкірттеріне беретін ақыл-кеңесін айта- ды: ештеңе істемеңдер дейді. Шынтуайтында, еркін нарыққа соншалықты сену Аяз атаға сен- ген сияқты аңғырттық болары хақ. Саясаттың ықпалынан тыс тур- тан нарық деген нәрсе жоқ. Ең маңызды экономикалық ресурс - болашаққа үміт арту, бул ресурсқа да уры-қарылар мен алаяқтар әлсін-әлсін қастандық жасай береді. Нарық өздігінен алаяқтықтан, урлық пен зорлықтан қорғауға кепілдік бере алмайды. Бул - алдап- арбауға қарсы құқықтық тұрғыдан тосқауыл қойып, заңның сақта- луын қамтамасыз ететін полицияны, түрмелер мен соттарды құрып, қолға ұстай отырып, сенімді нығайта түсу саяси жүйенің міндеті. Корольдер өз міндеттерін атқара алмай, нарықты тиісті дәрежеде реттеп отыруды умыт қалдырса, бул сенімнің жоғалуына, несиенің қысқаруы мен экономикалық күйзеліске душар етеді. Мұндай сабақ- ты әлемге 1719 жылғы «Миссисипи көбігі» берген болатын. Бұны 2 8 4
ҒЫЛЫМИ РЕВОЛЮЦИЯ ұмытып үлгергендер 2007 жылғы Американың ипотекалық көбігін, соған іле-ш ала өршіген несие дағдарысы мен жалпыұлттық өнімдер құлдырауын еске алулары қажет-ақ. Капиталистік тозақ Неліктен нарыққа толық еркіндік беруге болмайтынының тағы бір елеулі себебі бар. Адам Смит былай дейді: «Етікші отбасын асырауға
