Үміт Битенова ауады да тұрады аңсарым тараз

Санаулы күндер қалғанда,

Қоштасып қалай қия алам,

Қол созбай биік арманға.

Көп кезіп кетсем даланы.

Балалық шағым мәңгіге

Мектепте қалып барады.

Есімде балғын балдәурен:

Өткізген айлы түндерім.

Қиялым көкке самғаумен.

Алдымда жеңіп шығар күн.

Балалық шақтың бал күнін,

Аңсайтын әлі шығарамын.

Жүрсің бе егіп санама,

Толғантып менің ертеңім,

Күрсінбе ойлап, жан ана!

Шық басып мөлдір жатыр мұң,

Сеніммен қарап мен алға,

Нық басып бара жатырмын.

Достарың боп үлгердім бе бұл күнде.

Жастай өзім жасықтау боп өскен соң,

Сендерге де жайлы болып тидім бе...

Ойларыңнан шыға алмадым ба, білмеймін.

Әйтеуір, бір себебінің бары анық,

Сендерменен шуағы мол күндеймін.

Сағынышым тар кеудеге сыймайды.

Әрқайсысыңның жәудіреген көздерін,

Оралмайтын өткенімді сыйлайды.

Қыздармен қыр гүлін теріп, тоймадым.

Би де билеп, бірге әнге қосылып,

Қайта келген көктемімді тойладым.

Қиялыммен көкке самғап кетемін.

Шәкірттерім, ұқтырдыңдар өздерің,

Ұстаз болу қандай бақын екенін.

Бірі – Сізге түсіп тұр, бірі – маған

Қалай шыдап тұрасыз, көп қиындық

Көріп жатса «өмірдің нұры - балаң».

Ұл – қызыңның ұясы саялаған.

Жомарт жандар қашан да ұрпағының

Ертеңі үшін ештеңе аямаған.

Желкілдеген пана боп құрағына.

Қолдау жасап, білімнің шаңырағын

Бөлеңізші бақыттың шуағына!

Қас қағым сәт.

Қыс шығар, жеткенше күз...

Қайтармаңыз жайылған алақанды,

Егер ізгі ниетті хош көрсеңіз!
24.02.2003жыл, дүйсенбі.
«Ұлдың аты – ұл...»
Ұлдарына көңілі толмайды(ы) енемнің,

Келіндері қалай шықсын ойынан.

«Артық екен одан да қыз дегенін»

Деп налиды кездерінде мойыған.

Көресісін көрсетті ғой не түрлі.

Соған шыдап әлі күнге өзінің

Жерді басып жүргеніне өкінді...

Қайта біраз сабақ болар санаға,

Деп уәж тауып, басу айтқан боламын,

Жылы сөзбен енеме де, анама.

«Ұлдың аты ұл ғой, шіркін» дегенмен,

Ата – ана көп қыз мейіріне бөленген,

Еркек емес ез боп туған баласы

Жайлы айтуға тілі бармай бөгелген.
«Келін ене топырағынан...» Рас па өзі.

Оны терең бойламаппын. Жас кезім.

Менің де үш ұлым өсіп келед,

...Тәрбиелеу үшін керек тас – төзім.

Үшеуіне сүйсінуден тоймағам.

Бір қыз жетпей тұр екен – ау Сізге енді,-

Деп біреулер салып кояд(ы) ой маған.

Болашақтан сенем үміт барына.

Күдерімді үзер ұлдан сақтай көр,

Бер, Жаратқан, таупиық, бұзықтарыма!

...Жүрсе болды жетесіз боп қан ішпей,

Құдай берген ұлдарыма қанағат!

(Қыз құрғырды қиялдаймын, ал, іштей...)

Жазылған шығар маңдайға...

Кездейсоқтыққа не шара,

Тағы да тиіп таңдайға,

Түстім бұл күйге бишара.

Әйтеуір үлкен ажалдан

Сақтапты құдай – тағала.

Омыртқадан кеп қадалған

келтірді ауру тобама.

Дәрігер деген есімге

Сенемін, жиі табынам.

Душар боп қалсам кеселге,

Ауруханадан табылам.

Сіз болмасаңыз, Серік – ай,

Қисайып қалып қоймасын.
Өзім де оңған емес ем,

Арық ет қандай, бой қандай.

Атжақты, иекті демесең,

Пышақпен жонып қойғандай.

Асығып жүріп ауылға,

Балалар жылап қалғалы

Табылып дәру мойынға,

Айығы кетсем болғаны.

Қара өлең мен үшін.

Өтінем, Секе, бақ сынап,

Бере көр жылдам қол ұшын!

Түбінде жатқан терең мұң

Сендей жігітті төзімді

ҚАЙРАТТАЙ ЕРГЕ теңермін.

Сеніммен келер әр күнің.

Жүретін ылғи жарқылдап,

Жігер күшіңе тәнтімін.

Жан емессің тегін сен.

ГУЛБАРШЫНДАЙ жарыңның

АЛПАМЫСЫ ма едің сен?!

Балаларың – көркі үйдің.

Жүрегін жаққан жұрт үшін

ДАНКОСЫ ма ең ГОРЬКИЙДІҢ?

Жоғалады қайғы шын.

ТОҚТАРЫНДАЙ қазақтың

Арманыңды Айға ұшыр.

Әуелеп көкке өрлесін.

Өмірді сүйген кеуденің

Сезімі суи көрмесін!

Жан жүрегім еріп тұрды ғайып болып әбігер.

Алғысымды айта алмай қарай бердім жүзіне,

Тұрды алдымда өз ісіне берік, мығым, кәнігі-Ер.

Түнді сүзіп, телмірумен өтті қанша күндерім.

Жас өмірге сенімімді жаздадым – ау жоғалтып,

Шыдай алмай өзімді-өзім іштей қанша тілдедім.

Көрер жарық, бақытым мол екен сөйтсем сорымнан,

Көп ұзамай қуат жидым, арылдым да дертімнен,

Айналайын шипагерім, айналайын қолыңнан!

Кірпігімнен құлап жатты моншақ – жасым төгіліп.

Тұрды алдымда атқан тңдай ақ желеңді әзіз жан,

Менің сағым тағдырыма жағып сәуле, көп үміт.

«Құлан-таза айықтың» деп қолымды алды күлімдеп.

...Қарай беріп мейірімді осынау бір адамға

Өлеңіммен ұсындым мен бір шоқ көктем гүлін тек...

Кеудені тербеп жыр-өлең,

Өнердің өршіл өлкесіне кеп

Ат басын аздап тіреп ем.

Қасаңдау қысқа сезімім.

Жақсы жыр туар түрі жоқ менен,

Тасада қалды өз үнім.

Таба алмай жасыл жағасын.

Жігерсіз ойдың ырқына көндім,

Көтере алмай бағасын.

Айырып дәннен кебегін,

О, мені кешір,

Ұлы ақын бабам,

Поэзия пірі сен едің!
Жаралған нұрлы сәулеңнен сенің

Сүйсінсем сөзге, несі айып?

Мендегі асқақ бейнеңмен сенің

Теңесе алмас еш Алып!

Саяңда өскен көй қайың.

Жыр – дерттің тапқан ертерек емін

Шәкәрім, Мағаш, Көпбайың.

Ардақтап елдің бірлігін,

Жиреніп, жеріп, түйрелеп өттің

Күлембайлардың тірлігін.

Кезінде оны кім ұқты?

Бұрмалап, бүркеп келіппіз талай,

Лайсаңға балап тұнықты.

Баулығын сені қырандай,

Танылған теріс тұлғасы, нансаң,

Киелі екен Құнанбай.

Мінездің жасық, жаманын

Жар салып жұртқа жасырмай өттің,

«Жүректің қырық жамауын».

Лермантов, Гете жырларын.

«Қалғытып тауды қараңғы түнде»,

«Теректің сыйын» сыйладың.

Арманда кеткен кіл ғашық.

Әніне қосып ойдағы жарын

Татьянаң жүр қырды асып.

Жұбатқан жадау жаныңды.

Сахналарында салып жүр әлем,

Нотасыз жазған әніңді.

Қуаныш бар да, мұң бар да,

Жырларыңмен, Кемеңгерім-ау,

Жасай бер жылдан жылдарға!

Еңсе түсіп, еңкейтпестен иығын,

Мәңгі қалған сақтап кесек тұлғасын,

Алатаудың ақ шыңындай биігім!

Жұрттың сыйлап орын берген сайлап төр.

Аттамаған ақиқаттың ақ жібін –

Қоғамдағы қайталанбас қайраткер!

Өзің барда өзендейін тасыды.

Бұлақ басы береке мен бірліктің,

Нар бейнелі нән халқының хас ұлы!

Елдің ерек, дара туған қимасы,

Белгілі ғой кең маңдайға сыймасы,

Үлендердің ұлы атасы үлгі еткен,

Қазағымның қарапайым Димашы!

Қадірінен дамыл тапқан дала ұйып,

Марқа елдің мақтанышы, маңғазы,

Әлем танып мойындағын – Қонаев!

Ардегерін ардақтаса, несі мін?!

Талайларға тағдыр тартқан тартудай,

Тұр, мінекей, тәбәрік боп есімің.

Өзің боп ең өрге аққан ұлы арна.

Тағзым еткен әрағыңа ба иіп,

Ұрпақ үнін тыңдап бүгін бір ауна!

Жылдан – жылға хабар – ошар үзгелі.

Қатал қыстың қары басып қалғандай,

Қалды өшіп өткен күннің өткен күннің іздері.

Кездерім көп іздеп сіздң, шарқ ұрған.

Түсіме де жиі сеніп жүресіз,

Даусың келіп құлағыма шақырған.

Бәлкім мені ұмытқан да шығарсыз.

Арамызды сан қалалар тұр бөліп,

Алыстасыз.

Қалай мені ұғарсыз...

Қыс та өтер.

Шығып көктем,

Жүрер сең.

Қайралмаған

Жес едім мен жігершең.

Қанатына құстың жазып жіберсем...

Шұғыласын шырай таңның,

Ауылд өзің жқта мына,

Кімге барып сын айтармын.

Сағынышпен еске алармын,

Көрсем бұлтсыз көктен күнді,

Жүрегіме кеп қалар мұң.

Құтты болсын орамалын!

...Енді сенсіз, сырласым-ау,

Белгісіздеу...не боларым...

Шапағын шашып төгілген.

Асыр сап ойнап сәбилер,

Күлкіге аула көмілген.

Еске алып...кейде жылап та,

Маужырай күннің көзіне,

Әжелер отыр шуақта.

Түскенін алғаш боп келін.

Еске алып одан бері де

Қанша жыл уақыт өткенін

...О, біздің ғазиз әжелер!

Сендер деп әнім әуелер.

Тек сендер жайлы сойлер ем,

Сөйлетсе, беріп сөз егер,

Жан емен тоқтап бөгелер.

Қалдырып суық сыздарын,

Сендердің жастық шағыңа

Дөп келді соғыс жылдары.

Қару ап жауға кезенген.

Ерлерің-сүйген жарларың

Аттанып кетті тез елден.

Естіліп үйден шерлі үндер,

Жиырмаңда жесір атанып,

Жәудіреп қала бердіңдер.

Жеңістің гүлін тере алмай,

Бірі боп жиырма миллионның,

Қалды олар мәңгі оралмай.

Көрмедің дамыл, не тыным.

Әлпештеп тағы өсірдің

Артында қалған жетімін

Өмірдің айқын ертеңі

Немерелерін алдына ап,

Әжелер сыр шертеді.

Алатаудың баурайында тербелген,

Ар ма, Астанам,

Пейішпенен тең келген!

Әсем қала деп атыңа қанық ем,

Алақандай

Бір ауылдан көру үшін мен келгем.
Тап болғандай қзынасы қойманың,

Апортының жесем қанша тоймадым.

Көктебеңнің жерін басып тұрып та,

Ақ – таң блып:

Өңім бе, әлде түсім бе деп ойладым.
Майса шөбің жерді жапқан төгіле

Ұқсайды екен жасыл кілем түгіне.

Медеуінде мұз үстіне өрнек сап,

Саяладым

Жырға толды көкейім.

Қия алмадым,

Сені

Не етейін.

Ақ тауыңды ала алмаспын көтеріп,

Ақ бұлтыңнан бір шөкімдей бер көрік,

Арман қуған көңілді асау жел керіп,

Бұйра – бұйра ой – қатпармен көмкеріп

Кеңезі кеуіп қатпармен көмкеріп

Кеңезі кеуіп жатқан

Жаңбырсыз

Шөліркеген шөлді далам –

Ауылыма ала кетейін
1980 жыл.


Қазақ тілі мен қазақ қыздары

(Оспанхан аға ізімен)
Кешкі шамада,

Аялдама

Әңгіме айтып тұрды:

-Ой, подружка!

Зря сен киноға бармадың.

Сол «Тонцор дисконы»

Бір көру емес пе еді арманың?

-Да, да, мен қатты өкіндім,

Но я за уроком отырдым.

Әйтпесе лектор «2» қояды,

Ал сосын пахан көзімді ояды.

-Митхун Чакраборти ше, баяғы,

-Иә, иә?

Сүйген қызы жылап,

Көз жасын бұлап,

«Джимми пой- пой!» - дегенде,

Джимми поймай қояды!..
* * *

Екі жолдас құрбы,

Осылай сөйлеп тұрды,

Шұбырланған тілді,

Мен ғана естп білдім.
* * *
Есімді ауыр жиғызбай ойдан,

Жүрегім қатты сыздады-ау!

«Пой, пой» дегенде «пойғызбай қойған»,

Қызықтың қайран қыздары – ай!

Енді өзіңе өзің ғана егесің.

Көз жасыңды төгіп ал да жасырсын,

Жүре бергін, жұрт не десе, о десін!

Іштен тынып, амалсыздан төзесің,

Ел алдында ұнжырғаңды түсірмей,

Ашық жүргін, жұрт не десе, о десін!

Жадырап жүр, таңдырардай ел есін.

Оңашада ойға ал да өткенді,

Жүре бергін, жұрт не десе, о десін!

Жан жоқ сені дәл өзіңдей ұғынар.

Сенің мұның кімге керек, әркімнің

Өзді-өзіңе жетерліктей мұңы бар.

Құйын қуған қаңбақтардан ары жүр.

Көп талқысын көрмесең де бетпе-бет,

Ел сөзінен қаша алмайсың бәрібір.

Өмірден өз орныңды дәл таңдап ал,

Тұрмысқа тез шығуға сен асықпа

Тек өзіңді түсінетін жанға бар!

Жан дүниең маздап жанар мазаны ап,

Ақындықты жүргенде әзер көтеріп

Әйел түгіл арқасы бар азамат.

Өлең оты өрт боп шарпып денені,

Сарсылғанда сөз таба алмай келеді,

«ӘЙЕЛ ЖАНЫҢ АРДЫҚТЫ МА БІЗДЕН» деп,

Көз алдыма қыз – ақындар келеді.

Менен бұрын салып кеткен жол солар.

Жамбыл жерін жыр-желекпен көмкерген

КҮЛӘН, ШЫРЫН, КҮЛӘШ, ГАУҺАР, АЙШАЛАР.

Мейірленіп ШЫРЫН тілінен бал тамған,

Жырларына қанып өссем КҮЛӘШТІҢ,

АЙША ӘКПЕМНІҢ Ай көркіне арбалғам.

Сыртыңыздан жүрем ылғи елеңдей.

Алпысыңыз қалай алдап кеп қалған.

Албырт қызға ақсақал қарт келгендей!..

Төрт «он бесің қой деп өзімді қинаймын».

Төртінші – ақ рет толып тұрған «15-ке»,

Сіздің сырлы қасиетіңізді сыйлаймын.

Шуақ төгер шапағат бар көңілге.

Өң бермеген өмірде де ӨЗІҢСІҢ,

Өзгермеген өлеңнің де төрінде.

Ең алдымен ел таныған АҚЫНСЫҢ.

АНАСЫҢ сен, ұрпағыңның алдында

Күндей сәуле шашып келе жатырсың.

Өзіңізден көктеген мен бір шыбық.

Мен секілді қайлап өссін гүлдерін,

Өзің соққан жыр – күмбезге ұмсынып.

Меже етіп мақсатты анықталған

Жігер оты жаққанда жарықты алдан,

«Бота тірсек, бос болбеу» бозбаланы

Алатаудың бауырына салыпты арман.
Адал сүрлеу алдамай алып барған,

Тілін тауып шықпай – ақ бар ықпалдан.

Көңіл құрғыр құлази берер аңсап,

Қаратауын қырқада қалып қойған.

Өрлетсе де өмірдің өткелдері,

Елегізіп жүрегі жүдеу тартар

Елін аңсап көрмеген көптен бері.

Ауыл – жұртқа ауғанда аңсарың да,

Құзыретті құлдырап қызметінің

Мансұқ болады екен – ау мансабың да.

Бастан өткен түк емес талай сынақ.

Қиын екен сағынбау туған жерді

Ал сағынсаң тұрарсың қалай шыдап.

Аты аспан төрінде шарықтаған,

Келді балаң Қаратау, құшағыңды аш,

Келді мақтан тұратын Шәріп балаң!

«Байтал шауып бәйге алмайды» деген бар...

Онда, Халқым, бәйге алмай жүр неге Ұлдар?..

Нән Ұлдардың қамыт түсіп басына,

Нарық – нардың құлы болып жегілді Ар.
Бір үйлі жан – есті болса Еркегі,

Берекемен бақыт күйін шертеді.

Жары отырар еді туып баласын,

Ері асырап, алаң қылмай ертеңі...

Арулардың кім бар тыңдар назын бір.

Аяламақ тұрсын, қайта өз жүгін

Арқалатып жіберуге әзер жүр...

Ал, Ездерді сынға алсақ болмас па.

