ІІ тип. санының -і, В-ға тең санын табу керек.
Шешуі: саны 100, саны болсын. Мынандай пропорция құрамыз: бұдан .
ІІІ тип. Екі санның пайыздық қатынасын табу.
Екі санның пайыздық қатынасы деп олардың жүздік үлестерімен (пайыздармен) өрнектелген қатынасын атайды.
Бұдан мынадай ереже шығады: екі санның пайыздық қатынасын табу үшін бұл сандарды бөлгендегі бөліндіні ондық бөлшек түрінде өрнектесе болғаны. Мысалы, 45 пен 225 сандарының пайыздық қатынасын табу дегеніміз қатынасты жүздік үлес (пайыз) түрінде өрнектеу керек деген сөз. Бұл сандарды бөлгендегі бөліндіні әуелі ондық бөлшек түрінде жазамыз: , ал ал , олай болса, бұл сандардың пайыздық қатынасы 20 болады. Демек шыққан бөліндіні (0,2) 100-ге көбейтсе болғаны. Есептің бұл типін, жоғарыдағы типтер сияқты, пропорционал шамаларға берілген есептер деп қарауға және сондықтан оларды жай үштік ережесіне берілген есептерді шығаруда қолданылатын тәсілдермен шығаруға болады.
Жоғарыда аталған есепті шығарғанымызда мынадай пропорция шығады: .
Бұл есепті жалпы түрде шығарайық. саны санының неше пайызы болады? Мұнда саны санына қатынасын пайыз түрінде өрнектеу керек.
1-шешу:
2-шешу: ,
.
ІV тип. Финанстық операциялармен байланысты пайыздарға берілген есептер. Бұл типті есептерге кіретін шамалар:
бастапқы капитал (а),
пайыздық такса ( ),
уақыт ( ),
пайыздық ақша (Р),
өскен капитал (А).
Өскен капитал , сондықтан финанстық операциялармен байланысты пайыздық есептеулерге берілетін есептердің тек мынадай төрт түрі болады:
пайыздық ақшаны (Р) табуды керек ететін есептер;
пайыздық таксаны ( ) табуды керек ететін есептер;
уақытты ( ) табуды керек ететін есептер;
бастапқы капиталды (а) табуды керек ететін есептер.
Бұл есептерде, пропорционал үш шаманы берілген мәндері бойынша, төртінші шаманың оларға сәйкес мәні ізделеді.
Достарыңызбен бөлісу: |
