Жоспары: I. Тұқымқуалаушылық заңдарының ашылуы
жүктеу/скачать 4,33 Mb.
|
Мендель за4дары 4 лекция коптик аллелизм (2)
2 СӨЖ Ержан А фармген
- Бұл бет үшін навигация:
- НАЗАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!
| Эпистаз.
Гендердің мұндай өзара әрекеттесуі кезінде бөліністерді өзгертуті қауырсыны ақ түсті рецессивті және басыңқы тауықтарды будандастыру кезіндегі мысалдан бақылауға болады. Виандаттар, плимутроктар және басұа түрлерінде ақ қауырсын, меналин пегментінің қауырсындарында пайда болуын анықтайтын С генінің болмауымен негізделген. Көрсетілген түрлер толық альбонос болып табылмайды, себебі олардың көздері боялған. Қауырсындарының боялу қатынасында олардың генотипі – сс. Леггорнардың қауырсынының боялуы, басқа ақ түрдегілер сияқты, бірақ генетикалық анализ, олардың С геніне ие екендігін көрсетуде. Ақ леггорнарларды рецессивті ақ түрлермен будандастыру кезінде, онда F1 әдетте таза ақ емес, себебі гетерезиготтардың І гені С генінің қатынасы бойынша толықтай эпистатикалық емес. Көптеген балапандар мен Іі генотиптің үлкен түрлерінде қауырсындарында қара дақ кездеседі, бірақ көбінде ақ қауырсындар басым болады; кейбір даралар толықтай ақ болды. F1 F2 гибриттерін өзара будандастыру кезінде І және С гендерінің өзара әрекеттесуі нәтижесінде олардың боялу бойынша бөліну аллельдері келесідей болады: 13 ақ : 3 боялған Полимерия. Қандай да болсын бір белгінің қалыптасуына бірігіп әсер ететін гендерді полимерлі гендер деп атайды. Ал бір белгінің дамуын қуаттайтын бірнеше аллельді емес гендердің бірігіп қызмет атқару құбылысын полимерия дейді. Бұл жағдайда аллельді емес гендердің бақылауында болатын екі немесе бірнеше фермент бір ғана белгінің дамуына әсер етеді. Осыған байланысты полимерлі гендерді латын алфавитінің бір әрпімен қасына индекс қойып белгілейді: А1А1 және а1а1; А2А2 және а2а2, т.б. мысалы, дәндері қою қызыл және ақ түсті бидай өсімдіктерін бір-бірімен будандастырғанда, бірінші ұрпақта қызғылт дәнді будандар алынған. Бұларды өзара будандастырғанда, екінші ұрпақта дәндерінің түсі бойынша 5 түрлі өсімдік пайда болған. Олар: қою қызыл, қызыл, қызғылт, солғын қызыл және ақ түсті дәнді өсімдіктер. Екінші ұрпақ дарақтарының генотипіне назар аударсақ, 5 түрлі фенотиптің түзілу себебі дәннің құрамындағы доминантты гендердің санына байланысты Мысалы, генотипі А1А1А2А2 — қою қызыл дәнді; А1А1А2а2 — қызыл дәнді; А1А1а2а2 — қызғылт дәнді; А1а1а2а2 — солғын қызыл; а1а1а2а2 — бірде-бір доминантты гені болмаса бидай дәнінің түсі ақ болады. Полимерия принципі үлкен маңызға ие болды, себебі оның көмегімен сандық белгілердің тұқым қуалауының арналымы түсіндірілген. Сандық белгілер бойынша альтернативті сипаттарға ие емес, ағзалар бір-бірімен толық ауысулармен байланыстырылған. Бұл жерде мендельдік ажыраудың қарапайым формулаларын қолдануға болмайды, сонымен қатар, шаруашылықтық құндылықтардың көбі, мысалы өсімдіктердің түсімінің көптігі, сиырлардың сүттілігі, еттілігі, майлылығы, құстардың жұмыртқа басуы және т.с.с. тұқым қуалау сипаты бойынша сандық белгілерге жатады. Толық анализ көрсеткендей, мұнда біркелкі әсер ететін гендердің толық қатыры белгілердің дамуына әсер етуі кезінде, полигенді тұқым қуалаушылық маңызды орынға ие. Бұл жағдайларда аллельдердің жұптары Мендельдің заңы бойынша беріледі, бірақ фенотип бойынша ажырау процессі лезде күрделенеді. Мысалы, бидайда тұқымын бояудың екі типі белгілі: ақ, тұқым қабығынан айрылған, және қызыл, қабағында қызыл пегмент болады. Тұқымдардың қызыл түсі ақтан басым болады. F1 бұл екі сұрыпты будандастыру кезінде барлық өсімдіктердің тұқымдары ағымдық түске ие болды, ал F2 1/16 өсімдітер - қызыл, 1/16 – ақ, 14/16 – белсенділігінің әртүрлі кезеңінде ағымдық түске ие болды (3.5 сурет). Анықталғандай, пигменттеудің белсенділігі, пигменттің дамуына әсер ететін гендер санының өсуімен күшейе түсті. Бұл жағдайда, олардың әсерлері қосылатын, белгілердің дамуын күшейетін, гендер әрекеттерінің жиналуы болады. Тауықтарда айдар пішінінің генетикасын зерттеу кезінде Р.Пеннет пен В.Бэтсонмен тауықтардағы аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің классикалық мысалы берілді. Белгілі болғандай, R айрық түрлі айдардың гені r – қарапайым айдардың генінен басым болады. Гендердің басқа жұбы бұршақ тәрізді Р мен жапырақ тәрізді р айдарлар арасындағы айырмашылықты анықтайды. Демек, қарапайым айдарлы қораз – pprr, бұршақтәрізді – PPrr немесе Pprr, ал айрық тәрізді айдарлы қораз – ppRR немесе ppRr генотипіне ие болуы керек. Зерттеушілер, бұршақ тәрізді айдарға ие, гомозиготалы, айрық түрлі айдарға ие, гомозиготалы құстарды будандстыру кезінде, ұрпақтарында айдар бұршақ тәрізді де және айрық тәрізді де болмайдығ ол басқа пішінде – жаңғақ түрінде болатынын анықтады. Сәйкесінше, жаңғақ тәрізді пішін R бір немесе екі генді және Р бір немесе екі генді құстарда болуымен анықталады. PPRR, PpRR, ppRr және PpRr генотипті барлық тауықтар, жаңғақ тәрізді түрде фенотипті бірдей болады. Жаңғақ тәрізді айбары бар екі дигетерезиготалы құстарды өзара будандастыру кезінде ұрпақтарында 9 жаңғақ тәрізді : 3 айрық тәрізді : 3 бұршақ тәрізді : 1 жапырақ тәрізді қатынастағы бөлінулер байқалды НАЗАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!! жүктеу/скачать 4,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|