Жұмыссыздың желеу етіп жай күйін,

Тік қасықтай болар дайын енді асқа.

Қоғам жеріп болған жоқ па масылдан.

Нағыз Әйел Ердің жанып намысын,

Асылдықпен абыройын асырған.

Ішімдіктен өшін алып үйренген.

Бірақ Әйел, іштей ғана күрсіне,

Құрақ ұшып қарсы алды Ерін үйге енген.

Қайран Әйел көрер құқай көп пе еді.

Көтерер Ол қабырғасы қайыспай,

Қасында Ер – Азаматы, өйткені!

«Қатысың жоқ жерге киіп кіріспе»

Нәзіктердің неге тауын шағамыз,

Тәуекелдік жасап жатса ірі іске.

Шұғылданып жатса іспен дүркіреп,

Ағайын – жұрт «ақ жол» тілеп жатса егер,

Әйел жолын кесіп кімдер іркімек.

Дені – нәзік, дәті мықты – Әйелдер.

Сол Әйелден шықпап па еді даналық,

Сол Әйелден туды Алып та, Кемеңгер.

Бетін қақпа, Бәйбішеңнің, ендеше.

Қақпан құрып қойма қасқыр – қызына,

Қасқыр болу Ұл қолынан келмесе!

Сәтін күтіп жүреді олар бір келер,

Ошағының түзу жағып түтінін,

Бал – бесігін тербетіп те үлгерер.

Махаббат т нр аладаы Әйелден,

Ғаламдықтың, адамдықтың негізі-

Әйел аты кем түседі қай Ерден?!!

Ол шындаса шынға айналар шөл далаң.

Жарты Әлемді жүрегімен жылытар,

Сеніп, Халқым, сенім артсаң болды, Оған!

12.08.2000жыл, сейсені таңғы сағат 3³⁰

Сұңқар қияға самғайды
Өзіңдей мені кім бағалар,

Қайырымды мол Ағам, қндасым,

Атақ-даңқтан қымбат саған-ар,

Көңілің – күн, пейілің – жаз болғасын.

Келгенім бір ғана бұл емес, -

Сұхбаттасқан сайын жалында,

Жаулайтын жадымды жыр – елес.

Жүрегім жылуға іңкәр-ді.

Таныған жерім бұл менің де,

Қияға самғаған Сұңқарды.

Ойымды ашыла ақтардым.

Сөйлескенімді айтып елдердің

Бәріне кеп тұрды мақтанғым.

Түсінем, әлдекім емеспін.

Кетереде жүзімнен өптіңіз,

Көрмеді-ау, әттең, соны ешкім...

Келер күннен соғады өмір лебі.

Құттықтауға өлеңмен құштар етті,

Сізге деген кіршіксіз сенім мені.

Ерлігімен өлшенер ер өлшемі.

Нағыз бақыт басшыға сол емес пе,

Береке мен бірлікке кенелсе елі.

Тәуеп етіп Өзіңдей жанашырға.

Қайнар бұлақ суындай тасты бұзып,

Шыға бергін шаршамай жаңа шыңға.

Тәуекелген тігілген талай басың.

Елді ерткен ертеңге үміт оты

Амангелді газындай алауласын!

Қалама қыс келді, қарашы.

Ауырып жатсаң сен, кеттім – ау сағынып,

Айыға көрші тез,АНАШЫМ.

Желтоқсан айы да

Тақау тұр жыл соңын жапқалы.

Әпкем де, анашым, дертіңді уайымдап

Алаңдап жүр ауыл жақтағы.
Қосылып, міне, іске, әледі тың қыла,

Амангелдінің газ алауы,

Өз қолы, шүкір деп, жетті деп өз аузына,

Өзгере бастады ҚАЛА, АУЫЛ.

Кірісті үкімет жұмылып,

Ертеңгі күндерден соғуда жылы леп,

Әлдилеп кеудені бір үміт.

Еңсесін келеді көтеріп.

...Тек сенің жағдайың жанымды мұңайтып,

Жабырқау тартып сәл, кетем, ұқ...

Имеп ең бұдан да қиында.

Келешек күтеді, әлі өмір алдында,

Бір жейік бар дәмін бұйырған.

Болсыншы жұрт тыныш, ел аман,

Өзіңсің ортайып қалмай ма қуаныш,

Айығып, үйге тез кел, АНАМ!

«Екі мың төрт» есік қағып тұр!

Шықтық деп аман – сау жаңа бір белеске,

Толайық қазанға ет салып бір.

Тарихтың жолдарын жаңалар

...Бақытты балалар аяғын тең басып,

Ауырмаса екен АНАЛАР!