Жазудың қызметтері Маха Жазу
Жазудың негізгі категориялары
жүктеу/скачать 1,02 Mb.
|
Латын сессия
- Бұл бет үшін навигация:
- Бодуэн де Куртенэ
- Үндесім заңы және қазақ жазуы Диана
| Жазудың негізгі категориялары
Қымбат Л.В.Щерба жазу теориясы дыбыстық таңбалар мен грамматикалық таңбаларға және ұғымдық таңбаларға ажырайды деген. Мұндағы дыбыстық таңбалар әрiптер болса, грамматикалық таңбалар пунктуациялық белгiлерге, ұғымдық таңбалар сөздердiң бөлек, бiрге, дефис арқылы берiлуi, бас әрiп, кiшi әрiп сияқты элементтерге саяды. Осы негiзде жазудың негiзгi категориялары шығады. Ол – алфавит, графика, орфография және пунктуация. Алфавит арқылы белгілі бір жазба мәтінде әріптерді фонемаларға таңып, мәтін мазмұнын оқимыз. Графика жазу түрлерін, қаріп түрлерін пайдалану деген сияқты жазба мәтіннің бүкіл тұрпатын ұйымдастырады. Ал кейбір жазуларда алфавиттегі әріп таңбалары жетпеген фонемаларды белгілеуді ұйымдастырады. Орфография жазба мәтіннің белгілі бір стандарт құрылыммен ұйымдасуына, ортақ жазу тәртібін құруға, сөздерді дифференциялауға көмектеседі (сөздерді бірге/бөлек/ дефис арқылы жазу, кіші/бас әріп). Пунктуация бүкіл мәтіннің, мәнмәтіннің оқырманға дәл, анық жетуін қарастырады. Жазу категорияларын ең алғаш қарастырған Бодуэн де Куртенэ графиканы көру-жазу элементі мен айту-есту эле-менті арасындағы байланыс деп түсінді. Ол байланыс үшін морфологиялық, семасиологиялық жайлардың қатысы болмады. Яғни сөз қалай дыбысталса, алфавитте бар сәйкес әріппен солай белгіленеді деді. Үндесім заңы және қазақ жазуы Диана “Қазақ сөзі дыбыс құрамымен ғана емес,үндесім типімен де ажыратылады”Сондықтан қазақ тілінде екпін жоқ,оның қызметін үндесім заңы атқарады,тілде тек ырғақтық екпін бар.Қазақ тілінде жуан,жіңішке болатын жеке дыбыс емес,буын деп,Қ.Жұбановтың қазақ тілі деген пікірін жаңғыртты.Бірақ буын үндесімі сөз үндесімін құрайды. Қазақ жазуы – қазақ халқының мәдени өмірінде басқа да түркі халықтарымен бірге пайдаланып келген әр түрлі әріп таңбаларынан тұратын дыбыстық жазу жүйесі. Қазақ тілінің жазу тарихында әліпби жүйесі бірнеше тарихи кезеңдерді басынан өткізіп, ұлттық әліпби деңгейіне жеткен. Бірнеше ғасыр бойы қазақ халқы араб графикасына негізделген әліпби жүйесін пайдаланып келген. жүктеу/скачать 1,02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|