Лекция. Педагогикалық
жүктеу/скачать 13,82 Mb. Pdf көрінісі
|
Æą„§„ā ęØļ ”ثج ”„ąć(1)
| 8
лекция . Білім берудегі менеджмент тұжырымдамасының даму тарихы Жоспар : 1. Басқару қызметінің адамға жақындау үдерісінің мәнінің өзектілігі 2. Менеджмент – кәсіби тәжірибе мен өздігінен қызметіндегі ғылыми - қолданбалы білім жүйесінің түрі 3. Басқару жүйесіндегі ғылым және өнер . 1. Басқару қызметінің адамға жақындау үдерісінің мәнінің өзектілігі • Әрбір адамның , әлеуметтік ортаға , қоғамға деген қатынасын , оған деген көңіл күйін білдіруі — әлеуметік психологияның зерттейтін мәселесі болып саналады . Осы принципке сүйене отырып , біз бұл тақырыпта адамдардың белгілі топтарға бөлінуі , сол топтардың қоғам өміріндегі тіршілік бейнесін қарым - қатынас жасауы арқылы жүзеге асыру жолдарын психологиялық тұрғыдан қарастырып , оның мән - жайын ашып көрсетуді мақсат етеміз . • Әрине , мұндай күрделі мәселенің мазмұны мен түрлері сан алуан . Ондай проблемалар тек бір ғана әлеуметтік психология пәнінің шеңберінен шығып , социология , қоғамтану , тарих , этнография сияқты өзге ғылыми пәндер зерттейтін объектілерге жіктеліп кетеді • Біз осы аталған әлеуметтік психологияның құрамына жататын адамдар арасындағы қарым - қатынас орнатудың мынадай екі түрлі өзекті деген сипат - ерекшеліктерін қарастыруды басты міндет етіп отырмыз . • Бірінші — жетекшінің жеке басына қойылатын талап - тілектер мен оның психологиялық бейнесі . • Екінші — басқару жұмысының жүйесі мен стилі және адамдар мен топ ішіндегі психологиялық ахуал . Мұндай мәселелердің мән - жайы мен түр - формаларын белгілі жүйемен баяндай отырып , олардың психологиялық негіз - тіректерін ашып көрсету — осы заманғы өмір талабы және ғылыми қажеттілік деп саналады . Біз осы аталған әлеуметтік психологияның құрамына жататын адамдар арасындағы қарым - қатынас орнатудың мынадай екі түрлі өзекті деген сипат - ерекшеліктерін қарастыруды басты міндет етіп отырмыз . Бірінші — жетекшінің жеке басына қойылатын талап - тілектер мен оның психологиялық бейнесі . Екінші — басқару жұмысының жүйесі мен стилі және адамдар мен топ ішіндегі психологиялық ахуал . Мұндай мәселелердің мән - жайы мен түр - формаларын белгілі жүйемен баяндай отырып , олардың психологиялық негіз - тіректерін ашып көрсету — осы заманғы өмір талабы және ғылыми қажеттілік деп саналады . 2. Менеджмент – кәсіби тәжірибе мен өздігінен қызметіндегі ғылыми - қолданбалы білім жүйесінің түрі Педагогикалық үдерісті басқару — қойылған мақсатка сәйкес шешім кабылдау , ұйымдастыру , бақьшау , баскару объектісін реттеу , алынған ақпараттарды талдау және қорытындылау іс - әрекеті болып табылады . Басқару объектісі биологиялық , техникалық , әлеуметтік жүйелер бола алады . Білім беру әлеуметтік жүйеге жатады және елдің , өлкенің , облыстың , қаланың және ауданның аумағында қызмет етеді . Сондықтан басқару субъектілері министрлік , облыстық , қалалық , аудандық білім беру басқармалары болып бөлінеді . Білім беру жүйесін мемлекеттік баскару сипаты мынадай қағидалар принциптер жиынтығымен анықталады : - білім берудің ізгілік сипатта болуы ; - білім беру жүйесінің ұлттық мәдениеттерді және салт - дәстүрлерді мемлекеттік тараптан қорғауы ; - білім берудің жалпыға бірдейлігі ; - білім берудің зиялылығы ; - білім берудегі еркіндік пен плюрализм ; - білім берудің демократиялық сипатта болуы . Білім беру жүйелерін басқару ғылыми білімнің саласы ретінде - Білім беру жүйесін басқару - бұл білім беру жүйесінің және оның негізгі бӛліктерінің тұрақты жұмыс істеуіне және тиімді дамуына бағытталған шешімдерді жасаудың және жүзеге асырудың циклды түрде қайталанатын процестердің өзара байланысты жиынтығы . • « Менеджмент белгілі міндеттерді орындау үшін адамгершілік , тиімділік және үнемділік жолдары арқылы адамдарды басқару » дейді олар . Бұл пікір адамгершілік алдыңғы кезекке қойылып отырғанын дәлелдейді . Бұл тектен - текке емес . Басқару ісінде адам арасындағы түсіністік , сыйластық , қиын сәтте қол ұшын созу ерекше рөл атқарады . Адамның бойында адамгершілік , азаматтық қасиеттер орын алған жағдайда ұжымдағы ахуал да орнықты болады . Сонымен , білім берудегі менеджмент деген не ? Ол ең алдымен , білім беру жүйесіндегі басқару мен тиімділік , үнемділік . Тиімділік , үнемділік дегендер – өмірдің өзі қойып отырған талаптар . Ысырапшылдық , ұқыпсыздық неге апарып соғатыны әмбеге аян . Үнемділік , әсіресе , дағдарыс жағдайында қажет . Не нәрсені де тиімді пайдалану арқылы кездескен қиындықтардан қиналмай шығып кетуге болады . Білім беру технологиялары оқушы үшін жұмыс істеуі тиіс . Басқарудағы барлық мүмкіндік , күш - жігер шәкірттің ойдағыдай өсіп - жетілуіне жұмсалуы тиіс . Бүгінгі оқушының елдің ертеңгі азаматы екені басты ұстаным болуы шарт . Оқушыларды мектеп бітіргеннен кейін сан тарау өмір жолдары күтіп тұрады . Өкінішке орай , бірқатар түлек оқу ордасын тәмамдаған соң қандай кәсіпті таңдарын білмей алаңдайтыны бар . Осы жағдай орын алмауы үшін мектепте бағдарлы білім берудің алар орны ерекше . Мұндай біліммен қаруланған оқушы мектеп бітірген соң кәсібін қиналмай таңдайды . Және қалаған оқу орнына түсуіне мүмкіндік туады . Сондықтан да , білім беру саласындағы менеджменттің маңызы зор . 9 лекция . Мектепті басқарудағы адамгершілік қасиет Жоспар : 1. Ғылыми басқарудың жолы (1885-1920 жж ). 2. Әкімшілік жол (1920-1950 жж ) 3. Бихевиористикалық жол 4. Сандық әдістерді қолданудағы жолы Өте маңызды өндірістік мәселелердің бірі еңбекақыны жоғарыдағы жүйе былай қарастырды : - еңбекақы орынға емес , адамға төленеді ; - еңбекті нақты біліммен сараптап бағалау қажет ; - нақты білімге негізделген бағалар бірдей болуы қажет ; - осындай бағалауларға сәйкес тауар өндіру арзанға түседі де , жұмысшы - лардың еңбекақысы жоғарылайды ; - нақты білімге негізделген еңбекақы үздік жұмысшыларды туындатуға мүмкіндік береді , олардың қызығушылығын оятады . Басқару қағидаларының жұмсақ екенін атай отыра , Файоль өз тәжірибесі негізінде оның он төртін анықтады . • 1. Билік жауапкершіліктен бөлінбейді . Біз бұны бұлай айтуға дағдыланғанбыз : « Құқ алдың — жауапкершілік арқылы » деп . Бірақ бұл қағиданың кері жағы өте маңызды : « жауапкершілікті жүктедіңдер — құқ беріңдер ». • 2. Арнайыландырудағы еңбек бөлінісі . Арнайыландырудың