Математиканы

тырылатын екі сурет ұсынылады. Мысалы: "1 ақ балапаннып, 
суреті ж әне 
1
ақ және 
1
қоцыр балапанның суреті, яғни қосар 
ланған екі сурет бойынша талқы лаулар ж үргізіледі".
М
: Бірінш і суретте не көріп отырсыңдар?
О: Бір ақ балапан жем ш оқып тұр.
М
: ІТартаның үстіне сонша дөңгелек қойыңдар.
О: Әрбіреуі бір дөңгелектен қояды.
М':
Әрқайсысың неше дөңгелектен қойдыңдар, неге?
О: Бір балапан болған еді сондықтан 1 дөңгелек қойдық.
М: Е кінш і суретті қараңдар. Не өзгерді?
О: Тағы бір қоңыр балапан келіп, ол да жем ш оқып тұр.
М:
Сендер партаның үстіне тағы 1 дөңгелек қойыңдар.
Сонда енді бір және тағы бір дөңгелек болғанын қалай жазып 
көрсетуге болады?
О: 1+1.
М:
Осындай ж азуды балапандар үш ін де ж азуға бола ма? 
Неге?
О: Болады, өйткені дөңгелектер қанша болса, балапандар да сонша.
Осыған үқсас "1 ақ және 1 қоңыр балапанның суретін" үсы 
нып, алдымен партаның үстіне 
2
дөңгелек қойып, өзгерісті бай 
қап, 
1
-еусіз 
2
дөңгелектің қалғаны н (
2
-
1
) парта үстіндегі 
2
дөң 
гелектің бірін алып кету арқы лы көрсетіп беруге болады.
Міне, осы кезден бастап, ілгеріде қосу мен азайту амалдары 
ның бірін талдап алу арқы лы ш ығарылатын есептерге негізге 
алынатын тәсілдер ретінде түсті дөңгелектерді салу (қосу) және 
дөңгелектердің берілген тобынан оның біразын бастыра сызу 
(азайту) қолданы ла бастайды. Оқушылар санау материалдары 
мен, дидактикалы қ кеспе, геометриялық фигуралармен жәін' 
т. б. жүмыс жасайды.
Ендігі кезекте бір гана сурет ұсынылады. Цифрлардың, амал 
дардың, теңдік таңбаларының көмегімен бір ғана суреттің маз 
мүнына сәйкес жазуды орындайды, сондай-ақ сол сурет бойын 
ша әр түрлі пайымдауларға негіздей отырып әр түрлі екі жазу 
ды (бірі-қосу, екінш ісі-азайту) орындайды.
Бүл - есеп мәтінінің мазмұнын оқуш ылардың түтас қабыл 
дауы ж әне оны шыгаруда қандай да бір амалдың неліктен қол 
данылатын ж етік түсінуінің қамтамасыз ететін мәселенің қата 
ры н аж атады .
228

Мотінді есепті шығарғанда арифметикалық амалдар орыңда- 
і
.
і д ы
. 
Демек, нәтиженіесептеп шығарудыңтәсілдеріменоқуш ы-
i
. 
і
| )
д ы
күн ілгері таныстыру қаж ет. Осыған орай 1-ді және 2-ні 
м >сумен, 1-ді және 2-ні азайту тәсілдерін оқып үйрену де мәтінді 
«ч сіггерді енгізудің дайындық кезеңінде қарастырылады.
('онымен, қатар жоғарыда келтірілген шолудың өзі-ақ осы 
і.слсңде оқытудың белгілі бір нәтижелеріне жетудің қаж еттігін 
сорсетеді. Соған жеткенде ғана мәтінді есептерді енгізудің бе- 
рпс ііегізі қаланады.
М атематиканы оқы туда есептердің алаты н орны ерекш е.
< һіы оқытудың негізгі м ақсаты - м атем атикалы қ есептердің 
і »«• іі і'і лі бір жүйесін шешу әдістемесін оқуш ыларға игерту. Есеп- 
ггр балаларда ж аң а білімді қалыптасты раты н және бүрыннан 
і іл р білімдерін пайдалану процесінде пы сықтала түсетін нақты-
i
i
. 
і
материал болыптабылады. Есептерш ығару арқы лы балалар 
і.иіымдық ж әне тәрбиелік тұрғы дан алғанда м аңы зды фак- 
11
чгрмен танысады. Сондықтан есепті шешу - оқытудың мақ- 
• аты ганаемес, сондай-ақ қүралы да. ”Есеп” д е п -ж а у а б ы ариф- 
>
м ти калық амалдардыңкөмегіментұжырымдал;атын сұрағы бар 
мотінді айтамыз.
Дсмек, есептің ш арты мен сүрағы болады, сұрақсыз есеп бол- 
мнйды. Есеп бір амалмен ш ығарылса, ж ай есеп деп, екі және 
«»,/і,п и да көп амалмен ш ығарылса, құрам а есеп деп аталады.
Кастауыш буын математика курсында әр алуан ж атты ғулар 
ічіздеседі.
ІМысалы:
и) Дүкенге 1-ші күні 200 кг, ал 2-ші күні одан 100 кг артық 
мш т түсірілді.
2 іні күні қанш а кг қант түсірілген?
I күні - 200 кг;
II ісүні - ? 100 кг.
б) Орбір пальтоға 4 түймеден ж үмсай отырып, тігінш і бір- 
мгіис пальтоға түйме қадады. Ол барлығы неше түйме қадады? 
(ІІІыгаруға мүмкін болатындай етіп, жетпей түрған мәліметті 
і <м ып, есепті шығарыңдар).
п) Аялдамаға автобус пен трамвай келіп тоқтады. Автобустың 
1
111111
де 42, ал трамвайда 54 жолауш ы бар. Аялдамада автобустан 
I 0 і дам түсті де, оған 7 жолауш ы мінді. Енді автобуста қанш а 
і 
і
.
ім
болды? (Есепте артық мәлімет бар ма?)
229

