16. Жазба ескерткіштер тілін зерттеген ғалымдар. Концептуалды кесте дайындаңыз.
Орхон ескерткіштерін алғаш ғылыми айналысқа енгізген және арнайы зерттеген қазақ ғалымдары
|
Айдаров Ғ.
|
Тілші ғалым. Күлтегін, Білге қаған, Онгин, Тұй-ұқұқ мәтіндерін қазақ тіліне аударған.
|
Аманжолов А.С.
|
Тілші ғалым. Байырғы түрік жазуының графикасын зерттеуші.
|
Жолдасбеков М.Ж.
|
Филолог, түріктанушы. Күлтегін, Тұй-ұқұқ мәтіндерін алғаш қазақ тіліне аударған ғалым. «Асыл арналар», «Орхон ескерткіштері», «Орхонские надписи», «Тастар сөйлейді» еңбектерінің авторы.
|
Зәкенұлы Т.
|
Синолог, тарихшы. Білге қаған, Күлтегін ескерткіштеріндегі көне қытай (Тан дәуірі) мәтінінің жаңа аудармасын жасаған.
|
Сартқожаұлы Қ.
|
Түріктанушы.
|
17. Қазақ тілін зерттеуде ХҮІІІ ғасырдың екінші жартысы мен ХІХ ғасыр аралығында Ресей ғалымдары ұстанған бағыттар. Сызба әзірлеңіз.
Ресей ғалымдары
|
Ұстанған бағыттары
|
Н.И. Ильминский
|
Н.И. Ильминский татар тілінде жазылатын ресми хаттарды қазақ тіліне аударады. Марабай ақыннан «Ер Тарғын» ертегісін жазып алып, 1861 жылы басып шығарады. Н.И. Ильминскийдің«Материалы к изучению казахского наречия» еңбегі фонетика, грамматика және сөздіктен тұрады. Н.И. Ильминскийдің түркітану ғылымына қалдырған құнды зерттеуі – Рабғузидің «Бабыр-наме» мен «Қысас-әл-анбияны» жарыққа шығаруы деп есепейтейміз.
|
П.М. Мелиоранский
|
П.М. Мелиоранскийдің «Краткая грамматика казах-киргизского языка» зерттеуінде қазақ тілінің грамматикалық құрылысы сөз болады. Әсіресе, синтаксиске елеулі мән береді. Зерттеуші миссионер қазақ тілін ең бай, ең таза түркі тілдердің бірі деп таныған.
|
М.А. Терентьевтің
|
Петербург мектебінің түрколог ғалымы саналатын М.А. Терентьевтің «Грамматика турецкая, персидская и киргизская, узбекская»еңбегі бар. Мұнда қазақ тіліне қатысты бөлімі басқа түркі тілдерімен салыстырыла қарастырылады.
|
В.В. Катаринский
|
В.В. Катаринский – Орта Азиядағы көрнекті түркітанушылардың бірі, Н.И. Ильминскийдің шәкірті. Ол оқу-ағарту істеріне қатысты: «Краткийкиргизско-русскийсловарь», «Русско-киргизскийсловарь» еңбектерімен танымал. «Грамматика киргизского языка» еңбегінде фонетика, этимология (морфология), синтаксис салалары туралы жақсы мағлұматтар берілген. Еңбек өте қомақты, 200 беттей.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