пайдасы көпке әйгілі . Онымен байланысты еңбек бөлінісі , артынан тиімділіктің жоғалуы олардың өз шектерін иеленеді . • 3. Бөлудің бірлігі . Жұмыскер тек бір бастықган ғана тапсырма алу керек . Бұл қағида Тейлордың функционалды баскару идеясымен қарама - қайшы келеді . Шешім тек функционалды басқаруды сызықты басшылықпен ұтымды ұштастыра білу қажет . • 4. Тәртіп . Бұл жерде басты идея тәртіптің барлығына міндетті икемдігінде . Бірақта әрдез жоғарыдан төмен қарай кететіндіктен , тәртіп бастық қандай болса , сондай деп айтуға болады . Файоль тәртіпті сыйластықпен байланыстырады . • 5. Басқарудың бірлігі . Бұл былай түсіндіріледі : « Ортақ мақсаты бар операциялар жиынтығы үшін жалғыз жоспар және жалғыз жетекші ». Бұл жерде мақсатты басқарудың негізі жатыр . • 6. Жекеше мүдделердің жалпыға бағынуы . Бұл мынаны білдіреді , жұмыскердің немесе топтың мүдделері жалпы кәсіпорын мүдделерінен жоғары тұрмауы тиіс . Егер мүдделері қайшылықты болса , онда жетекші оларды ке - лістіруі тиіс . 7. Сыйақы . Файольдің есептеуі бойынша сыйақы және оны төлеу әдісі әділ болуы және жұмыскерлерді де , жұмыс берушілерді де толығымен қанағат 8. Орталықтандыру . Бұл жердегі жаңалық орталықтандырудың анықталған шектігінде . Жалпы айтқанда , неғұрлым кәсіпорын үлкен болса , соғұрлым орталықтандыру шағын болу кажет . 9. Иерархия . Бұнда иерархиялық басқыштың аз болуы қажеттілігі жөнінде және баскдру жүйесінде көлденендік қатынастың пайдалылығы жөнінде де салмақты ойлар айтылуда . • 10. Тәртіп . Файоль тәртіпті « заттардың материалды тәртібі және адамдардың әлеуметтік тәртібі » деп бөледі . Заттарға тәртібі — « Барлығына өз орны және барлығы ез орындарында », адамдарға — « Әркімге өз орны және әркім өз орнында » дегенді білдіреді . Сөз өндірісті және жұмыскерлерді , олардың мүмкіндіктері мен қажеттіліктерін қоса дәл білуде жатыр . • 11. Әділдік . Бұл қызметкердің сыпайылығы мен берілгендігінің арқасында бір жақтан , ал жетекшінің кайырымдылығы мен шыншылдығы арқасында екінші жақтан қамтамасыз етіледі . • 12. Қызметкердің тұрақтылығы . Файоль кадрлардың тұрақсыздығын нашар баскарудың себебі және салдары деп білдіреді . Қызметкердің түрақтылығы — жақсы басқарудың бірінші белгісі . • 13. Ынта . Ынтаның астарынан жоспардың ойластырылуы мен орындалуы түсіндіріледі . Бұл әрбір ойлайтын адамға өте үлкен ләззат береді , сондықган А . Файоль басшыларды өз қарамағындағыларға жеке ынта білдірушілері үшін жол беруге шақырады . • 14. Корпоративтік рух . « Бұл кағида да күшті біріктіру » қағидасы , бұл қағиданың арғы дамуы , сонымен бірге өзара әрекеттесудің қажеттілігі және оны қолдаудың байланыстық маңыздылығы айтылады . Бұл кағидаларды қарастыруды аяқтай келе , А . Файоль өзінің олардың теріс мазмұнын беруге тырыспағандығын , керісінше , қағидаларды ашу кез - келген бір істе қажет болатындықтан , тек өзіне қолдануға көп ұштасқандарын ғана сипаттауға тырысқандығын айтты . 10 лекция . Педагогикалық менеджменттегі іскерлік қарым қатынастағы психологиялық ерекшеліктер Жоспар : 1. Ауызша және ауызша емес компоненттер . 2. Іскерлік қарым - қатынастың ең маңызды бөліктері : интонация , мимика , ым , қалып . 3. Педагогикалық менеджменттегі коммуникация Іскерлік қарым - қатынста жағымды әсер қалыптастыру әдістері : - мұқият тыңдау . - киім үлгісін сол жағдайға байланысты таңдай алу . - сыбайласыңа сыйластық қатынас орнату . - әлеумет қабылдаған жест , мимика , тұлғааралық қарым - қатынасты қолдана білу . - жағымды эмоция қалыптастыра білу . - әңгімелесу кезінде жазып алуға ынталану , - мұқияттылық . Басқарушылық қатынастағы байланысудың негізгі әдістеріне мыналар жатады «Кіріспе»- бұл сыбайласыңыздың дене тұрқы жест, сөзін қайталау реакциясы.Бұл әдісте сіздің жестіңізді қайталанса сыбайласыңыздың сіздің бағытыңызға қарай ауысқандығын білдіреді.Егер сыбайласыңыз санасыз түрде сіздің мимикаңызды қайталап тұрса ол сіздің ойыңызбен келіскендігі. «Якорь»-бұл адамның бір көңіл-күйдің негізінде барлық көңіл күйді туғыза алу қабілеті.Ол үшін сыбайласыңды жақсы біліп оны қолданудың ұтымды сәтін таңдай білуі керек. «Ауысу»-сөздік құрал арқылы адамның қалыпты жағдайдан жеңіл, икемді жағдайға көшу. Егер сіз сөйледі дұрыс құрып, сөздің арасында үзіліс болмаса, сыбайласыңның зейіні шашырап, талдау қызметі төмендейді. Бұл жағдайда қосымша мәліметке уақыт өткізбеу үшін, сыбайласың сізбен жеңіл келіседі. «Трюизм»-жалпы бекітуді білдіреді.іскерлік қарым-қатынаста трюизм нақты құбылыстан жалпы құбылысқа ауысу үшін падаланылады. «Таңдаусыз таңдау»-контексте байланыссыз іскерлік қарым-қатынас кезінде қатаң және жұмсақ стиль түрінде қолданылады. Мысалы: «Біз келісімді сіздің әлде біздің кеңседе өткіземізбе?бұл ұсынысқа тек таңдау ғана қалды» «Таңдау құқы»-бұл жоғарыдағыдай таңдауға иллюзия құрады, бірақ таңдау жоқ. Мысалы» Сіз бұл тапсырманы аласыз ба?қасыңызға көмекші алыңыз, бұны тиімді жасай алатыныңызға мен сенімдімін. Сенімділікті мына жағдайларда қалыптастыруға болады : - нақты алдыңа мақсат қойып жоспарлау , іске асыру , - өз мүмкіншілігіңе сай қалыпты іспен айналысу , - кәсіби және өмірлік мақсаттарды ұғыну , қойған міндеттерді ұтымды шеше білу , - туындаған келіспеушіліктің қателігін дұрыс талдау , алдағы уақытқа ескерту ретінде қабылдау , - адамдармен қарым - қатынаста түрлі жағдайларда өзін қалыпты ұстау , - жұмыс күш қабілетін және денсаулықты нығайту , - өзіндік имидж және сыртқы келбетіне көңіл бөлу , - өз ойыңды анық жеткізе білу , өзін бақылау білігін меңгеру . Америкалық мәдениетке тән түрлі жағдайлардағы бір - біріне жақындасу нормасы Интимдік (0-45 см ), Персональды дистанция (45- 120) Әлеуметтік (1 20-400 см ) - Қоғамдық дистанция ( 400-750 см ) Жеке адамдар арасындағы қарым - қатынас тиімділігін арттыру үшін мынандай жайттар ұсынылады : - мұқият тыңдай білуге дағдылану - өз идеяңды айтпас бұрын айқындап алу - потенциалдық семантикалық проблемаларды қабылдай білу - өзінің дене тұрысыңа , қимылыңа , дауыс ырғағыңа зер салу - эмпатияға және ашық жарқын әңгімеге көңіл бөлу . Эмпатия - бұл басқа адамның сезіміне көңіл аудару , әрі өзара пікірлескенде , хабар алмасқанда қолдану , көңілді әңгімелесу ; - кері байланыс орнатуға тырысу Сезімнің ( эмоцияның ) « дене тілі не » ауысуы Вербалсыз әрекетті қалай түсіндіреді |