6-билет 16. Музыкалық дыбыстардың октаваға бөлінуі. Октавалар, кілттер, музыкалық құрылым Музыкадағы Интервалдардың мәні қандай, мысалы, әуенде? Екі түрлі әуенді елестетіп, олардың басталуын талдайық: бұл әйгілі балалар әндері "слайдтың астында, таудың астында" және "шырша орманда дүниеге келді"болсын.
Осы әндердің басталуын салыстырайық. Екі әуен де "дейін" нотасынан басталады, бірақ одан әрі әр түрлі дамиды. Бірінші әнде әуен кішкентай қадамдармен қадамдармен көтерілгенін естиміз - алдымен нотадан нотаға дейін, содан кейін нотаға дейін және т.б. бірақ екінші әннің алғашқы сөздерінде әуен бірден бірнеше қадамнан секіргендей секіреді ("орманда" – ла-дан ла-ға дейін). Шынында да, до мен Ла ноталарының арасында ре ми фа мен тұз әлі де тыныш болады
Қадамдар мен секірулердің жоғары және төмен қозғалысы , сондай – ақ дыбыстарды бірдей биіктікте қайталау-бұл барлық музыкалық интервалдар, олардан жалпы әуезді өрнек қалыптасады .
Иә, айтпақшы. Егер сіз музыкалық интервалдарды зерттей бастасаңыз, онда сіз ноталарды бұрыннан білетін шығарсыз және қазір мені жақсы түсінді. Егер сіз әлі ноталарды білмесеңіз-мақаланы қараңыз .
Аралық қасиеттері
Сіз бұл аралықтың белгілі бір интервал, бір нотадан екіншісіне дейінгі қашықтық екенін түсіндіңіз. Енді біз бұл қашықтықты қалай өлшеуге болатынын анықтаймыз, әсіресе Интервалдардың аттарын білудің уақыты келді.
Әр интервалдың екі қасиеті бар (немесе екі шама) – бұл қадам мөлшері аралықты қанша музыкалық сатыға қамтитынына байланысты – бір, екі, үш және т.б. (интервалдың дыбыстары да қарастырылады). Ал, тон мөлшері нақты Интервалдардың құрамына жатады-интервалға сәйкес келетін тондардың (немесе жартылай реңктердің) нақты саны есептеледі. Бұл қасиеттерді кейде басқаша атайды-сандық және сапалық шама, олардың мәні өзгермейді.
17. Қимыл қозғалыс ойындарының түрлері, сипаттамасы, маңызы Қимыл–қозғалыс ойындары – жасӛспірімдердің сүйікті де пайдалы іс-
әрекетінің бірі болып табылады. Ойын адам ағзасының жұмыс істеу қабілетін
арттырады. Кӛңіл-күйін сергітіп, тамаққа тәбетін ашады, еңбекке
құлшынысын күшейтеді. Ойын ежелден келе жатқан адам ӛмірінің манызды
бӛлігі екені сӛзсіз. «Бала ойынмен ӛседі» - демекші, қимыл-қозғалыс
ойындарының бала тәрбиесіндегі рӛлі ерекше.
Ойын жігерлілікке, шыдамдылыққа және ұйымшыл болуға т.б.
тәрбиелейді. Сондай-ақ, тез арада ойлау қабілеттерін дамытады. Қимыл–
қозғалыс ойындарының спорт ойындарынан айырмашылығы ешбір арнайы
құрал-жабдықты, ӛткізетін орынды және уақытты талғамайды. Оларды бүгінгі
білім беру саласында (балабақша, мектеп .т.б.) дене шынықтыру сабақтарына
және тәрбие жұмыстарына пайдалануға қолайлы. Қимыл–қозғалыс ойындары
бірнеше түрге бӛлінеді: ұлдарға және қыздарға арналған ойындар, топтық
ойындар, командалық ойындар, эстафеталық ойындар, жекпе-жек ойындары
және қысқы ойындар.
Қимыл-қозғалыс ойындарына сюжетті және сюжетсіз ойындар жатады.
Спорттық ойындар элементтері қолданылатын ойындарға жататындар –
волейбол, баскетбол, бадминтон, городки, столда ойналатын теннис, футбол,
хоккей.
Сюжетті қимыл-қозғалыс ойындары шартты формада ӛмірдегі немесе ертегі
оқиғасын бейнелейді. Балаларды ойында шығармашылықпен кӛрінетін ойын
образдары қызықтырады (құстар мен автомобиль, ұшқыштар, қасқыр мен
қаздар, маймылдар мен аңшылар).
Сюжетсіз қимыл-қозғалыс ойындары балаларды ӛздеріне түсінікті мақсатқа
жетуге жетелейтін, балалар үшін қызықты қимыл тапсырмаларынан тұрады.
Олар, ӛз кезегінде, ойындардың тоқтап жүгіру, ұстап алу және с.с. үлгілеріне
бӛлінеді; жарыс элементтері қолданылатын ойындар («Kімнің звеносы тез сапқа
тұрады», «Kім ӛз жалаушасына тез жетеді» т.б.); қарапайым эстафеталы ойын-
дар («Kім допты тезірек береді»); заттар қолданылатын ойындар (доптар,
шеңбер, серсо, секіргіштер, кегельдер) қимыл мазмұнына қарай ажыратылатын
ойындар (қимылдың басым түрі-жүгіру, секіру, лақтыру және с с.) . Сондай-ақ,
кішкентай балалар үшін қызықты ойындар да бар («Aлақан соғу», «Mүйізді
ешкі» және т. б.).
Ұлттық қимыл-қозғалыс ойындары.
Қоғамымыздың іргетасын нығайту үшін
ұрпаққа үлгілі, ӛнегелі тәрбие беру – қазіргі міндеттердің бірі. Ұрпақ бойында
жалпы адамзаттық құндылықтар мен адамның айналадағы дүниемен жеке
тұлғалық қатынасын (этикалық, эстетикалық, адамгершілік тұрғысынан)
тәрбиелеу мақсатын халқымыздың мәдени рухани мұрасының, салт-дәстүрінің
озық үлгілерін оның бойына дарыту арқылы жүзеге асыруға болады. Әр халық
ӛз халқының мәдениетімен, асыл мұраларымен ұлттық әдебиеттер арқылы
танысып келеді. Дегенмен, халық (ұлттық) ойындары да тәрбиенің мықты
құралы деп танылған. Ойынды оқу-тәрбиеде қолдану балалардың ой-ӛрісін
жетілдірумен бірге, әр халықтың асыл мұраларын бойына сіңіріп, кейінгі
ұрпаққа жеткізе білу құралы.
Халқымызда ұлттық қимыл-қозғалыс ойындарының түрі
кең таралған.
Мамандар ойындарды тӛрт топқа бӛледі:
1. Табиғи заттарды қолданып ойнайтын ойындар: асық, бестас, ақ сүйек,
сиқырлы таяқ, бақай пісті, жылмаң т.б.;
2. Жануарлар бейнесін елестетіп ойнайтын ойындар: соқыр теке, түйе-түйе, ақ
байпақ, кӛк сиыр және т.б.;
3. Мүліктік бұйымдарды қолданып ойнайтын ойындар: шалма, бӛрік
жасырмақ, түйілген шыт, тақия телпек, белбеу тастау, орамал тастау, т.б.
4. Құрал-жабдықсыз ойнайтын ойындар: айгӛлек, ақсерек-кӛксерек, шымбике,
мәлке тотай, тоқтышақ, шертпек, жасырынбақ, бұғынай, т.б. Ұлттық ойындар жасӛспірімдердің ой қабілетін, ӛмірге деген кӛзқарасын
дұрыс қалыптастырады.