* г)М ұғалім 100 дәптерді 20оқуш ы ғатеңбөліпберді. Әроқушы 
неше қалам алды?
(Есепті ш ығаруға бола ма? Неліктен? Ж ауапты негіздеңіз.)
д) Қайраттың 18 қояны бар еді, 4-ін ол досына сыйлады. (Сұрл 
ғын тұж ы рымдап есепті ш ығарыңдар.)
е) Теңдеу, өрнек бойынша есеп құрастыр.
Есеппен жұмыстың басты кезеңі — есеп терминін енгізу ж әіні 
есептің құрама бөліктерін (шарты, сұрағы) талдау және шешу 
кезеңдерімен таныстыру.
Б алаларды есеп ш ығаруға үйрету - берілген мәліметтер мен 
ізделіп отырған мәліметтер арасындағы байланысты айқындау 
және соған сәйкес арифметикалы қ амалдарды таңдап алу, со
дан кейін оны орындау.
О қуш ы ларды ң бұл бай лан ы старды қ а н ш а л ы қ т ы ж ақсы
игергендігі олардың есеп ш ығара білу білігіне байланысты. Осы 
ны ескере оты ры п, бастауы ш сы н ы п тарда ш еш уі берілгеи 
мәліметтер мен ізделінді ш ама,сан арасындағы байланыстаргз 
негізделетін, тек оларды ң нақты м азм ұны мен берілген саи 
мәліметтері жағынан ғана айырмашылығы болатын, бір топ есеі і 
термен жұмыс ж үргізіледі. Мұндай есептер тобын бір түрдегі
есептер деп атаимыз.
Есеппен жұмыстың 3 кезеңі бар.
Бірініиі кезеңде
мұғалім есептердің қарастыры лы п отырған 
түрін ш ы ғаруға дайы нды қ ж асайды . О қуш ылар бұл кезеңде 
берілген есептерді ш ығарғанда қаж етті амалдарды таңдап ала 
тындай байланыстарды игерулері тиіс.
Е к ін ш і кезецде
мұғалім оқуш ы ларды есептердің қарасты 
рылып отырған түрін шығарумен таныстырады. Мұнда балалар 
берілген мәліметтер мен ізделіп отырған мәліметтер арасындагы 
байланысты айқы ндауға және осының негізінде арифметикл
лы қ амалдарды таңдап алуға үйренеді, яғни олар есепте көрс(‘ 
тілген нақты лы жағдайдан сәйкес ариф метикалы қ амалды таи, 
дап алуға үйренеді.
Үшіниіі кезеңде
мұғалім қарастырылып отырған есептерді шығп 
ра білу білігін қалыптастырады. Оқушылар бұл кезеңде есептің нақ 
ты мазмұнынақарамастан, қарастырылып отырған түрдегі кез 
кел 
ген есепті шығара білуге үйренулері тиіс, яғни олар осы түрдеі і 
есептерді шығару тәсілін қорыта білулері керек.

жүктеу/скачать 62,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: