Математиканы

і.пмастыруғаберілген ж атты ғулар көмектеседі. Ең алдымен бұл 
глпсырмалар нөмірлеуге негізделіп орындалады, сонан соң түр- 
лондіру тәсілдері ж инақталы п қоры ты лады . М ысалы, бірлік- 
терді ондықтармен алмастыру барысында осы тәсілдіңмән-мағы- 
пасын былайша ашып беруге болады: 50 = 5 онд., 100 = 10 онд.,
I 20 = 10 онд. 4- 2 онд.= 112 онд. т.с.с.
Мұны атаулы сандарды түрлендіру арқы лы да түсіндіру ке- 
рек. Мысалы, 7200 см неше метр болатынын анықтау үш ін, әрбір 
ж үз сантиметр бір метр қүрайты ны н еске түсіреміз, демек, 12 
теңге, 12 жүз тиы нға немесе 1200 тиы нға тең.
Бүдан кейін дерексіз және атаулы сандарды түрлендірудің 
пегүрлым қиын ж ағдайлары қарастырылады. Мысалы: 75, 475, 
700009 т.с.с. түріндегі сандарда неше ондық (ж үздік, мың) бар 
екенін табу және ж ай атаулы санды құрама атаулы санды қүрама 
атаулы санмен алмастыру: 1845 см = ... м ... см және керісінш е 
құрама атаулы санды жай атаулы санмен алмастыру: 25 кг 500 г -
...г, 75 теңге 05 тиын - ... тиын, т.с.с талап етіледі. Бірнеш е 
ж атты ғулар ең алдымен есептеулерді толық түсіндіру арқы лы
орындалады (мысалы, 75475 санында небары 75475 бірлік, 7547 он- 
ды қ, 754 ж үздік бар). Содан соң ш ы ққан сан мен берілген сан- 
ды салыстырып, мынадай қорытынды жасалады: сандабарлығы 
неше ондық барын білу үш ін оның бірлігін алып тастап, қалған 
санды оқу керек, ал барлығы неше ж үздік барын білу үш ін оның 
ондығын ж әне бірлігін алып тастап, қалған санды оқу керек 
ж әне т.с.с.
Келесі кезеңде 7 -9 таңбалы сандарды нөмірлеу оқытылады 
да, санауды ң онды қ ж үйесі мен сандарды ң натурал қатары
жөніндегі білім қорытындыланады.
Көп таңбалы сандардың нөмірленуін оқып-үйрену барысын- 
да өз еліміздің дамуын, қол ж еткен табыстарын сипаттайтын 
өмірден алынған сандық деректерді, жануарлар мен өсімдіктер 
ж өніндегі санды қ м ағлұм аттарды ж әне т.с.с.п ай д ал ан у д ы ң
маңызы зор. Ал осындай материалдарды оқуш ылардың өздеріне 
ж инатуды ң тәрбиелік маңызы зор. Сондай-ақ "Ерте кезде адам- 
дар қалай санаған?", "Алып сандар" және т.с.с. тақы ры птар 
бойынша сыныптан тыс жүргізілген жүмыстар нөмірлеу бойын- 
ша алынған білімді тереңдете түсетінін де ескерген жөн.
Тақырып бойынша жүмысты аяқтай келе, балалардың нөмір- 
леу жөнінен алған білімдерін ж үйеге келтірген дүрыс. Осы мақ-
107

сатпен оқуш ы ларға берілген қандай да бір көп таңбалы санды 
(мысалы, 9409) талдап беруді ұсынуға болады.
Мысалы:
1. Санды оқыңдар (тоғыз мың төрт ж үз тоғыз).
2. Әр разрядты ң ж әне әр класты ң бірліктер санын атаңы з 
(1-разрядтың 9 бірл. немесе 9 бір. 3-разрядтың бірл. немесе 4 жүз- 
дік, 4-разрядты ң 9 бірл. немесе 4 мың, 1-кластың 409 бірл. және
2-кластың 9 бірл.)
3. Әр разрядтың бірліктерінің жалпы санын атаңдар (9409 бір- 
л ік ., 940 онд., 94 ж үздік, 9 мың.).
4. Санды разрядты қ қосылғыш тардың қосындысымен алмас- 
тырыңдар (9409 = 9000 + 400 + 9).
5. Санағанда берілген санның тікелей алдында аталатын сан- 
ды және санағанда берілген саннан тікелей кейін аталатын сан- 
ды атаңдар (9408, 9410).
6. Берілген санда қанш а разряд болса, сонша разрядтары бо- 
латын ең кіш і және ең үлкен сандарды атаңдар (1000, 9999).
7. Берілген санды ж азу үш ін не бары неше цифр ңаж ет бо- 
латынын ж әне олардың іш інде нешеуі бірдей немесе әр түрлі 
екенін көрсетіңдер (не бары 4 цифр, әр түрлі 3 цифр).
8. Берілген санның барлық цифрларын пайдаланып, ең кіш і 
және ең үлкен сандарды ж азы ңдар (4099, 9940).
Сәйкес жүмысты ұйымдастыру үш таңбалы сандарды қарас- 
тырудан басталғаны тиімді. Мысалы:
- 997 саны барлығы неше бірліктен неше ондықтан тұрады?
- (997 бірлік, 99 ондық).
- Бүл санды р а зр я д ты қ қ о сы л ғы ш тар д ы ң қосы нды сы на 
ж ікте.
997 = 900 + 90 + 
7.
- Бүл санға дейінгі ж әне одан кейінгі санды ата.
- Бұл санды ж азу үш ін неше цифр қаж ет?
- 2 (9, 7). Әрбір цифр нені белгілейді?
- 997-ден әрі қарата ж алғасты ры п сана: 997, 998, 999, 1000,

жүктеу/скачать 62,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: