Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы рухани мәдениет лексикасы
Т±л. Ж‰рсе ќоян жым болар, Алѓаны µлген т±л болар
жүктеу/скачать 3,93 Mb.
|
| Т±л. Ж‰рсе ќоян жым болар, Алѓаны µлген т±л болар (ЌЖ, 34); Орта ж‰здіњ ішіне, Атымды т±лдап байласын (М-Ж., 36);
Дул. Вдова и сироть (Радлов, III том. 1792). Т±л зат 1. Жесір. Д‰лей аќ боран, Ќатал ќыстыњ кешінде, Т±л ананыњ ањыраѓан, Зарлы даусы есімде (Кµшімов). 2. Ауыс. Жетім, жалѓыз-жарым ќалу. Ќайратсыз ашу - т±л, Шєкіртсіз ѓалым - т±л (Абай) (ЌТТС, 373); Л.З. Будагов: дж تول тул (у) 1) = طولд±л вдова. 2) мученіе въ родахъ овецъ и коровъ, роды что въ кир طولغاق толѓаќ отсюда вроятно, въ алт. تولنامق толѓамќ прошед. تولدوديтолд±ды (ö) оплодотворять (о лошадяхъ), размножатъ, تولغو т±лѓы родъ, поколніе; 3) конь снаряженный для боя, 4) коренъ гл. تولمقт±лмаќ 5) частица, обозначающая оттнокъ цвтовъ: سر بغتول, افتول афтұл, сер баѓтұл бловатый, желтоватый деп түсіндірсе, енді бірде: тур. тат.طول (د,ن) д±л дуль, тулъ кир., толъ, вдова, вдовый (طول, طول اير خاطون, طولللق т±л, долайыр хат±н толлақ) вдовство, طولاي долай вдовцом; гл. طوللانمق долламақ, طول بولوب قالمق дұл болып ќалмаќ, кир. طول تاودي تاولايدي (طولدا)т±лда, надвать трауръ по смерти мужа (надвать на голову черное, верблюдовь покрывають черн. Сукномъ при перекочевкъ; трауръ продолжается годь) Нын муллы стараются уничтожить этотъ обычай. Ильм.). – (транслитерациясын жасаған – А.Қ.) – деп түсіндіреді [212, б.403-751]. Т±л сµзі кµптеген т‰ркі тілдерінде `жесір` сияќты маѓынасымен танымал. Кейбір т‰ркі тілдерінде ол басќа да маѓына берген. Мысалы, К.К. Юдахин µзініњ сµздігінде (1940 ж.) т±л лексемасын екі маѓынада: «В кирг. тул имеет особое и, как нам представляется, очень древнее значение: tul 1) [уст.] изображение умершего мужа, которое ставилось над местом супружеского ложа (сидя под этим изображением, жена оплакивала мужа) (қараңыз жоғарыдағы келтірілген этнографиялық мысалдарды – А.Қ.); 2) траур по мужу; tul qatьn (ср. çesir ) вдова (до года по смерти мужа) (Покровская Л.А. Термины родства в тюркских языках // Историческое развития лексики тюркских языков. – М., 1967. С. 76, 77). Аталмыш сµздікте «к‰йеуін µлген сияќты бейнелеу» ал, жања басылымда «аѓаш ќањќасыныњ ‰стіндегі киімі мен бас киімі» – деп неѓ±рлым наќтыланады. Осы этнографиялыќ т±л мына сµз тіркесінде: тулга олтур немесе тул сакта `к‰йеуін жоќтау`; алган жарым Кулканыш олтурбасын тулума фольк. (Юсл, с. 764). Осыѓан ±ќсас жайттарды П.Н. Потанин мен М.М. Ковалевская Іле аймаѓында т±ратын ќазаќтардыњ т±рмыс-салтынан жєне монѓол, бурят жєне таѓы басќа халыќтардан байќаѓанын атап µтті (ЌТЌЭС, с. 193, 194). Б±л жерлеу дєст‰рі кµне т‰ркілердіњ т±рмысында ежелден белгілі, мысалы, Küli çurï‰ lo‰latï bedïzin bedirti `К‰л Шораѓа ас беріп, оныњ бейнесін ойып жасады` (ДТС, с. 270). Каталог: fulltext -> transactions transactions -> Казахстан республикасының Ғылым және білім министрлігі transactions -> Азамат Тілеуберді transactions -> Қырықбай Аллаберген тарих және баспасөЗ Қазақ мерзімді баспасөзінде тарихтың «ақтаңдақ» мәселелерінің жазылуыбаспасөзінде тарихтың transactions -> Екінші кітап transactions -> МӘШҺҮР – ЖҮсіптің лингвистикалық КӨЗҚарастары оқу құралы Павлодар Кереку transactions -> МӘШҺҮр тағылымы жинақ 2 Том transactions -> Е. Жұматаева жоғары мектепте оқытудың біртұтас дидактикалық ЖҮйесінің теориясы монография Павлодар 2012 Кереку жүктеу/скачать 3,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|