Цилиндрлік проекциядағы әлем картасы

74 
Проекциялардың әртүрлілігі глобус пен цилиндрдің ӛзара орналасуына 
байланысты болады. Осы әртүрлілік кезінде цилиндр осі глобус центрі 
арқылы ӛтеді. Цилиндрлік проекция түзу, кӛлденең, қисық болып бӛлінеді. 
Түзу проекцияларда меридиандар параллель түзу, ал параллельдер 
меридиандарға перпендикулярлы түзу сызықтар түрінде бейнеленеді. Тор 
сызықтары арасындағы арақашықтықтар миллиметрмен есептеледі. 
Квадратты цилиндрлік проекция – проекция құру үшін ең қарапайым 
және жеңіл. Ол XVғ. португалдық теңізжүзушілермен есептелген (6.6 - су-
рет). 
6.6 – сурет - Қалыпты теңаралықты цилиндрлік проекциядағы әлем 
картасы 
Проекцияларда бұрмаланулардың таралуын талдайық (6.2 және 6.3 
суреттер) (ол оның қасиетін анықтайды): 
- ұзындықтың басты масштабы меридиан және экватор бойынша 
сақталады. Экваторда эллипс бұрмалануы шеңбер түрінде болады; 
- ауданның басты масштабы экватор маңындағы сызықпен сақталады; 
- параллель бойынша жеке масштабтар бастыдан жоғары, яғни 
параллельдер глобустағы олардың ұзындығымен салыстырғанда картада 
ұзынырақ және экватор ұзындығы бойынша барлығы тең; 
- глобуспен салыстыру бойынша параллельдер ұзындықтарының 
жоғарылауы ендікке пропорционалды болады: параллель солтүстікке 
қарай болса, соғұрлым оның ұзындығы бұрмаланған. Мысалы, 60° -ты 
параллель 2 рет үлкейтілген; 
- картада түзу цилиндрлік проекция полюстері бейнеленбейді; 
- параллельдер мен меридиандар ӛзара перпендикулярлы түзу сызықты 
кӛрсетеді; 

75 
- 
бұрмалану 
сипаттамасы 
бойынша 
проекция 
теңаралықты 
(меридиандар ұзындығы ӛзгерген жоқ). 
Теңбұрышты цилиндрлік Меркатор
проекциясы теңіз карталары үшін 
қолданылады (6.3, в - суретті қара). Бұл проекцияда бұрыштар теңдігі, яғни 
контурлар сызбасы сақталады. Ол меридиандар ұзындықтарының тепе-тең 
жоғарылауымен параллельдер ұзындығының үлкейтілуімен сәйкес 
орындалады. Осыдан, параллельдер (экватордан басқа) және меридиандар 
бойынша масштабтар жеке болады. Олар барлық бағыт бойынша тең және 
картаның қай болмасын орнында эллипс бұрмалануы шеңбер болып 
кӛрсетіледі. 
Бұл проекцияда локсодромия түзу сызық, ол екі қажетті нүктені түзу 
бойынша қосып, сызғыш бойынша корабль курсын жасауға мүмкіндік 
береді. 
Меркатор проекциясында аудан қатты бұрмаланады (үлкейтіледі). 
Ӛйткені, Герландия ауданы картадағы осы проекция бойынша Африкаға 
біршама тең, яғни 14 рет үлкейтілген. Меркатор проекциясында торды 
құру есептеулер негізінде жасалады. Күрделі бойынша экватордан қандай 
болмасын параллельге дейінгі арақашықтық есептеледі. 
Кӛлденең цилиндрлік проекция топографиялық карта құру үшін 
қолданылады. Кӛлденең цилиндр эллипсоидты меридиан бойынша жанама 
ӛтеді. Бұл кезде остік меридианмен олардың арасындағы полюс 
бейнеленеді. Сфероид цилиндрге бӛліктер бойынша жобаланады, ол 
алтыбұрышты зоналы – екібұрыштарды кӛрсетеді. 

жүктеу/скачать 5,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: