Мазмұны Кіріспе І тарау. Аминдер

1.1. Аминдердің изомері және номенклатурасы................................................4

1.2.Алу әдістері........................................................................................................5
1.3.Физикалық қасиеттері.....................................................................................7

1.4.Химиялық қасиеттері.......................................................................................9

1.5.Қолданылуы.....................................................................................................10

ІІ тарау. Ароматик аминдер...................................................................13

2.1.Алу жолдары....................................................................................................13

2.2.Химиялық қасиеттері......................................................................................18

2.3.Ядрода аминотобы бар аминдер....................................................................26

2.4.Ядрода аминотобы бар орны алмасан аминдер............................................38

2.5. Бүйір тізбекте аминотобы бар аминдер........................................................42

2.6.Ароматты аминдер реакцияларының ерекшеліктері...................................44

Қорытынды..................................................................................................50

Пайдаланылған әдебиеттер.......................................................................52

Ұсыныстар....................................................................................................53

Аминдер дегеніміз, үш валентті азот атомының көміртекті радикалдарымен (тізбекпен) тікелей байланысқан, аммиак туындысы іспеттес күрделі органикалық қосылыстар. Мысалы, аммиакта үш сутекпен байланысқан азот атомы бар, егер ондағы бір сутек атомы бір радикалмен алмастырылса — оны біріншілік аминдер дейді. Ал екі сутек атомы бір түрлі не екі түрлі радикалмен алмастырылса екіншілік, үшеуі —үш радикалмен алмастырылса үшіншілік амин дейді. Біріншілік аминдегі азот екі сутек, бір радикалмен, екіншілік — екі радикал, бір сутекпен, ал үшіншілік — үш радикалмен байланысқан, яғни онда сутек атомы жоқ.

Мысалы:

Аминдерді алкилмен алмасқан аммиакты туындылары деп қарауға болады. Сутектің неше атомдары радикалмен алмасқанына қарай,аминдер біріншілік R—NH₂, екіншілік R₂NH және үшіншілік R₂N деп топтарға бөледі.

Сөйтіп, мұндағы біріншілік, екіншілік және үшіншілік деген түсініктер көміртек атомының сипатын байланысты емес, аммиактың азот атомындағы сутек атомдарының алмасу дәрежесіне байланысты.

Изомерия. Номенклатура. Аминдердің изомериясы көміртек тізбегіндегі амин тобының орналасқан орнына және азот атомымен байланысқан радикалдың санына және соның құрылысына байланысты.

Аминдерді әдетте аммиактың aлкилмeн алмасқан туындысы деп қарап рационал номенклатура бойынша атайды:әуелі, амин құрамындағы радикалдар аталады, содан кейін амин деген сөз қосылады.

Сөйтіп, C₄H₁₁N —жалпы формулаға 4 біріншілік амин, 3 екіншілік және 1 үшіншілік аминдер сәйкес келеді.