Математиканы

Мұғалім бірліктер, ондықтар және ж үздіктер 1 класты , яғни 
бірліктер класы н құрайты нды ғы н, ал бірлік м ы ңдар, ондық 
мыңдар, ж үздік мыңдар екінш і, яғни мыңдар класын құрай- 
ты н ды ғы ж өн ін де (сәйкес ж азу л ар таб л и ц ад а көрсетіл еді) 
түсініктеме береді немесе оны балалар оқулы қтан оқиды. Содан 
кейін 1 және 2-кластарды салыстырып, олардың ұқсастығы мен 
айы рмаш ы лы ғы н білген пайдалы: әр класта үш разрядтан, әр 
келесі разрядты ң бірлігі алдыңғыдан 10 есе арты қ және т.б.
Бұдан кейін 2-кластың разрядты қ сандарын "дөңгелек мың- 
дарды" оқып үйренеді. Ж ұмысты сандарды есепш отқа салып 
көрсетуден баст^уға болады. Б ал ал ар б ір л ік тер , он ды қтар, 
ж үздіктер (яғни 1-класс сандары және бірлік мыңдар, ондық 
мыңдар, ж үздік мыңдар, 11 класс сандары) есепшотың қай сым- 
дарына салынатынын естеріне түсіреді. Р азрядты қ бірліктердің 
есепшотқа орналасуын балалардың есінде сақтап қалуы на бы- 
лайш а көмектесуге болады: есепшоттың ж ақтауы на кластар мен 
разрядтарды ң нөмірленуі ж азы лған қағаз ж олақты желімдеп 
қоюға болады. Оқушылар алдымен есепшотқа 1-класс сандарын 
(7 мың, 47 мы ң, 547 мың) салады. Бұл ж атты ғуды есепшотқа 
"қиы ны рақ" сандарды: 670 мың, 600 мың, 70 мың сандарын 
салып, қайталауға болады.
О сыған ү қ сас ж ұ м ы сты нөм ірлеу кестесі (т а қ т а ғ а ж ән е 
дәптерге сызылған немесе оқулы қта берілген) бойынша өткізуге 
болады, бірақ негізгі назар енді 2-класс сандары ны ң ж азы лу 
ерекш еліктеріне аударылу керек: санның аяғы ндағы нөл, 1 ,1 1
және 111 разрядтар бірліктерінің ж оқты ғы н көрсетеді (бірақ 
разрядтарды ң немесе кластардың өздерінің ж оқты ғы н көрсет- 
пейді, кейде балалар осылай дейді де).
Бұл кезеңде 2-класс сандарының ондық қүрамы да қарасты- 
рылады: 3 ж үздік мың 5 ондық мыңнан т.с.с. құры лған санды 
атаңдар, 782 мың санында әр разрядтың неше бірлігі бар? 50000, 
40000, 80000 сандарын қосыңдар; 67500 санын разрядты қ қо- 
сылғыш тардың қосындысымен алмастырыңдар. Мына түрдегі 
ауызш а есептеулер де осыған көмектеседі: 200 мың 4- 60 мың, 
375 мың - 75 мың т.с.с. Осындай ж атты ғуларды орындау нәти- 
жесінде оқуш ылар мынадай ж алпы қорытындыға келеді: мың- 
дардан 2 класс сандары қүралады , ал 2- класс сандарын оқыған- 
да "м ы ң" деген сөзді қосы п ай тады , ал м ы ңдар к л асы н ы ң
104

Оірліктерін ж азғанда төртінші, бесінші және алты нш ы орын- 
дарға сәйкес цифрларды жазады. Келесі кезеңде 1 ж әне 2- класс 
Оірліктерінен құралаты н көп таңбалы сандарды нөм ірлеуді 
үііренеді. А лғаш қы жаттығуларды нөмірлеу кестелерін пайда- 
ланы п өткізуге болады. Мысалы, нөмірлеу кестесінде 438000 
саны белгіленген болсын, осы санның жазылуындағы үш нөлдің 
монін айқындағаннан кейін, оған 1 класс санын қосса (айталы қ 
I 27-ні), яғни 1-класс санын көрсететін цифрлары бар карточка- 
лар 2-класс санының ж азылуындағы нөлдердің үстіне орналас- 
тырылады. Бүл сонан соң нөлдері бар сандардың (438107, 438, 
120, 438, 007) ж азы луы н көрнекі түрде көрсетуге м үм кіндік 
береді. Осылайша тағы да көп таңбалы бірнеше сандар қарасты- 
рылады. Суретте көрсетілген тапсырмаларды орындау арқы лы
алған біліміңді тиянақта.
1 эәж
Т А ІІСЫ РМ А Л А Р
1000000 көлеміндегі сандарды оцу
I тапсырма:
Санды оңы. Кестеде берілген сандарды салыстыр. Ол уиіін алдымен санда миллиондар,
мыңдар класының қаниіа бірліктері барекенін анықтаңыз.
Ең цлкен жэне ең кіші сандарды ата. Жауапты пернелік арқылы цяшыққа енгізіңіз.
Миллиардтар
класы
Миллиондар
класы
Мыңдар
класы
Бірліктер
класы
Жүздік Ондық Бірлік Жүздік Ондық Бірлік Жүздік Ондық Бірлік Жүздік Ондық Бірлік
4
9
7
6
7
5
3
1
2
4
9
0
5
0
0
7
0
6
9
8
7
0
0
0
6
0
5
4
0
0
<
Оқуш ылар сандарды оқиды, оларды алдымен разрядтар кес- 
тесіне, сонан соң дәптерлеріне ж азады . Көп таңбалы сандарды 
оқу және ж азу бірліктерін бекіту үш ін, санды 1 ж әне 2-класс 
сандарының қосындысымен алмастыруға арналған ж аттығулар 
қарастыру қаж ет (35708 = 35000 + 708, 400009 = 40000 + 9 т.с.с.).
Нөмірлеуді оқып-үйренуде өмірден алынған материалды пай- 
даланған жөн. Осы мақсатпен балаларға қы зы қты сандық мағ- 
лүматтарды ж инаты п, оларды өзіндік немесе ж алпы сыныптық
105

I
аныңтағыш тарға жаздыру керек. Оларды оңушылар экскурсия- 
ларында, газет-ж урнал, кітаптар оңығанда, сондай-аң үлкен 
адамдармен әңгімелесу кезінде ж инаңтайды .
Бұл тақы ры пта оңушылар тек миллион көлеміндегі көп таң- 
балы сандарды оқып ж әне ж азы п ңоймай, сандардың ондың 
ңүрамына, сондай-аң олардың натурал тізбегіне толығыраң тоқ- 
талады. Бүл мәселелердің бәрі өзара байланыстырыла қарасты- 
ры лады . М ысалы, балалар м ұгалім нің атаған 600040 санын 
ңүрамы бойынша талдайды. Бүл санда 2-кластың 600 бірлігі мен
1-класты ң 40 бірлігін бы лайш а түсіндіреді: алды мен 600 мың 
санын ж азам ы н, 1 -кластың ж үздігінің орынына нөл ж азам ы н, 
сонан кейін 40 санын ж азам ы н. Осы санды есепшотқа да салуға 
болады. Мұнда 6-разрядтың 6 бірлігі бар - алтынш ы сымға 6- ны 
саламын және 2-разрядтың 4 бірлігі бар, екінш і сымға 4-ті сала- 
мын. Осы санның сандар қатарындағы орнын анықтағанда, яғни 
санағанда оның тікелей алды ндағы санды ж әне одан тікелей 
алдындағы санды және одан тікелей кейінгі санды атаған жөн. 
Аңырында санның ж азы лу ерекш елігіне оңуш ылардың наза- 
рын аударуға болады: бүл сан алты таңбалы, біраң небары үш 
түрлі цифр пайдаланылған: 6 , 0 , 4 . Балалар санның ж азылуы н- 
дағы әр цифрдың мәнін түсіндіреді. Сандардың натурал ңатары 
жөніндегі білімді ңорытындылау кезінде мынадай ж азуды пай- 
далану тиімді:
1, 2, 3 , .............9, 1 0 ,.............. 99, 1 0 0 ,.............999, 1000,
.............9999, 1 0 0 0 0 ,.............. 99999, 1 0 0 0 0 0 ,.............. 999999,

жүктеу/скачать 62,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: