Жаттығулар мен тапсырмаларға түсінік
жүктеу/скачать 289,77 Kb.
|
*,3-4 |р|Ж: ;1Ш “Соншалыкты халыкгың мундай емеспіз" ./ /•'• П - •. •■ ■': чг'7 ">г/ч" йм V -Ш -•г-'-* Ч: ’": ■ - л,:;і • -Ч..-* ;%і ;? '■ *>-.; • і * ' \ ~ Г Т' Венфияның ' *«-*•• ' і Мі.: -. 172 13-4391 Адам қүқықтарын оқыту жүйесін жасау Бүл жүйені қалыптастырудың қажеті не? Тиімділігі: Сіздің елде оқу жүйесіне адам құқықтарын үйретуді енгізуге көңіл қойған немесе қызметіне байланысты оны жасауға міндетті адамдар аз емес. Егер сол адамдарды кездестірсеңіз, олармен мәліметтер алмасып, бірге жоспарлау және жүмысты іске асыру уақытыңыз бен күшіңізді үнемдейді. Қысым: Егер сіздің еліңіз Адам қүқықтары туралы жалпыға бірдей декларация сияқты халықаралық қүжаттарды таныса, лауазымды адамдар ережелердің орындалуына көмек көрсетулері қажет. Сіздің жүмысыңызға жағдай туғызуға жүйе арқылы көздерін жеткізу жеңіл болады. Мысалы, мүғалімдерге оқу семинарларына қатысуларына ақылы демалыстың берілуі. Кейбір елдерде лауазымды түлғалар да осындай семинарлар өткізу үшін орын және қаражат бөліп отырады. Материалдар: Кейбір елдерде, мысалы, Румыния мен Албанияда осындай жүйенің көмегімен шетелдік материалдар тек қана аударылып және бейімделіп қана қоймай, өздерінің де дүниелері дайындалды. Олар бүл материапдарды сынып бөлмесінде сынақтан өткізіп, мүғалімдерге таратуды үйымдастырды. Өзге жүйелердің усыныстары: Сіздің еліңізде әйелдер, аз үлттар, балалар, мүгедектер және басқа топтардың қүқықтарын қорғайтын жетекші үйымдар жаңа жүйемен өз тәжірибелері жайында пікір бөлісе алады. Шетелдік байланыстар: Мүғалімдер, студенттер, университет оқытушылары және басқа елдің адамдары жеке адамдар немесе жеке мектептерден гөрі жүйе арқылы байланысқа көп көңіл бөлуге мүдделі. Себебі, жүйе арқылы олардың уақыт, ақша, күш шығынын болдырмауға мүмкіндігі басым. Қорларға жол ашу: Дәл осы себеп бойынша, егер сіз жүйеге кірсеңіз, онда қаражат алу жеңіл болады. Грант бөлетін үйымдар ақшаны жеке адамдарға емес, басталған жобаны аяқтай алатын топтарға беруді жөн көреді. Егер жүйе бір жобаның әр түрлі буындарымен жүмыс істейтін топтардан түрса, оның қаржыландыруына бірлесіп тапсырыс беруіне болады. Мәселен, бір қаланың мүғалімдері басқа қаладан нүсқаушылар шақырып, мұғалімдер семинарын ұйымдастыруына болады. Мүндай ынтымақтастық екі жаққа да үтымды. Келесі сүрақтар сіздің жүйе қүруыңызға көмектесе алады Егер сіздің ауданыңызда мұндай жүйе болмаса, онда сіз төмендегі жәйттерді айқындаудан бастаңыз. Еліңізде адам құқықтарын үйрететін тәжірибелі немесе осы мәселеге қызығатын адамдар бар ма? Сіз кімді білесіз немесе кіммен байланыстыңыз? Олар қайда? Міне, сіздің кіммен байланыс орнатқыңыз келетіндігі төңірегіндегі кейбір пайымдаулар: Сіздің мектептерде байланысыңыз бар ма? Мектеп жасына дейінгі мекемелермен, бастауыш және орта мектеп мүғалімдерімен, студенттермен, ата-анапармен мектеп директорларымен, психологтармен, педагогтармен, әлеуметтік мекемелердің, басқа да саланың мамандарымен және қызметкерлерімен. Сіздің басқа да білім мекемелерінде байланысыңыз бар ма? Жоғары оқу орындары, техникум т.