мүмкіндік береді. Болашақтың табысын қаперге ала отырып, осы шақта бірдеңе істей бастаған кезде тың, тосын мүмкіндіктер қақпасы ашылады. Несие сондай тамаша нәрсе болса, неге оны бұрындары ешкім ой- лап таппады? Ойлап тапты, әрине. Кем дегенде Ежелгі Шумерден бас та п бізге белгілі өркениеттердің барлығында несиенің әлдебір пішімдері байқалды. Бұрынғы дәуірлердегі бар бәленің басы несиені қалай пай- далану керегін ешкімнің білмеуінде жатты. Адамдар қомақты несиені бергісі де, алғысы да келмеді, өйткені жарқын болашаққа үміт артпады. Әдетте олар жарқын шақтың бәрі артта қалды, ал болашақ қазіргіден де нашар болуы мүмкін деп ойлады. Экономика тілімен айтқанда, байлық атаулының жиынтық мөлшері шектеулі, бәлкім, кеміп бара жатыр деп пайымдады. Демек, он жылдан кейін патшалықтың, бүкіл әлемнің неме- се жеке адамның қаржы-қаражаты көбейе түсетініне үміт артуға ешқан- дай негіз қалмады. Бизнес нәтижесі нөлмен бітетін ойын сияқты көрінді. Әлдебір наубайхананың табысы көрші наубайхананың есебінен ғана өсуі мүмкін. Венеция өркендесе, онда Генуя кедейлене береді. Англия королі байып кетсе, демек, ол француз королін тонаған болып шығады. Бәлішті түрліше кесуге болады, бірақ ол одан ұлғая қоймайды. Сондықтан көптеген мәдени ортада «ақша табуды» күнә деп есеп- теді. Иса айтқандай: «Бай адамның жұмаққа кіргенінен, түйенің ине- нің көзінен өткені оңайлау» (Матуей 19:24). Бәлішті әртүрлі тураса, ал 2 6 7
ТӨРТІНШІ БӨЛІМ мына мен үлкеніне жармассам, әлдекімді ренжітемін ғой. Байлар зұ- лымдық істегендері үшін тәубесіне келіп, байлығының бір бөлігін қайы- рымдылық жасауға жұмсап жатуының себебі - осы.
