Кешенді емтиханға арналған сұРАҚтар топырақтану топырақ профилі, оның құрылысы және морфологиялық белгілері
сұрақ Астық тұқымдас дәнді дақылдар зиянкестерін түр құрамына жалпы сипаттама көп қоректі және маманданған зиянкестердің рөлі
жүктеу/скачать 208,94 Kb.
|
гос жауаптаррр
- Бұл бет үшін навигация:
- Дәнді дақылдардың сорғыш зиянкестері
- Гессеншыбыны
- Астық қоңыздары
- Швед шыбындары
| 3 сұрақ Астық тұқымдас дәнді дақылдар зиянкестерін түр құрамына жалпы сипаттама көп қоректі және маманданған зиянкестердің рөлі
Дәнді дақылдардың сабақ ішіндегі зиянкестері (шведтік шыбындар, гессен шыбыны, тары құмыты). Дәнді дақылдардың сорғыш зиянкестері (астық цикадалар, астық бітелері, бақашық қандалалар және трипстер). дақылдардың кеміргіш Дәнді зиянкестері ( дәннің сұр кӛбелегі, астықтың жолақ бүргесі, сабақ бүргелері, кәдімгі сүлікше қоңыз, астық қоңыздары, астықтың барылдақ қоңызы). Гессеншыбыны - Мауеtiola destrucor Say. (Cecidomyidae- галлица). Гессеншыбынныңимагоменжалғанпілләсытұқымдасы, Diptera-қосқанаттыларотряды). несініңтүсіүстіңгіжағындасарғыш – күреңнемесеқара - күңгірт, төменгіжағындаақшылдау. Дернәсілдеріақ, ұршықтәрізді, ұзындығы 4 мм. Оларбидай, қарабидай, жатағанбидайық, арпабассабақтарыныңнегізіндежалғанпілләнемесепупарийішіндеқыстайды (жалғанпіллә-қатайғантүлеутерісі). Көктемдеқуыршақтанудасолжердеөтеді. Жалғанпілләданшыбындардыңұшуыұзақмерзімдебайқалады. Ересектеріндеауызмүшесікеміпдамыған. Аналықтарыжұмыртқаларынтоптап, жапырақтыңүстіңгібетінесалады. Ауаныңтемпературасы 150Стөменболғандаоларжұмыртқасалмайды. Эмбрионалдықдамуы 4-7 күн. Жұмыртқаданшыққандернәсілдержапырақтыңқынабынаенедіжәнесабаққасүлікшеқадаладыда, оныңшырынынсорады. Қаупітілігіжұмсақбидайғажоғары, аларпағашамалы, сұлығақауіптілігіжоқ. Өсімдікжапырақтарыкеңейеді, сабақтарыжуандауболыпкөрінеді. Жапырақтарсарғаядыжәнеертезақымдаса-өсімдікөліпқалады, алкейін (түтіктенуфазасынанбастап) зақымдалғансабақтартікеөспейді. Олардыңзақымдалғанжерлеріжіңішкередіжәнебүгілістерпайдаболады, астықтыорыпжинаужұмыстарынқиындатады. Маусымкезеңінде 1-2 ұрпақберіпдамиды. Гессеншыбыныылғалсүйгіш. Ќұрғақшылықтаоларжаппайөледі, дернәсілдерініңдамуүзіліскеұшырайды. Көбінесе 1- ші ұрпақтың дернәсілдері зиян келтіреді Астық қоңыздары. Тақтамұртты қоңыздар (Scarabaeidae) тұқымдасына жатады. Астық қоңыздарының аса көп таралған үш түрі кездеседі – кузька - қоңызы (Anisoplia austriaca Hеrbst.), айқышты – қоңыз (A. аgricola Poda) және әдемі қоңыз (A. segetum Hеrbst.). Жас қоңыздардың топырақтан өріп шығатын кезеңі күздік астық дақылдарының дәннің-сүттену кезеңінің басына дәл келеді. Ертерек пайда болған кезде, олар бидайықтың әрқилы өскіндерімен қоректенеді де, бұдан соң дәнді дақылдарға көшеді. Бір аймақтың өзінде қоңыздардың пайда болу мерзімі көктемгі мезгілдің метеорологиялық жағдайларына байланысты. Ыстық болған жылдары олар ертерек шығады. Кей кезде қоңыздар күздік бидайларды жинау науқаны басталар алдында пайда болады. Бұл жағдайда олар жаздық бидай масақтарына шоғырлана бастайды. Қоңыздар күздік және жаздық бидайлардың, сондай-ақ арпаның сүттіген дәндерімен қоректенеді. Жабайы дақылдардан олар бидайықтың, атқонақтың, арпабастың, аталық шөптің дәндерімен қоректенуді ұнатады. Қоңыздар жылу сүйгіш, таңғы сағат 8-9-дан бастап күні бойы тыным таппайды: қоректенеді, бір жерден екінші жерге ұшып барып шағылысады, олар бір айға жуық тірішілік етеді, шыққаннан кейін 1-2 аптадан соң аналық қоңыздар топырақтың 10-12 см тереңдігіне (дымқыл қабатқа) жұмыртқа салуға кіріседі. Өсімталдығы 15-20 дана жұмыртқа. Эмбриондық дамуы 2-3 аптаға созылады. Құрғақшылық жылдары жұмыртқалардың едәуір бөлігі өліп қалады. Дернәсілдердің қарқынды өсіпдамуы тамыз айында жүреді. Швед шыбындары:арпа –Oscinellapusilla Meig., сұлы -O. fritL. (acтық шыбын тұқымдастары-Chloropidae, қос қанаттылар отряды-Diptera). Биологиясы және морфологиясы жағынан айырмашылығы жоқ. Ересек шыбын қара, денесі дөңес болып келеді. Денесінің ұзындығы 1,5-2,0 мм. Дернәсілдері қаралауақшыл, ұзындығы 3-4 мм. Сұлы швед шыбыны сұлыны зақымдайды. Шыбынның ұшуы 1 айға дейін созылады. Сұлы швед шыбыны көбінесе ылғал сүйгіш. Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 50 пайызға дейін болғанда, шыбындар өле бастайды. Сондықан Солтүстік Қазақстанда арпа швед шыбыны кеңінен таралған. Жоғары жастағы дернәсілдер сабақта қоректенген жерінде жалған пілләда қыстап шығады. Көктемде сол жерде қуыршаққа айналады. Аналықтары жұмыртқаларын колеоптиль үстіне немесе астына, жапырақтың қынабына біреуден немесе екеуден салады. Барлығы орташа есеппен 30 жұмыртқа салады, 3-4 ұрпақ беріп дамиды. Жұмыртқадан шыққан дернәсілдер сабақтың ішіне енеді. Дернәсілдер арпа, бидайдың жас сабақтарына ғана зиян келтіреді. Қара бидай, жүгері, астық тұқымдас шөптер де зақымдануы мүмкін. Сабақ ішінде эмбриональды ұлпалармен қоректенеді, сонымен қатар ортаңғы жапырағы сарғаяды және солып қалады. Зақымдану фазасында 2-4 жапырақтар өсімдіктің өлуіне әкеп соқтырады. жүктеу/скачать 208,94 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|