б. оқытушылармен, білім сапасындағы ғылыми қызметкерлермен, кітапханашылармен, университет қызметкерлерімен, білім кетеру курстарының оқытушыларымен. Сіздің білім мекемелерінде байланысыңыз бар ма? Білім саласы бойынша саясатты айқындаушы түлғалар және инспекторлармен. Үкіметтік емес үйымдарда байланысыңыз бар ма? (ҮЕҰ) Сіздің еліңізде? Аймағыңызда? Шет елдерде? (үкіметтік емес ұйымдар - қоғамдағы белгілі бір өзгерістер үшін бейбіт жолмен күресушілер және көбінесе ерікті түрде жүмыс істейтін адамдар тобы). Сіздің қоғамдық және басқа да ұйымдармен, бүқаралық ақпарат құрапдарымен байланысыңыз бар ма? Радио/телевизия/газеттермен/ Жастар клубтарымен/ діни ұйымдармен/ Жергілікті өзін-өзі басқару органдарымен, кәсіподақтар мен кәсіпқой үйымдармен. Бұл байланыстарды қалай үтымды пайдалануға болады? Сіздің басымдылығыңыз қандай? Мысалы: -Кіммен байланыс жасау барынша пайдапы? -Сіз өзіңізде бар күш, ресурстар мен уақытыңыз түрғысынан байланысты қандай дәрежеде қолдай аласыз? -Бар байланыстарды нығайтуды қолға алу неғұрлым үтымды емес пе? -Сізге демеуі керек (бірақ, сізде әзірге жоқ) құрылымдарға, мәселен, білім беру мекемелеріне, ерекше көңіл бөлу қажет пе? Сіздің танысыңыз жоқ, бірақ адам құқықтарын үйретуге мүдделі мекемелерді іске қосу мүмкін және қажет пе? М.: Сіз ешкімді танымайтын мектепті? •Адам қүқықтарын үйретуге байланысты бастамаларға қатысты мәліметтерді орталықтандырылған түрде бір адамның жинауы мүмкін бе, әрі қажет пе? Кім? Қапай? Мысапы, жүйенің әрбір мүшесінің қолы жететіндей мектепте материалдарды әлдекім осы мақсатпен арнайы бөлінген бөлмеде сақтай апар еді. Адам қүқықтарын оқытуға арналған семинарларды үйымдастыру Бүл жерде “семинар” деп отырғанымыз нүсқаушылар мен қатысушылардың бірігіп жүргізетін практикалық сабақтары. Бүл практикалық сабақтарда барлық қатысушылар өздері бірігіп жасаған оқыту әдістерін, өз дағдыларын және білімдерін адам қүқығы саласында жетілдіру және оларды мектепке енгізу мақсатында қолданады. Адам қүқықтарын үйретуге арналған семинарларды үйымдастыру жеңіл емес болып көрінуі мүмкін. БІрақ, жоспарлаудың дүрыс жүргізілуі сіэдің кеп жағдайларды шешуіңізге себін тигізеді. Алдын ала тиянақты түрде даярлық жүргізілгенімен де бірде-бір семинар тура ойдағыдай өтуі мүмкін емес: қандай да бір жағдайлар тууы мүмкін, бірақ мүндай проблемаларға сіз келесіде есте үстарлық практикалық сабақ ретінде қарағаныңыз жөн! Қанша уақыт керек? Егер бүл сіздің алғашқы семинарыңыз болса, уақытыңыздың жеткілікті болуын қарастырыңыз. Егер сіз бір немесе бірнеше нүсқаушылармен бірігіп қысқа семинар (1-2 күн) үйымдастырмақ болсаңыз, сізге дайындыққа 6-8 апта керек. Семинардың үзақтығына қарай және семинарға қатысушы жетекшілердің санына байланысты уақыт мөлшерінің де қажеттігі арта түседі. Уақыттың жетпей қалғанынан гөрі, оның артығырақ болғаны жақсы! Семинардан мен не күтемін? Бүл сүрақ төңірегінде дүрыстап ойланыңыз. Нүсқаушылардың, үйымдастырушылар мен қатысушылардың алдына қойып отырған мақсаттарының айқын және анық болуы, сіздің қаншама уақытыңыз бен күшіңізді үнемдейді! Кімдер қатысады? Мысалы, қатысушылар мүғалімдер болса, олар қандай жас мөлшеріндегі топтарды оқытады, олардың адам қүқықтарын үйретуден, семинарлардан және белсенді оқыту әдістерінен тәжірибелері бар ма? Олар қайдан келеді? Семинар өтетін жерге қалай жетеді және жол ақысын кім төлейді? Бүл семинар тиімді болатын басқа да топтар бар ма? Мысалы, студенттер, жергілікті білім және ағарту үйымдары өкілдері, инспекторлар немесе мектеп директорлары. Мектеп директорларын, т.б. басшыларды да шақыру - мүғалімдердің алған білімдерін мектептерде қолдануларына көмектесуге ықпал етеді. Олар нені және қалай үйренулері керек? Мысалы, рөлдік ойын және “ой шабуылы” сияқты әдістемелік амапдарды жүргізуге байланысты теориялық сабақтар мен практикумдар жүргізіледі ме? Олар қандай пәндерді оқытады? Сіз олардан адам қүқығын үйретуді өз кестелеріне сыйдыруы және.оған сабақтан тыс уақыттарын бөлулері үшін не күтесіз? Адам қүқығын үйретуге байланысты аудандарында олардың және оқушылардың апдында түрған қандай нақты мәселелер бар? Олардың дағдыларын жетілдіруге кім көмектеседі? Нүсқаушылар шет елдерден бола ма? Оларға өз нүсқаушыларын шақырған арзанға түседі, сондай-ақ оларға аударма үйымдастырудың да қажеттігі жоқ және оларды біріктіру оңай болады. Және де бір тиімділігі, олар өз еліндегі жағдайды өте жақсы біледі. Сізге қанша нүсқаушы керек? Шағын нүсқаушылар тобына семинар жоспарын жасаумен қатар, бірігіп жүмыс істеулеріне де жеңіл болады. Сондай-ақ нүсқаушылар санының жеткілікті болуы олардың демалуына және қатысушылардың тек бір адаммен жүмыс істей беруінен жалықтырып жібермеу мүмкіндігі туады! Әдетте, семинар неғүрлым үзаққа созылса нүсқаушылар да соғүрлым көп керек. Жоспарлаудың және семинарды жүргізудің барлық сатыларында да жетекшілердің бірдей жүмыс істеуі өте маңызды. Олардың кейбіреуінің тәжірибесі мол, ал кейбіреулері сол мәселе төңірегінде білімі зор болуы мүмкін. Нүсқаушылар тобы қатысушылар үшін оқыту әдісінің ашық үлгісінің маңыздылығы сабақ мазмүнынан кем емес екенін есте сақтаулары керек. Басшысымақ “сарапшының” тыңдаушыларға жеткізбекші болған теңдік, адам қүқықтары жөніндегі қағидаларына өзін-өзі үстауы, қимылымен сәйкес келмеуі мүмкін. Қанша қатысушы және нүсқаушы болуы қажет? Қатысушылар саны 25-тен асса, қарым-қатынасты және әрбір адамның белсенді әрекет етуін қиындатады. Бірақ кейбір дәрістер үшін үлкен топтарды үсақтауға болады. Мәселен 2 нүсқаушы 8-10 адамнан түратын топпен жүмыс істей алады. Ал екінше жағынан тым шағын топтар уақыт, күш-жігер және қаржы жоғалтуына әкеліп соғады. Семинардың узақтығы Әдетте 3-4 күн. Өйткені, пайдаланылатын оқу әдістері қатысушылардан да, нүсқаушылардан да үлкен қайтарымды тапап етеді. Жеткілікті түрде үзіліс жариялаңыз. Бірақ ол үзаққа созылып, сабаққа арнапған уақытты жоғалтып алып жүрмеңіз. Семинарды қашан өткізген дүрыс? Бүл қатысушылар мен нүсқаушыларға байланысты. Олар осы уақытта жүмысы мен отбасынан босай апа ма? Белгілі бір уақыт өзге кезеңнен тиімді болуы мүмкін. Айталық, мектептегі оқу жылының соңы бүл кезде жүмыс көлемі көптеу оқытушылар үшін қолайсыз болуы, ал көктемгі және жазғы демалыс тіпті тиімді болуы мүмкін. Егер мүғалімдерді мектептен осы күндері босату керек болса, оны жергілікті басшылармен апдын-ала шешіп апған жөн. Нені үйымдастыру керек? Бұл мәселеге тәжірибе тұрғысынан келген жөн. Бәрін өз мойныңызға ғана алмай, міндеттерді бөліп беру керек. Сізге, мүмкін, мына жұмыстарды ұйымдастыруыңызға тура келеді: Нұсқаушылар мен қатысушыларды орналастыру. Орындықтарды еркін жылжыта алатындай, семинар өткізуге арналған орын. Орын мен жарық жеткілікті болғаны жөн. Мәселен, арнаулы бейне- дыбыс жабдықтары мен дәрістерге арналған құралдар сыятындай. Сабақ алдында жабдықтардың істейтінін тексеруді ұмытпаңыз. (Қазіргі кезде технологияны пайдалануға байланысты ескерту: құрал жабдықтарды пайдалану дәрістерді қызық, әрі тиімді ететіні секілді кейде кедергі болуы да ықтимал. Семинардың тиімділігін арттыратындай жағдайда ғана арнаулы жабдықтарды пайдаланыңыз). 'Ақша. Бәлкім, орналастыру жағын, орынды жалға алуды, жол шығындарын, тамақты, материалдар дайындау, аударма т.б. сіздің төлеуіңіз мүмкін. Бұл шығындардың орнын кім толтырады: білім органдары, жеке компаниялар, қорлар, қатысушылар? Қаржыны әу бастан жоспарлаңыз. Шығындарды азайтып есептемеңіз. Қатысушылар, нүсқаушылар және демеушілермен байланыс жасаңыз. Катысушыларға таратылатын шақыру қағазында сүраныс берудің уақытын нақты көрсету керек. Олар кейбір материалдар мен бағдарламаларды сүрауы мүмкін. Нүсқаушылар семинардың жоспарын қүрып әрі өздерінің атқаратын міндеттерін белгілеу мақсатында, бір бірімен телефон не басқа байланыс құралдары арқылы алдын ала келісіп кездесулері тиіс. Демеушілер ақшаны қашан жіберу керектігінен және оның қайда жүмсалатынынан хабардар болуы керек. ■Семинарды жетілдіру. Семинардан кейін жаңадан үйреніп білген пайдалы ақпаратты бекітіп, өзіңізге керек деген адамдармен ой бөліскіңіз келсе онда: сіз тыңдаушылардан өз үсыныстарымен, түсініктемелерімен және семинардың жүмысына байланысты сын ескертпелерімен бөлісуді сұрасаңыз болады. Сондай-ақ семинардан пайдалы және пайдалы емес жақтарына қатысты сауалдары бар жасырын сауалнама сізге көмек көрсетуі мүмкін. сондай-ақ қатысушылармен болашақта ақпарат және тәжірибемен бөлісіп, бір-біріне көмек көрсету үшін, мекен жайларымен алмасуына әбден болады. түрлі идея, тәжірибе және ақпаратпен алмасып бюллетень шығару. қатысушылардың аса пайдалы деп көрсеткен сауалдарына қатысты семинарларды одан әрі үйымдастыру. Адам қуқықтарын оқытуға арналған семинардың үлгісі Үш күндік бүл семинарда Халықаралық Амнистия (Рақымшылық) үйымм тарапынан 1995-96 жылдары Орталық және Шығыс Еуропа елдерінде өткізген бірнеше басқосудың элементтері бар. Семинардың тәжірибелік дәрістер, шағын лекциялар мен пікіртапастарды қамтитынына назар аударыңыз. Көрсетілген жаттығулар осы оқулықтың өзге бөлімдерінде жан-жақты түсіндрлген. Шағын лекциялар 1-бөлімде үсынылған ақпарат бойынша негізделген. Күн тәртібіндегі әрбір бап үшін көрсетілген уақыт шамалап алынған. Бірақ әрбір күн 7 сағаттық жүмысты қамтиды. Семинардың осы үлгісін Орталық және Шығыс Еуропаның кез-келген жерінде нүсқаушылар тобы немесе мүдделі түлғалармен жүмыс істегенде пайдалануға болады. Бірақ біз осы үлгі сіздің өзіндік идеяңызға түрткі болар деп үміттенеміз. Өйткені, нақты мүқтажыңыз үшін не қажеттігін тек сіз ғана білесіз. (Бірқатар бөпімдер Нэнси Флауэрс пен Элпен Мор тарапынан дайындалган семинар үлгісі негізінде қүрылған). Бірінші күн Адам қүқықтары. Кіріспе Қатысушылардың келуі (15 минут) Материалдарды және (Бүл жерде осы оқулықтағы 1,2, және 4-бөлімдер пайдаланылуы мүмкін) қатысушылардың аты-жөні жазылған карточкаларды таратыңыз (бүл үшін жай қағаз бен бен түйреуішті алыңыз). ■Таныстыру (15 минут) Семинарды өткізуші үйымды және өзге де қатысушы-серіктестерді таныстырыңыз. Жаттығу (15 минут) Барлығы (нүсқаушылар да) өздерін таныстырады. (Сіз 80-беттегі “Ойындар және есімдер” атты негізгі бөлімді пайдапана апасыз. Ескерту (10 минут) Қатысушыларды күн тәртібі және әдістемелікпен таныстырыңыз. Қатысушылардың әрбір жүмыс күніне беретін бағасына орай күн тәртібінің өзгеруі мүмкін екенін түсіндіріңіз. (Семинар бағасы туралы 183-бетті қараңыз). •Күтілетін нәтижелер (20 минут) Қатысушылардан “Осы семинардан не күтесіз және нені аламын деп ойлайсыз?” деп сүраңыз. Қажет жағдайда олардың өз ойларын топпен бөліспес бүрын жазбаша жеткізулеріне болады. Олардың пікірлерін көлемді қағазға жазып, оны соңғы жүмыс күніне дейін сақтаңыз. Кейбір қатысушылар семинардан күткен нәрселерді айтқан жағдайда оларды белгілеп қойыңыз. Мүмкіндік болса, үзіліс кезінде үлгі қатысушылармен оларды қызықтыратын мағлүматты қалай алуға болатынын талқылаңыз. •Үзіліс (30 минут) Шағын лекция (15 минут) “Адам қүқықтары деген не?” (2-бетті қараңыз) •“Елестегі ел” (60-75 минут) Қатысушылар жаңа ел үшін адам қүқықтары бойынша қүжат дайындайтын дәріс. (103-бетті қараңыз) •Түскі ас (90 минут) •Шағын лекция (15 минут) Адам қүқықтарын үйрету дегеніміз не? (5-бетті қараңыз) Адам қүқықтары жөніндегі жалпы декларация туралы мультипликациялық бейнефильм және пікірталас (45 минут), (200-бетті қараңыз). Жаңалықтардағы қуқықтар (60 минут) Жергілікті газет-журналдарды пайдалана отырып, қатысушылар жүзеге асырылған, аяққа басылған, қорғалған және қүқықтық қайшылықтар туындап жататын жағдайларды бейнелейтін мысалдарды іздестіреді. (99-бетті қараңыз). •Үзіліс (30 минут) •Жеке жумыс (15 минут) Қатысушылардың мына сауалдарға жауап жазып, жүмыстың келесі кезеңіне әзірленулерін сүраңыз: “Сіздің еліңізде адам қүқықтары саласында қазір қандай мәселелер негізгі деп есептейсіз? әсіресе, адам қүқықтық қайшылықтар туындайтын жағдайлар жайында ойлаңыз”. “Олар қалай шешілуде? Қалай шешімін табуы мүмкін? Олардың шешілуі мүмкін бе?” •Баға беру (15 минут) Баға берудің мәнісін түсіндіріңіз. Баға беру нүсқаушыларға семинар жүмысын қатысушылардың талап-тілегіне сәйкес жүргізуге көмектеседі. Қатысушылардан мынадай сауалдарға жасырын жауаптар берулерін сүраңыз: “Бүгін сізге бәрінен де не үнады? Нені өзгертер едіңіз?”. Барлық жауаптарды жинаңыз. Мүмкіндік болса, қатысушылардың тілектеріне сәйкес күн тәртібіне тиісті өзгерістер енгізіңіз. (семинарды бағалауға байланысты кеңестер берілген 183-бетті қараңыз). Екінші күн Балалар қүқығы Жаттығу (15 минут) Тыңдауды үйренейік (106-бетті қараңыз) •Кері байланыс (15 минут) Нүсқаушылар өткен күнге берілген бағалардың қорытындыларын шығарып, күн тәртібінде өзгерістер болса, оларды хабарлайды. жүктеу/скачать 289,77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|