Жалпы орта бiлiм беретiн мектептердi¤
жүктеу/скачать 0,7 Mb. Pdf көрінісі
|
Қазақ тілі 7сынып
- Бұл бет үшін навигация:
- 78-жатты²у. Ґлеґдi о³ып, етiстiктердi тауып, ³ай ша³ты бiлдiрiп т¾рІанын айтыґдар. Ї л г i : келдi – µткен ша³ . Жайна²ан
- -²ан есiмшенiґ жѕрнаІы ар³ылы жасалІан. ЖАЗ
- § 20. ОСЫ ШАЈ
| 77-жатты²у
. М±тiндi кµшiрiп жазыґдар да мазмºнын ºІып алыґдар. М±тiндегi етiстiктердiґ ³ай ша³та тºр ІандыІын айтыґдар. САЈЫП Са³ып деген бiр жа³сы кiсi мал жинамай ж¼рiп, а³ырында ±л кеткенде ³атты кедейшiлiк тартып, бiр к¼нi етiгi болмаІан соґ жалаґ ая³ далада ж¼ргенiнде, ая³тарын тас жыртып ренжiґкiрептi. Сµйтiп келе жа- тып, екi аяІы жо³ аІаш балда³пен ж¼рген бiр тiленшiге жолы³ты. Мºны кµрiп, Са³ып аh ºрып айтты дейдi: – Ўй, ³ºдайым, ренжiгенiме тоба ³ылдым, ш¼кiр саІан – менiґ ж¼руге аяІымды аман са³таІаныґа, мы- нау балда³ты бишараІа жаґадан ая³ табылса, жалаґ ая³ та болса ж¼рiп ж¼рудi д¼ниенiґ бiр ³ызыІы деп бiлер едi-ау, – дедi дейдi. ( Ы. Алтынсарин ) 78-жатты²у. Ґлеґдi о³ып, етiстiктердi тауып, ³ай ша³ты бiлдiрiп т¾рІанын айтыґдар. Ї л г i : келдi – µткен ша³ . Жайна²ан – µткен ша³ , -²ан есiмшенiґ жѕрнаІы ар³ылы жасалІан. ЖАЗ Жадырап келдi жайлы, жайнаІан жаз, Еґбекпен µмiр ³ызып ³айнаІан жаз. Т±ттi їнмен гїлстанныґ ба³шасынан Жыл ³¾сы – тоты, б¾лб¾л сайраІан жаз. Ј¾ра³ты, айнадай кµл, т¾ны³ суды Јаз, їйрек, а³³у жїзiп жайлаІан жаз. Кїндiз, тїн ¾лы еґбек, ³ызу iсте К±рi, жас тамашаґа тоймаІан жаз. Н¾рыґды сеп ±лемге жар³ыра, жаз! Алтындай кiр шалмаІан жалтыра, жаз! ( Н. БайІанин ) 64 § 20. ОСЫ ШАЈ Осы ша³ болатын етiстiктердiґ маІыналы³ белгiлерi: 1. Сµйлеп т¾рІан кездегi iс-±рекеттi бiлдiредi. 2. Ўр- дайым болып т¾рІан даІдылы iс-±рекеттi бiлдiредi. Мысалы: 1. Трактор жер жыртып жїр. Нѕрлан хат жазып отыр. Мал µрiсте жатыр . Осы сµйлемдегi жыртып жїр, жазып отыр, жатыр етiстiктерi – сµйлеп т¾рІан с±ттегi ³имылдар. 2. Трактор жер жыртады. Нѕрлан хат жазып тѕрады. Мал µрiсте жатады. Б¾л сµйлемдердегi жыртады, жазып тѕрады, жатады етiстiктерi – ³алыптас³ан, болып т¾рІан даІдылы iс-±рекеттер. Мiне, осылай, етiстiктiґ осы шаІы iстiґ даІдылы тїрде болып т¾рІанын ж±не сµйлеп т¾рІан кезде iстелiп жат³анын бiлдiредi. 79-жатты²у. О³ып шыІып, м±тiндегi етiстiктердiґ ³ай ша³ты бiлдiрiп т¾рІанын кµрсетiґдер, осы ша³ты бiлдiрiп т¾рІан етiстiктердiґ т¾лІасына назар аударыґдар. Тµменгi Сарытаут¾³ымды мекен етiп келген Бал- таштыґ к±сiбi – киiз їйдiґ їй аІашын жону едi. Оныґ ¾жымшарІа барІысы келмей, кежегесi кейiн тартты да т¾рды. Тiптi жанында туІан туыс³андарынан да ешкiм ³алмай, тегiс ¾жымшарІа кµшiп кетсе де, оныґ барІысы келмедi. Осылай жалІыз їй жїрiп-а³ кїнелтемiн Іой деп топшылады ол. Бiра³ Балташ пен оныґ зайыбы ЄмтылІанныґ ойы бiр жерден шы³пады. Таґертеґ Балташ белiн буынып, жеґiн сыбанып асыІа басып таІы да ешкiталдан їйаІаш кесуге тоІайІа кетiп ³алды. Їйде жалІыз ³алІан ЄмтылІан бiрер саІат їй iшiндегi кїйбеґ-кїйбеґ ж¾мысты ая³таІан соґ, iшi пы- сып отыра алмады. Ара-т¾ра ±ґгiмелесiп, сыр шертiсетiн абысын-ажынныґ б±рi ¾жымшарІа кеттi. Iстеуге ж¾мысы жо³, сап-сау адамІа кїннiґ батуы ³андай ³иын болады десеґiзшi. ( Б. Јыдырбекѕлы ) |