Мазмұны дәрістер Тәжірибелік және зертханалық сабақтар Ұсынылатын өзіндік сабақтарының тізімі. Глоссарий

Өрт қамтыған учаскелердің пирологиялық сипаттамаларына және сөндіру кезіндегі шарттарға байланысты өрт сөндіру әдісі мен құралдарын дұрыс тандап алу қажет.

Өрт сөндірудің екі: тура және алдын алу (жанама) әдісі бар.

Тура әдіс өрттің шетін тікелей сөндіргенде немесе өрттің шетінде бөгегіш алап жасаған кезде қолданылады. Мұндағы негізгі міндет - өртті бастапқы өрбу кезеңінде, «күш» алмай тұрғанда сөндіру және оны 2...6 адамнан тұратын топ (басшыны қосқанда) сөндіре алады. Бұл жағдайда істің нәтижесін басшы мен оның тобының тәжірибесі мен іс-қимылдарының жылдамдығы көрсетеді.

Алдын алу әдісі (жанама әдіс) отты тоқтату шебін өрт шетінен біршама қашықтықта таңдаған кезде қолданылады. Бұл әдісті: өрт сөндірушілерді өрт қарқынына байланысты өрттің шетінен аулақ әкеткенде; бөгегіш немесе тірек алаптарын жүргізу үшін ең қолайлы жер таңдаған кезде; алаптың ұзындығын және оны жүргізу мерзімін қысқартқанда; табиғи және жасанды бөгеу-лерді және т.б. пайдаланған кезде қолдану қажет. Өрт сөндіру құралдары тандап алынған әдіске сай келуге тиіс.

Өрт сөндірумен айналысып жатқан топтарды (командалар-ды) басқаруды жұмыс тәжірибесі бар немесе тиісті дағдыларды меңгерген басшы жүзеге асырады. Өртте жұмыс істеп жатқаңцар-дың әрқайсысының бір ғана басшысы болуға тиіс екенін ескерткен жөн.

Үйреншікті емес жағдайлар туындаған кезде қауіпсіздікке айрықша назар аударылуға тиіс.

1. 
   Өрт сөндірудің негізгі құралдары атаңыз, бұл құралдардың қайсысы ауа- райы жағдайына, өрт сөндіру тәсіліне, өрттің түріне байланысты тиімді болып саналлады.
   
2. 
   Жоғарғы, төменгі және топырақтағы өрттерді сөндіру үшін қандай құралдар қолданыллады?
   

4. Неге байланысты орман өртін сөндіру тәсіллдері мен сызбалары таңдалады?

5. «Өртті сөндіруді ұйымдастыру» термині деп нені түсінесіз?

6. Өрт сөндірудің қандай тәсілдерін білесіздер, сіздің ойыңызша қай тәсіл тиімді болып саналады?

7. Өрт сөндіру фазаларын атаңыз және оларды кесте түрінде беріңіз.

8. Орман өртін авиациялық тәсілмен сөндірудің экономикалық тиімділігінің негіздемесін ұсыныныз.

&&&

$$$007-000-000$3.7 Білімді бақылау бөлімі
&&&

$$$007-001-000$3.7.1 Бірінші межелік бақылау тестілері

1) Өсімдіктің бағынбай жануы, орман аумағында апатты таралатын, - бұл:

а) орман өрті;

б) апатты өрт;

в) табиғи өрт.

б) өрттің алдын алмай, өрттің таралау бағытына тік бұрыштап қозғалу;

в) оттегінің жетіспеушілігін ланы алып, жерге қарай бүгіліп және дымқыл орамал (киім) арқылы дем алу.

3) орман өртінің катастрофиялық жағдайында от қамтыған аумақ жетуі мүмкін:

а) 21 – 200 Га;

б) 201 – 2000 Га;

в) 2000 Га көп.
4) Орман өрттері тұтану сипатына, таралу жылдамдығына және өрттің қамтыған аумағының көлеміне байланысты сипатталады.

а) Бұл нақты шешім;

б) Тұтану сипаты орман өртінің сиапттамасы бола алмайды;

в) Өртің тарарлу жылдамдығы өртінің сиапттамасы бола алмайды.

а) құрғақ шөп және түскен жапырақтар;

б) орманның тек жоғарғы ярусы;

в) жоғарғы және төменгі ярус бір уақытта.

а) желдің бағытын және өрттің таралуын анықтау және орманна тез шығып кетуге бағыт алу;

б) өрт сөндірушілер келгенше орнында қалу;

в) орманнан тез шығуға бағыт алу.

а) 3 м/мин.;

б) 3 – 100 м/мин.;

в) 100 м/мин көп.

а) Өртенген алқап орташа есеппен 100-150 га құрайды;

б) Өртенген алқап орташа есеппен 500-1000 га құрайды, ұзақтығы 5- тен 7 тәулікке дейін;

в) берілген анықтама нақты .

а) топырақ жабындысына және топырақ қабаттарына таралған орман өрті;

б) өз жолында бәрін жоятын апат;

в) қарашіріктің қабатында таралатын өрт .

а) төменгі;

б) жоғарғы;

в) топырақтағы.

а) абиотикалық фактор;

б) жануарлар мен жәндіктер;

в) адамдар.

а) 2–5 км/с;

б) 8 км/с;

в) 0,2 км/с.

а) аудан экономикасының даму деңгейімен;

б) орманның шаруашылық игерілуімен;

в) оларда халықтың орналасуымен.

а) орман типтеріне;

б) алқаптың қалыңдығына;

в) алқаптың жасына.

а) топырақ;

б) қарашірік төсеніші;

в) шымтезек.

а) жанған заттарда химиялық элементтердің болуымен;

б) қоршаған ортаның температурасымен;

в) тұтанудың алғашқы себептерімен.

а) 300º;

б) 400–700º;

в) 800–1000º.

а) орманшылық территиориясындағы өртке қасы құрылғылар және алдын алду шаралары;

б) дер кезінде анықтау және өртті барлау;

в) орман өрттерімен белсенді күрес.

а) 12–15 мың. га;

б) 8–10 мың. га в) 10–12 км;

4) 2–3 км.

…

а) өрт мұнараларынан бақылау;

в) авиациалық патрульмен.

а) ауа райы жағдайына;

б) беткейлердің экспозициясына;

в) тау беткейінің тіктігіне.

а) төменгі өрт;

б) жоғарғы өрт;

в) жерасты өрті.

а) орманшылықтарға;

б) орманда жұмыс істейтін кәсіпорындар мен ұйымдарға;

в) жергілікті халыққа.

а) жауаптытұлғаныи көрсететін патруль маршурты;

б) патруль мерзімі және тәртібі;

в) байланыс тәсілі және құралы.

1) алқаптың сипаты мен ерекшеліктеріне байланысты

2) ауа райы жағдайына байланысты

3) өрттің туындау сипатына байланысты .

а) ауа температурасы;

б) ауа ылғалдылығы;

в) төсеніш ылғалдылығы.

а) орман қабырғасына түйісетін ағаштардың жарты биіктігінен аз болмау;

б) 3 м;

в) 2,5 м.

а) ыстық және суық;

б) жалындыжәне жалынсыз;

в) көк және жасыл.

а) ағаштардың бөрікбасынан;

б) жас және ұсақ ағаштардан;

в) мүк және қыналардан.

1) өрт кезіндегі өтетін өрттің уақытымен

2) уақыт бірлігінде өтетін оттың арақашықтығымен

3) уақытпен

&&&

$$$007-001-001$3.7.2 Екінші межелік бақылау тестілері

1) Өрт жиегі – бұл…

а) жану материалы бойынша үздіксіз қозғалатын жану жолағы;

б) орман ауданынын жанып кеткен бөлігі;

в) бастапқы тұтану аумағы.

а) сталы жасыту;

б) жота тәсілі;

в) өрттің алдын алу әдісі.

а) тоғайлы;

б) жидекті;

в ) қыналы.

а) оттегінің;

б) сутегінің;

в) күкірттің.

а) орманшылық картасына іріленіп түстермен түсіріледі;

б) учаскелерді өрт қауіпиті учаскелерге бөледі;

в) барлық учаске бойнша аншлагтар ілінеді.

1) өрт қауіптілігінің 7 класына;

2) өрт қауіптілігінің 8 класына;

3) өрт қауіптілігінің 5 класына.

а) қою- сұр;

б) ашық - сұр;

в) ақ.
8) Минералданған жол – бұл…

а)өсімдігі және төсеніші тазартылған ені 1,4-2,5 м жер жолағы;

б) ені 20–40 м жыра;

в) ені 5 м өсімдігі жоқ жер жолағы.
9) Өрт тылы – бұл…

1) фронтқа қарама – қарсы жақ;

2) өрттің ең жылдам тараған жағы;

3) туындағын өрттің өзекшесі.

1) мүктер мен қыналар;

2) орман төсеніші және шымтезек;

3) томарлар мен түбірлер.

а) орман типтері;

б) ауа райы жағдайы;

в) өртке төзімділік класы.

12) . Өрт максимумы – бұл…

а) орман жануының көп периоды;

б) орман жануының аз периоды;

в) жаздық температураның датасы.

а) жоғарғы;

б) төменгі;

в) жоғарғы тұрақты.

1) оперативті жағдай;

2) бақылаушының орманнан минимум 5 м- ге жоғарылауы;

3) 2-3 мұнараның өзара көзге көрерлілігі.

а) аз;

в) аз немесе көп.

а) жер бетінде анықтау тәсілі;

б) авиациялық әдіс;

в) мұнарадан бақылау.

а) жанғыш материалдардың орналасуы;

б) жел;

в) жас ағштардың болуы.

а) 9–21 с;

б) 21–4 с;

в) 4–6 с.

а) 7 км/с;

б) 0,25–2 км/с;

в) 6 км/с 4) 12 км/с.

а) тұтану ошағының бұйір жағы;

б) өрттің аса жылдам таралатын жағы;

в) тұтану ошағының бастапқы мөлшері.

а) орманда өрттің апатты таралуы;

б) өткен жылғы шөпті жағуға арналған алау;

в) кесілген қалдықтарды жағуға арналған алау.

а) жану тереңдігі;

б) алау биіктігі;

в) оттың таралу жылдамдағы.

а) экология;

б) пирология;

в) геология.

а) төменгі;

б) жоғарғы;

в) шымтезектегі.

а) төменгі;

б) жоғарғы;

в) шымтезектегі.

а) жасыл бұталардан жасалған сыпыртқымен алауды сабалау;

б) алауды өз киімімен жабу;

в) алауды сөндіру.

а) апатты өрт

б) табиғи өрт

в) орман өрті.

а) 14 жас;

б) 16 жас;

в) 18 жас.

а) «караул» деп айғайлау;

б) желдің бағытын анықтау;

в) орманның жел жақ бөлігіне жылдам шығу;

 а) от жағуға;

 б) ән салуға;

 в) жидек жинауға.

$$$007-001-002$3.7.3 Емтихан сұрақтары

1. 
   Орманды өрттен қорғауды ұйымдастырудың жалпы қағидалары.
   
2. 
   Орманды өрттен қорғаудың негізгі міндеттері.
   
3. 
   Орман өрттерінің түрлері және олардың сипаттамасы.
   
4. 
   Орман өрттерінің негізгі себептері.
   
5. 
   Орман өрттерінің туындау, таралу жағдайы.
   
6. 
   Ормандағы жанғыш материалдардың жануы.
   
7. 
   Өрттің таралу себептері.
   
8. 
   Жанғыш материалдар.
   
9. 
   Ауа райы жағдайлары.
   
10. 
    Табиғи жағдайларға байланысты өрт қауіптілігі.
    
11. 
    Ауа раайы жағдайы бойынша өрт қауіптілігі.
    
12. 
    ӨҚК байланысты орман өрттерінің туындауы және дамуы.
    
13. 
    Орман өртерінің туындауының алдын алу.
    
14. 
    Негізгі нормативтік актілер.
    
15. 
    Ормандағы өрт қауіпсіздігін бұзғаны үшін жауапкершілікке тарту.
    
16. 
    Өртке қарсы профилактика.
    
17. 
    Орман өрттерінің алдын алу бойынша шаралар.
    
18. 
    Орман өрттерінің таралуының шектеу бойынша шаралар.
    
19. 
    Орман өрттерімен күресудің оперативті жоаспары.
    
20. 
    Өртті сөндіруге қосымша күштер мен құраллдарды жұмылдыру.
    
21. 
    Орман өртінің таралуын шектейтін шаралар.
    
22. 
    Ерікті өрт сөндіру дружиналарын дайындау.
    
23. 
    Өртке қарсы ұжымдардың кезекшілігі.
    
24. 
    Орман өрттерін анықтау.
    
25. 
    Орманды өрттен қорғау бойынша негізгі жұмыстардың күнтізбелік жоспары.
    
26. 
    Ерікті өрт сөндіру дружиналарын басқару.
    
27. 
    Ормандағы патруль.
    
28. 
    Арнайы пунктерден ормнады бақылау.
    
29. 
    Спутникті ақпаратты талдау.
    
30. 
    Орман өрттерін дер кезінде анықтау.
    
31. 
    Өрт қызметі жұмысының регламенті.
    
32. 
    Орман өрттерін сөндіру.
    
33. 
    Орман өртінің даму стадиясы және сөндіру бойынша операциялар.
    
34. 
    Өрт сөндірудің негізгі тәсілдері.
    
35. 
    Өрт элементтері.
    
36. 
    Өрт сөндіруді ұйымдастыру.
    
37. 
    Өрт сөндіруге басшылық.
    
38. 
    Өрт сөндіру басшысының міндеттері.
    
39. 
    Жаңа басталған өртті сөндіруді ұйымдастыру.
    
40. 
    Өрт сөндіру әдістері.
    
41. 
    Катастрофиялық жағдайлардың алдын алу негіздері.
    
42. 
    Өртпен күрес кезінде ерекше мұқияттылық пен абайлау ситуациялары.
    
43. 
    Күтпеген жағдайда туындау шарты.
    
44. 
    Сөндіру кезінде авиация көмегі қажет жағдай.
    
45. 
    Түрлі жағдайда өрт дамуының бастапқы жағдайында өртті сөндіру.
    
46. 
    Діңгектегі өртті жою.
    
47. 
    Жоғарғы өрттің қаупін алдын алу.
    
48. 
    Механизмдерді пайдалану.
    
49. 
    Аз өрт сөндірушілердің көмегімен сөнбейтін өрттер.
    
50. 
    Таудағы орман өртін сөндірудің ерекшеліктері.
    
51. 
    Беткейдегі өрт.
    
52. 
    Беткейден төмен қозғалатын өрт.
    
53. 
    Беткей бойынша доғары қозғалатын, фронты тау жотасындағы өрт.
    
54. 
    Жел, дауыл құлатқан, құрғап кеткен және басқада қолайсыз жағдайдағы әрекет ететін өрт.
    
55. 
    Өртті сөндіру ерекшеліктері.
    
56. 
    Бөгегіш минералды жолақтар төсеу тәсілімен төменгі және жер үсті өрттерін сөндіру.
    
57. 
    Суды, химиялық қоспаларды пайдалану.
    
58. 
    Радионуклеидтермен ластанған ормандарда өртті сөндіру.
    
59. 
    Орман өртерінің классификациясы.
    
60. 
    Орман өртін сөндіру кезіндегі жұмыстардың өнімділігі.
    
61. 
    Қол аспаптары, жаққыш құралдар.
    
62. 
    Негізгі нормативтік актілер.
    
63. 
    Ауаүрлегіштер, суға арналған көшпелі ыдыстар.
    
64. 
    Көбік түзгіш және сулағаыш су ерітінділері.
    
65. 
    Орман өртін сөндіру кезіндегі еңбекті қорғаудың негізгі ережелері.
    
66. 
    Дәрігерлік алғашқы көмекті көрсету.
    
67. 
    Өрт сөндіру қызметі жұмысының регламенті.
    
68. 
    Орман өрттерін сөндіру.
    
69. 
    Орман өртінің даму стадиясы және сөндіру бойынша операциялар.
    
70. 
    Күтпеген жағдайда өрт тұтану жағдайы.
    
71. 
    Өрт сөндіру кезінде авиация көмегінің қажет болуы.
    
72. 
    Түрлі жағдайда жаңа басталған өртті сөндіру.
    
73. 
    Өрттің таралу себептері.
    
74. 
    Жанғыш материалдар.
    
75. 
    Ауа райы жағдайы.