Мaзмұны нормативтік сілтемелер
жүктеу/скачать 144,19 Kb.
|
тілес арайлым
| «Уайымнан сарғайған ананың көзі қып-қызыл, бетінде қан-сөл жоқ, күні-түні ойлағаны жалғыз ұлының аянышты тағдыры», сөйлем қосып, сол сөйлемнің құрамына осы тіркестерді енгізгенге ұқсайды. Сондай-ақ, бұл сөйлемдегі «Ай, балам, байкуш балам!», деп келетін жолдарды аударуда түпнұсқа тілінің жетегінде кетпей, азда болса тігісін жатқыза аударса дұрыс болады ғой дегенді айтпақпыз.
Мысалы, «Балам-ай, байғұс балам-ай», деген үлгіде аударса түпнұсқа мәтінін сақтай отырып, әрі қазақы ұғымға жақындата түскен болар еді. «Ар күнү таңда жер-сууну бүт аппак бубак басып, суук күндөн күнге күч алууда. Тоо арасынан тумандуу кыш кирип келеди. Согуш болсо күчөгендөн күчөп, жакында басылар түрү жок. Дале аскерге жөнөп жаткан эле», деген сөйлемдерді аудармашы «Ертелі-кеш жусан басы бозарып, қурайлар қырау шалған бүрлерін жерге түсіріп жатыр. Қар жауады да, әп-сәтте еріп кетеді. Ауыл маңындағы егін аңыздарында жайылған қойлардың дымқыл жонынан көң иісті бу бұрқырайды. Қызыл аңдыған сауысқандар қойдан қойдың үстіне қонып жүр. Тау арасына тұманды қыс түсті. Соғыстың жуық арада басылар сыңайы жоқ. Ел азаматтары майданға жөнеп жатыр», деген нұсқада аударады. Кез-келген оқырманның жоғарыда келтірілген нұсқалар аралық сәйкессіздіктерді бірден байқайтындығын дәлелдеп жатудың қажеттігі шамалы. Десек-те, зертеу жұмысымыздың негізгі басты мақсаты аудармашы шеберлігі мен оған тән кемшіліктерді айқындау, және оған тероиялық тұрғыдан баға беру болғандықтан аталмыш сөйлемдерге көңіл бөлмекшіміз. Аудармашы түпнұсқада кездесетін: «Ар күнү таңда жер-сууну бүт аппак бубак басып, суук күндөн күнге күч алууда», мына бір сөйлемді мүлде аудармай тастап кетеді де, оның орынына, «Ертелі-кеш жусан басы бозарып, қурайлар қырау шалған бүрлерін жерге түсіріп жатыр. Қар жауады да, әп-сәтте еріп кетеді. Ауыл маңындағы егін аңыздарында жайылған қойлардың дымқыл жонынан көң иісті бу бұрқырайды. Қызыл аңдыған сауысқандар қойдан қойдың үстіне қонып жүр», деп келетін ұзынан-ұзақ, бірнеше сөйлемдер тізбегін өз тарапынан қосып жіберген сыңайлы. Бұл жерде аудармашы түпнұсқа авторын толықтырғысы келді ме, жоқ әлде, басқа да себебі болды ма, біз үшін беймәлім. Қалай дегенмен де, аудармашының бұл әрекетін құптамасымыз анық. Осы үзіндіге тән «Дале аскерге жөнөп жаткан эле», деген, сөйлемнің аударылуын да сәтті дей алмаймыз. Бұл сөйлемді тәржімашы «Ел азаматтары майданға жөнеп жатыр», деп аударған екен, десек те, «Ел азаматтары майданға кетіп жатыр», немесе, «Ел азаматтары майданға аттанып жатыр», деген нұсқада аударса ұлтық ұғымымызға жақын болары сөзсіз еді. Қырғызшада: « - А-а, секетиң кетейіндер, үнүңөрдү кайра күн да бат эле келгиси бардыр, - дешип кемпирлер жасын сыгат», деген сөйлемді қазақ тіліне « - Ай, зекетің болайындар, үндеріңді қайта естітер күн тезірек келсін! – деп жылайды далада жиналған кемпір-шалдар», деген үлгіде аударады. Бұл сөйлемнің өзінде де бірнеше кемшіліктердің бой көрсетіп қалатындығы байқалады. Біріншіден, түпнұсқадағы «-дешип кемпирлер жасын сыгат», дегенді, аудармада «- деп жылайды далада жиналған кемпір-шалдар», деп, «кемпір» сөзінің жанына «шалдар» сөзін қажетсіз болса да қосып қойса, екіншіден, «А-а, секетиң кетейіндер», деген тіркесті, «Ай, зекетің болайындар», деп аударғаннан. Бұдан гөрі, «Әй, садағаң кетейіндер», үлгісінде аударғанымыз жөн болар еді. Ал, «үнүңөрдү кайра күн да бат эле келгиси бардыр», дегенді, «үндеріңді қайта естітер күн тезірек келсін!» дегеннен гөрі, «үндеріңді қайта еститін күн тезірек болса екен»,- деп аударған ләзім. Осы үзіндінің аударылу барысынан, жоғарыда атап өткендегіміздегідей, аудармашының түпнұсқа тілінің жетегінде кетуі аңғарылады. Қанша дегенмен, түпнұсқа тілі қазақ тіліне ұқсас бола тұрса да, кей тұстарда сөйлем құрлысына тән ұлтық ерекшеліктерді ескермеуге әсте болмайды. Сондықтан, тәржімашының осы тектес әрекеттерін аудармадағы елеулі кемшілік деп қарағанымыз жөн. Түпнұсқада кездесетін мына бір сөйлемдерді қазақ тіліне тәржіма жасау барысында аудармашы бірнеше сөйлемді аудармай, тастап кеткендігі қос нұсқаны алыстыра қарастырғанда мәлім болды. Мысалы, Қырғыз тіліндегі мәтін үзіндісі: «Ырга жан дүйнөсү менен бериле түшкөн Сейде башын акрын өйдө көтөрүп, отурган-тургандарды айландыра карады. Айылдын сыртына ажыдаар келгенсип, ушул жерге чогулган жаштар, ошол жомоктогудай оп тарткан ажыдар менен кармашууга камынгансип, эл менен коштошуп, ыйлаганы ыйлап, күлгөнү күлүп, бирок жалпыга келген кыйынды сен, мен дебей, бир ынтымакта бет алып, акыркы жолу ойноп-күлүп, бирине-бири жакшылык тилеп жаткандары Сейденин жүрөгүн ысытып, көңүлүн чалкытты. Колунан келсе ушуларды көкүрөгүн тосуп коргоп калбас беле. Кыялында ал азыр тура калып: «Силердей балдардан садага кетейин! Күлгүндей чагыңарда эл-журттан ажырап, боздоп кетип бара жатасыңар! Мени кое бергилечи, силер үчүн мен эле барайын, мен эле өлүп берейин!» - дегиси бар. Бирок ошол замат Ысмайылга талкан тартып жеткириш керек экени ойго кылт этти. Ысыган көңүлү муздай түштү, көңүлү бузулуп, Сейде дагы да башын ылдый салды» [43, 135],- деген үлгіде берілсе, бұл жолдарды аудармашы қазақ тіліне қалай аударғанына мән берсек. Қазақ тілінде: жүктеу/скачать 144,19 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|