Қарақыпшақтан тараған Қобыланды батыр 15 ғасырда көшпелі өзбек мемлекетін билеген Әбілхайыр ханның замандасы ретінде сипатталады. Қай өңірді жайласа да, Қыпшақ белгілі бір халықтың әр түрлі тобы есебінде ғана көрінген, бірақ бір тілде сөйлеп, бір тектес болған. Һ
|
Қыпшақ қазақтан басқа да түркі халықтарының (қырғыз, өзбек, қарақалпақ, татар, башқұрт, ноғай, қарашай, Әзірбайжан, түркімен, балқар, т.б.) ұлт болып қалыптасу барысында елеулі рөл атқарды.
|
Қыпшақ хандарының билігі әкесінен баласына мұраға қалып отырған. Елбөрілі әулеттік ру саналған, хандар солардан шыққан. Тарихшы Джузд- жани (1260 жылдан кейін қайтыс болған) қыпшақ ханының әлеуметтік руы туралы мынадай құнды мәліметтер келтіреді: жас кезінде Қазақстан аумағынан Үндістанға монғолдардан қашып барған «(ұлы) ханның асқан ұлы ұлығы», Дели сұлтанатында ол «Елбөрі ханы және имектердің шахы» ретінде белгілі болады.
|
Елбөрі тайпасының арасында күшті кісі болған және хан атағымен аталған», ал оның атасы Елбөрі Абарханның ұрпағы саналады. Демек, Абархан қыпшақтардың әулеттік елбөрі (елбөрілі) руының генеалогиялық негізін қалаушыдан басқа ешкім де емес.
|
15.Түркі тілдері жайында жазылған еңбектер. Хронологиялық картаға түсіріңіз.
1072 жылы 25 қаңтар
|
Махмұт Қашқаридің ғасырдағы «Диуани лұғат ат-түрк » атты еңбегі жарық көрді.
Еңбекте орта түркі тайпаларының бәріне ортақ алты мыңнан астам төл сөз бен жеке тайпаларға қатысты диалект сөздер бар.
Бұл еңбекте тілдің дамуының нақты салалары бойынша көптеген мәліметтер жинақталған. Сонымен қатар еңбекте тіл туралы ғана емес түрік халқының өмірі,тұрмыс тіршілігі баяндалған.Көне Түркінің тарихы,салт-дәстүрі туралы да айтылған.
|
|
|
1974 жылы
|
Мархабат Томановтың “Қазақ тілі тарихи грамматикасының мәселелері”. атты еңбегі.М.Томанов орыс тіліндегі,қазақ тіліндегң сөздіктерді құрастырып шығарған. Ол еңбекте архитектура, физика, астрология, заң, педагогика, психология
салаларға арналған сөздіктер кездеседі. Көптеген терминдердің ғылымға енуіне себептігін тигізді.
|
|
|
1922 жылы
|
Халел Досмұхамедұлының тіл саласындағы еңбектері негізінен емле, фонетика, термин, әліпби, әдеби тіл, жер-су аттары, аударма, түркі тілдерінің тарихы, көне сөздердің мағыналарын, этимологиясын ашуға арналған. «Қазақ-қырғыз тілдеріндегі сингармонизм заңы» деп аталатын еңбегі күні бүгінге дейін құндылығын жоймаған аса маңызды зерттеу деп саналады.
|
1072 жылы 25 қаңтар
|
Махмұт Қашқаридің ғасырдағы «Диуани лұғат ат-түрк » атты еңбегі жарық көрді.
Еңбекте орта түркі тайпаларының бәріне ортақ алты мыңнан астам төл сөз бен жеке тайпаларға қатысты диалект сөздер бар.
Бұл еңбекте тілдің дамуының нақты салалары бойынша көптеген мәліметтер жинақталған. Сонымен қатар еңбекте тіл туралы ғана емес түрік халқының өмірі,тұрмыс тіршілігі баяндалған.Көне Түркінің тарихы,салт-дәстүрі туралы да айтылған.
|
|
|
1974 жылы
|
Мархабат Томановтың “Қазақ тілі тарихи грамматикасының мәселелері”. атты еңбегі.М.Томанов орыс тіліндегі,қазақ тіліндегң сөздіктерді құрастырып шығарған. Ол еңбекте архитектура, физика, астрология, заң, педагогика, психология
салаларға арналған сөздіктер кездеседі. Көптеген терминдердің ғылымға енуіне себептігін тигізді.
|
|
|
1922 жылы
|
Халел Досмұхамедұлының тіл саласындағы еңбектері негізінен емле, фонетика, термин, әліпби, әдеби тіл, жер-су аттары, аударма, түркі тілдерінің тарихы, көне сөздердің мағыналарын, этимологиясын ашуға арналған. «Қазақ-қырғыз тілдеріндегі сингармонизм заңы» деп аталатын еңбегі күні бүгінге дейін құндылығын жоймаған аса маңызды зерттеу деп саналады.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
