М = Қо керек .  Ес бастап I 3 C X ысалы

94
Барлық
тізбектің
активті
жəне
реактивті
өткізгіштілігі
: 
Қорек
көзінің
кернеуі
: 
Кирхгофтың
бірінші
заңы
бойынша
векторлы
диаграмма
жасаймыз
Бірінші
тармақтағы
тоқ
векторы
, 
кернеу
векторынан
бұрышына
қалады
. 
екінші
тармақтағы
тоқ
векторы
кернеу
векторынан
90
0 
бұрышқа
қалады
, 
себебі
тармаққа
тек
катушка
қосылған
. 
Үшінші
тармақтағы
тоқ
векторы
кернеу
векторынан
бұрышқа
озады
: 
Төртінші
тармақтағы
тоқ
векторы
фаза
бойынша
кернеу
векторына
тура
келеді
, 
ал
бесінші
тармақтағы
тоқ
векторы
кернеу
векторынан
90
0
бұрышқа
озады
. 
 
2.3.6. 
Синусоидалды
 
тоқ
 
тізбегінің
 
қуаты
 
 
Кейбір
элементтердің
R, L, C 
энергетикалық
арақатынасы
өткен
тақырыпта
қаралды
. 
Электр
тізбегінің
бір
бөлігін
қарайық
, 
бұл
жерде
кернеу
, 
ал
тоқ
Лездік
қуатты
табамыз
: 
;
15
,
0
05
,
0
04
,
0
06
,
0
3
2
1
См
g
g
g
g







См
b
b
b
b
b
1
,
0
05
,
0
03
,
0
1
,
0
08
,
0
5
3
2
1









В
b
g
I
y
I
U
61
1
,
0
15
,
0
10
2
2
2
2






5
4
3
2
1
I
I
I
I
I
I





1
1
1
R
X
arctg
L


3
3
3
R
X
arctg
C



t
U
u
m
sin


)
-
sin(


t
I
i
m

)]
2
cos(
[cos
=
)
sin(
sin











t
UI
t
t
I
U
ui
p
m
m

95
Шығарылған
теңдеудің
екі
құрамасы
бар
, 
тұрақты
жəне
синусоидалды
, 
тоқ
жəне
кедергі
жиілігімен
салыстырғанда
, 
екі
есе
жиілігі
бар
. 
Тоқ
, 
кернеу
жəне
қуаттың
лездік
мəндері
, 
тізбектің
индуктивті
түрінде
(
φ
>0) 2.18 
а
-
суретте
көрсетілген
. 
U 
мен
i 
бірдей
белгісі
бар
аралық
уақытында
лездік
қуат
оң
болса
, 
энергия
қорек
көзінен
қабылдағышқа
түседі
, 
резистор
пайдаланады
жəне
катушканың
магнит
қрісінде
қорланады
. 
U 
мен
i 
түрлі
белгісі
бар
аралық
уақытында
, 
лездік
қуат
теріс
болса
, 
энергия
қабылдағыштан
жартылай
қорек
көзіне
оралады
. 
Қабылдағышқа
түсетін
активті
қуат
, 
сол
кезеңдегі
лездік
қуаттың
орташа
мəніне
тең
. 
(2.58) 
2.18-
сурет
Cos 
φ
көбейтіндісі
қуат
коэфиценті
деп
аталады
. (2.58) 
формуласынан
көруге
болады
, 
активті
қуат
кедергі
мен
тоқ
əсерлік
мəнін
қуат
коэфицентіне
көбейтумен
тең
. 
φ
бұрышы
неғұрлым
нөлге
жақын
болса
, 
с
os
φ
бірге
жақын
болады
, 
сондықтан
кернеу
мен
тоқтың
берілген
мəнінен
көп
активті
қуат
қорек
көзінен
жүктемеге
беріледі
. 
Активті
қуат
формуласын
бұрынғы
арақатынастарды
есепке
ала
отырып
, 
былай
жазуға
болады
: 
, 
Вт
. (2.59) 



T
UI
pdt
T
P
0
cos
1

2
2
cos
gU
R
I
I
U
UI
UI
P
a
a







96
Тізбек
кірмесіндегі
тоқ
пен
кернеудің
əсерлік
мəнінің
көбейтіндісі
толық
 
қуат
деп
аталады
вольт
-
ампер
мен
(
ВА
) 
өлшенеді
: 
(2.60) 
Кестеа
түрінде
, 
толық
қуат
лездік
қуаттың
орташа
қуатқа
қатысты
амплитудасының
тербелісін
сипаттайды
. (2.18-
сурет
). 
Толық
қуат
, 
электр
қондырғылардың
(
трансформатор
, 
генератор
, 
т
.
б
.) 
есепті
қуаты
болады
, 
оларға
номиналды
түрде
көрсетіледі
, 
мысалы
, 
генератордың
номиналды
(
толық
) 
қуаты
ең
көп
активті
қуатына
тең
, 
с
os
φ
=1
болғанда
табуға
болады
. 
Бірақ
көп
тұтынушыларға
<1 
қажет
. 
Сондықтан
кернеу
мен
тоқтың
номиналды
мəнінде
, 
қорек
көзінің
энергетикалық
мүмкіндігі
толық
пайдаланылмайды
, 
себебі
. 
Электр
тізбегі
есебінде
жəне
электр
жабдықтарын
пайдалануда
реактивті
 
қуат
түсінігі
қолданылады
, 
ол
мына
формуламен
есептеледі
: 
, 
Вар
. (2.61) 
Реактивті
қуат
генератор
мен
қабылдағыш
аралығында
ауысатын
энергияны
сипаттайды
. 
Ол
қуаттың
ең
үлкен
мəнімен
анықталады
, 
реактивті
элементтері
бар
тізбек
бөлігінде
: 
Тізбектегі
реактивті
қуат
оң
немесе
теріс
болуы
мүмкін
φ
бұрыш
белгісіне
байланысты
. 
Кірме
кедергінің
(
φ
>0
) 
индуктивті
түрінде
реактивті
қуат
оң
болады
, 
ал
сыйымдылық
түрінде
(
φ
<0
) 
теріс
болады
. 
(2.59...2.61) 
формулаларды
салыстыра
отырып
, 
активті
, 
реактивті
жəне
толық
қуаттардың
арақатынасын
көрсетуге
болады
: 
. (2.62) 
(2.62) 
формуласы
арақатынасын
, 
қуаттың
тікбұрышты
үшбұрыш
түрінде
көрсетейік
(2.18 
б
-
сурет
), 
ол
кернеу
үшбұрышын
тоқ
қабырғаларына
көбейту
арқылы
табылады
. 
Қуат
UI
S


cos
ном
S
P


sin
UI
Q

U
I
b
U
X
I
I
U
Q
p
p




2
2
;
)
sin
(
)
cos
(
2
2
2
2
2
2
2
Q
P
UI
UI
I
U
S







2
2
Q
P
S



97
үшбұрышынан
есептегенде
кеңінен
қолданылатын
арақатынас
бар
: 
; 
; 
. (2.63) 
Қабылдағыштың
пайдаланатын
активті
қуаты
теріс
болмайды
, 
себебі
барлық
уақыт
cos
φ
>0
яғни
тізбек
шығысында
-
90°
 
90°. 
Активті
қуат
жасалған
жұмысты
немесе
бір
уақытта
берілетін
энергияны
көрсетеді
. 
2.3.7.
Синусоидалды
 
тоқты
 
сызықты

электр
 
тізбегіндегі
 
түрлендіру
 
 
Кірме
кедергісі
мен
пассивті
екіұшты
өткізгіштілік
аралығындағы
байланысты
қарастырайық
(2.19 
а
-
сурет
) 
Екіұшты
кірме
кедергісі
дегеніміз
– 
кірме
кернеудің
кірістегі
тоққа
арақатынасы
, 
кірме
өткізгіштілік
– 
кері
арақатынасы
. 
2.19-
сурет
 
φ
>0
деп
, 
векторлы
диаграмма
тұрғызамыз
(2.19 
б
-
сурет
). 
Тоқ
векторы
мен
проекциясы
арқылы
тоқ
үшбұрышын
тұрғызамыз
(2.19 
в
-
сурет
) 
ал
кернеу
векторы
мен
оның
активті
жəне
реактивті
құрамасы
бойынша
кернеу
үшбұрышын
(2.19 
г
-
сурет
) 
жəне
осыларға
сəйкес
кедергі
мен
өткізгіштілік
үшбұрышын
тұрғызамыз
. 
Тізбек
кірмесіндегі
тоқ
пен
кернеудің
əсерліктегі
мəнін
Ом
заңы
бойынша
екі
түрде
жазуға
болады
: 
немесе
Сондықтан
, 
толық
кедергі
мен
толық
өткізгіштілік
арасында
байланыс
бар
: 
2
2
P
S
Q


P
Q
=
tg

S
P
=
cos


Uy
I

Z
U
I


98
(2.64) 
Өткізгіштілік
үшбұрыш
пен
кедергі
үшбұрышынан
, 
бір
режімге
сəйкес
мынаны
көреміз
: 
Бұдан
, 
(2.64) 
теңдеуін
есепке
ала
отырып
, 
табамыз
: 
(2.65) 
Реактивті
параметр
аралығындағы
байланысты
sin
φ
арқылы
табамыз
: 
Сонда
(2.64) 
формуласын
есепке
ала
отырып
табамыз
: 
(2.66) 
(2.65, 2.66) 
формулалар
арақатынасы
бойынша
энергияның
бір
қорек
көзімен
, 
тізбектеліп
жəне
қатар
қосылған
элементті
тізбекті
табуға
болады
. 

жүктеу/скачать 0,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: