Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы рухани мәдениет лексикасы
Тұлып. ‡лкен ќоян терісін т±лып
жүктеу/скачать 3,93 Mb.
|
| Тұлып. ‡лкен ќоян терісін т±лып ќылып, Тартќан жарѓа кµрінсе бармайт±ѓын М-Ж., 1907: 25).
Тұл+ып түбір мен қосымша арқылы жасалған сөз сияқты. Мұндай дєст‰рдіњ дара сипаты кейбір т‰ркі тілдерінде `т±лып` деген маѓынада ќолданылған. Тулупъ – мшокъ безъ швовъ, изъ цльной выдланной кожи (Будагов, 808). В. Радлов тулуп 1) дубленая цлая кожа животныхъ [205, 1470]. Т±лып – 1.зат. жања туѓан малдыњ тµлі µлгенде оныњ терісініњ ішіне шµп, сабан немесе жел толтырып тігіп ќойѓан зат (ЌТТС, 373). Мысалы, ќазаќтар б±зауы µлген сиырды (інгенді – автор) саууѓа келгенде, сиырдыњ алдына б±заудыњ (ботаныњ) терісі т±тастай сыпырылып алынѓан, ішіне шµп тыѓындап, жел үрлеп єкеліп ќойѓан. М±ны «т±лып» деген. Б±ндай сиыр сауу ‰лгісі єдебиетте де кµрініс тапќан. Б±зауы µлген сиырдай, Сауын иіп Дулат ж‰р, Місе тұтып т±лыпты (Дулат Бабатайұлы). Ќараќалпаќтыњ т±лып сµзі де маѓынасы тµркіндес: тулып 1) `ішіне шµп тыѓындалѓан б±заудыњ терісі (сиырды сауу кезінде алдына єкеліп ќойѓан)` (КкРс, с. 654); салыс.: кµн. –т‰ркі. tolр `т±тас, барлыѓы, т‰гелімен` (Малов, с.431); тулупъ ` тігісі жоќ ќап, т±тас сыпырылып алынѓан тері` (БСл, I, с. 808), Т±л термині кейбір т‰ркі тілдеріндегі `сырты, сыртќы т‰рі` тіркесімен тарихи байланысы бар, мысалы: чув. tul `сыртќы бейнесі`, tulaš `сырты, сыртќы т‰рі` tula-дан (<tul) `сыртќы беті` + štullat `матамен жабу (мысалы, тонды)` tul-дан `сыртќы киімі дегенді білдіреді (Левитская, 1976, 166 б.). ќырѓ. тулдан `ќаралы т‰рге ену` (Юсл, III, с. 764); чаѓ. tul `соѓысќа жабдыќталѓан ат` (РСль, III, c7 1465); як. тула `айнала, тµњірек` < тул `айнала ж‰ру` (Папов, 1986, с.35) (Е.Н. Жанпеисов. 1989:60-63). Э.В. Севортян т±л формасыныњ тол // тул //тýл //tul //тулы кµптеген т‰ркі тілдерінде ±шырасатынын байќаѓан. Э.В. Севортян т±лдыњ мынадай тµмендегі мағыналарын атап µтеді: 1) жесір – т‰ркі., т‰ркм., єз., гг., ќќалп., ќ±м., мох., ќќалп., ±йѓ., Usр.; кейбір тіркес сол маѓынада т±л//тул-дан + хатын / єйел /епчи (‘жесір / к‰йеусіз єйел’ = ‘жесір’) ал, єз., ќ±м. Мох., ќаз., ±йѓ. диал. Le Goq, Бор. ЛТ (єйел, б±рын т±рмыста болѓан, ажырасќан), Houts. жєне т.б. 2) жесір – т‰рік., т‰ркм., єз., гаг., ќар., ќ±м., мох., µзб., ±йѓ. диал. Мал. УНС, койб. Gastr., Буд., Zen., Gaf. EuS, Erg.; 3) жесір – к‰йеусіз –т‰ркі., т‰ркм., гаг., ќќалп., ќ±м., мох., µзб., ±йѓ., ±йѓ.диал. Le Goq, лоб., Буд., Zen., Usр.; 4) талаќ немесе ажырасќан – Zen.; 5) тірі к‰йеуініњ орнында сияќты µлген к‰йеуін бейнелеу (жоѓарыда айтылды – автор), ќырѓ. к‰йеуін жоќтау.; 6) кедей – Vám. DSр. Каталог: fulltext -> transactions transactions -> Казахстан республикасының Ғылым және білім министрлігі transactions -> Азамат Тілеуберді transactions -> Қырықбай Аллаберген тарих және баспасөЗ Қазақ мерзімді баспасөзінде тарихтың «ақтаңдақ» мәселелерінің жазылуыбаспасөзінде тарихтың transactions -> Екінші кітап transactions -> МӘШҺҮР – ЖҮсіптің лингвистикалық КӨЗҚарастары оқу құралы Павлодар Кереку transactions -> МӘШҺҮр тағылымы жинақ 2 Том transactions -> Е. Жұматаева жоғары мектепте оқытудың біртұтас дидактикалық ЖҮйесінің теориясы монография Павлодар 2012 Кереку жүктеу/скачать 3,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|