Картография
Конустық проекциядағы Ресей картасы
жүктеу/скачать 5,48 Mb. Pdf көрінісі
|
Kartografiya каз
Негізгі геодезиялық жұмыстар, Zhanasbayeva Matem sauattylyq 3
| 6.2.2 Конустық проекциядағы Ресей картасы
Конустық проекциялар Ежелгі Грецияда қолданыла бастады. Ресейде ол алғашқы рет Кириллов атласында (1734) қолданылды. Конустық проекциялар бойлық бойына созылған және орта ендіктерде орналасқан аймақтарды бейнелеу үшін қолданылған. Қалыпты конустық проекцияны құру мағынасы мынада, конустың қырлы бетіне параллельдер және глобус бетінен меридиан жобаланады. Бұл кезде конус осі глобус осімен сәйкес келеді, ал конус бір параллель бойынша (немесе екі, егер қиылысса) жанама ӛтеді, ол жанамалы парал- лель немесе нольдік бұрмалану сызығы деп аталады. Одан кейін конус құралатындар бойынша бӛлінеді және жазықтыққа айналады. Бұл кезде картографиялық тор, меридиандармен құрылған - конус тӛбесінен бұрыш бойынша таралған түзу сызықтар және параллельдермен - конус тӛбесінде центр арқылы концентрлік шеңбер доғаларымен трапеция түрінде болады (6.7 - сурет). 76 6.7 – сурет - Теңаралықты конустық проекцияда картографиялық торды құру Бұрмалану сипаттамасы бойынша конустық проекция теңбұрышты, теңаралықты және теңшамалы болып бӛлінеді. Птолемей конустық проекциясы түзу жанамалы конуста құрылады. Птолемей проекциясының қасиеттері: - бас масштаб барлық меридиандар және жанамалы параллель бойынша сақталады; - жеке масштабтар басқа параллельдер бойынша бастыдан үлкен; - теңбұрышты және теңшамалы қасиеттер жанамалы параллель жанында – нольдік бұрмалану сызықтарында сақталады; - аудан конустар бұрмалануы, жанамалы параллельдерден екі жағы бойынша үлкейеді. 1931 жылы СССР картасы үшін қалыпты конустық В.В. Каврайский проекциясы ӛңделген болатын. Ол «СССР атласы», «Әлемнің үлкен советтік атласы» үшін қолданылды. Каврайскиймен проекция полярлы дӛңгелектен оңтүстікке қарай СССР аймағы үшін меридиандар мен параллельдер бойынша ұзындықтың кіші бұрмалануы есебімен ӛңделген. Одан солтүстікке қарай кӛрініс сапасы есепке алынбады (6.8 - сурет). 77 6.8 – сурет - Теңаралықты В.В. Каврайский конустық проекциясындағы ТМД карталары үшін картографиялық тор Проекция қиылған конуста құрылған және екі жанамалы параллелі бар, яғни 47°с.е. және 62°с.е ., бұрыштардың 0,5° маңында ең үлкен бұрмалану болды. Бұл проекцияда барлық түрлердің нольдік бұрмалану сызықтары бар. Барлық меридиандар бойынша масштаб басты, жанамалы қиылысқан параллельдерде де сондай. Картамен жұмыс кезінде бұл проекцияда студенттерге бұрыштарды ӛлшеу үшін транспортир қолдануға болады. Каврайский проекциясында 1949 жылы 1:2 500 000 масштабта СССР гипсометриялық картасы шығарылды. 50-ші жылдардан бастап СССР картасы үшін Ф.Н. Красовский қалыпты теңшамалы проекциясы қолданылды. Оның құрылым принципі Каврайский проекция құрылуына ұқсас, есептеу үшін қиылған сол конус қолданылған, бірақ берілген поястың сақталған аудан шарты және 39°48' с.е. және 73°30' с.е. оның шеткі параллельдері бойынша ұзындықтар масштабтарының теңдігі енгізілген, яғни жанамалы параллель арасындағы жолақ бӛлінген, оның шегінде бұрмалануға түзетулер енгізбей, картометриялық жұмыстар орындауға болады (6.9 - сурет). Қалыпты конустық проекция кемшілігі мынада, жанамалы конуста басты масштаб жанамалы параллельдер бойынша ғана сақталады, басқа жерлерде бұрмалану бар. Қиылатын конуста шығыс және батыс аймақтар қатты айналып кеткен, полюс кӛріністің шекарасында қалған. 78 6.9 – сурет - Красовский проекциясындағы тор Барлық параллельдерде масштаб сақтау үшін, әсіресе әрбір параллельдің ӛзінде градустық торды кӛптеген конустар кӛмегімен құру қажет. Сонда әрбір параллель жанаманың параллелі болады және бұрмаланусыз бейнеленеді. Одан кейін 1 доға ұзындық кестесін қолданып, кӛршілес параллельдерде меридиандар ӛту нүктелерін біріктіре отырып, параллельдерде меридиандар ӛту нүктелерін және оларды күрделі қисық ретінде жүргізіп табу керек. Поликонустық проекцияларда картографиялық торды құру принципі осындай болып табылады. жүктеу/скачать 5,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|