Л. М. Түгелбаева Р. Ғ. Рысқалиева Р. К. Ашкеева



бет49/68
Дата29.09.2023
өлшемі0,62 Mb.
#183015
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   68
Байланысты:
Химия элемент китап

B топшасы элементтерінің жалпы сипаттамасы




Элементтің сипаттамасы

Ti

Zr

Hf

Ku

Реттік нөмірі

22

40

72

104

Салыстырмалы атомдық массасы

44,88

91,22

178,49

[261]

Табиғи изотоптары

46Ti-50Ti

90Zr-92Zr,
94Zr, 96Zr

174Hf,
176Hf-180Hf

260Ku


Сыртқы жəне оның алдындағы d
деңгейшесінің құрылысы



3d24s2



4d25s2



5d26s2



6d27s2

Атомдық радиусы, нм

0,146

0,160

0,162

0,160

Иондық радиусы Э4+, нм

0,068

0,082

0,082




ОЭО

1,6

1,5

1,4




Тотығу дəрежелері

+1,+2,+3,+4

+4

+4




Жай заттар: Т. балқу, ºС



1677



1850



2222




Т. қайнау, ºС

3270

4474

5280




Тығыздығы, г/см3

4,51

6,50

13,31






Титан


Жер қыртысында таралуы бойынша титан барлық элемент- тердің арасында тоғызыншы орында тұр; оның массалық үлесі 0,6 %-ды құрайды. Титан кендерін түзетін маңызды минералдары рутил TiO2, ильменит FeTiO3 жəне перовскит СаTiO3 болып табы- лады.


Титан – күмістей ақ металл. Таза титан берік жəне иілгіш.
Титанның сыртқы қабатында оксидті қабықшаның түзілуіне байланысты химиялық тұрақты. Қыздырғанда титан көптеген бейметалдармен əрекеттеседі, мысалы:

Ti +2С12 = TiС14 2Ti + N2 = 2TiN


Титан көптеген қышқылдар, сілтілер, тұздар ерітінділері əсе- ріне тұрақты. Азот қышқылында ол пассивтеледі, ал тұз жəне кү- кірт қышқылдарында тек қыздырғанда ғана ериді, мысалы:

2Ti + 6НС1 = 2TiС13 +3Н2


Титан балқытқыш қышқылда еріп, кешенді қосылыс түзеді: Ti + 6HF = H2[TiF6] + 2H2


Титан (IV) оксиді немесе титан диоксиді TiО2 – химиялық белсенділігі аз зат. Ол екідайлы қосылыс, алайда қышқылдармен тек қыздырғанда əрекеттесіп, оксотұздар түзсе, сілтілермен бал- қытқанда титанаттар түзеді:


TiO2 + 3H2SO4=Ti(SO4)О+ H2O TiO2 + 2КОН = К2TiO3 + Н2О


Титан (IV) гидроксиді Ti(OН)4 (дəлірек TiO2·хН2О) – екідайлы қосылыс, қышқыл жəне сілті ерітінділерінде ериді.
Титанның сонымен қатар тотығу дəрежесі +3-ке тең болатын қосылыстары бар, олар титанның (IV) қосылыстарын тотықсыз- дандыру арқылы түзіледі:

2Ti(SO4)O + Zn + 2H2SO4 = Ti2(SO4)3 + ZnSO4 + 2H2O


Титанның (III) қосылыстары – күшті тотықсыздандырғыштар. Титан кендерінен металл титан алу өндірісі – бірнеше сатыдан тұратын күрделі технологиялық үдеріс. Құрамында титан (IV)
оксиді бар титан кендерін хлорлауға ұшыратады:

Ti +2С12 + С = TiС14 + СО2


Алынған титан (IV) хлориді – сұйықтық, оны қоспалардан ректификациялық бағанада қайта айдау арқылы тазартады. Тазар- тылған TiС14 металл магниймен тотықсыздандырады:


TiС14 + 2Mg = Ti +2MgCl2

Нəтижесінде кеуекті титан алынады. Техникалық титанды йодпен қыздыруға негізделген йодидті əдісті қолданып, қайта өң- дейді:


Ti + 2I2 = TiI4

Титан йодиді қоспалардан бөлініп, оңай буланады, одан соң 1300-1500° С-ге дейін қыздырылған металл сымның бетінде ыды- райды:


TiI4= Ti + 2I2

Құрамында хром, алюминий, ванадийі бар титан жəне оның құймаларының коррозияға төзімділігі өте жоғары. Олар жеңіл əрі берік, сондықтан конструкциялық материалдар ретінде қолда- нылады. Мысалы, олардан химия өнеркəсібінің қондырғыларын дайындайды, авиа жəне зымыран жасауда қолданылады.


Құрамында түсті жəне қара металдары бар əртүрлі құйма- лардың беріктігі мен коррозияға төзімділігін арттыру үшін оларға титан қосады.
Титан диоксиді TiО2 бояулар (титанды ақ сыр) өндірісінде, резеңке, пластмасса жəне қағаз бояғышы жəне толықтырғыш ре- тінде қолданылады. Титан (IV) оксиді жəне барий титанатының ВаTiО3 диэлектрлік қасиеті бар, сондықтан электр оқшаулағыш материалдар дайындауда кең қолданылады. Титан карбиді TiС ке- су құралы ретінде, абразивті материалдар жəне ыстыққа төзімді құймалардың компоненті ретінде қолданысқа ие.




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   68




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет