Үміт Битенова ауады да тұрады аңсарым тараз

Біраз болды байланысты үзгелі.

Ұмытыңыз бірге жүрген күндерді,

Қалсын өшіп қар астындаіздері.

Санамап ем сенімімді күмәнге.

Сізде деген енді жүрек түбінде,

Жылулықтан түк қалмаса, кінәм не.

Қателікті мойындайтын кезіңіз.

Көліңізге қонып тұрған аққуды

Үокіттіңіз, қайғыға да төзіңіз.

Ұнатсаңыз ұнатқанда шығарсыз.

Уақыт өтер. Сонда менің атымды,

Көңілдегі көлеңкемен сызарсыз.

Бойды алған ашуды аздап жеңейін.

Сіз сыйлаған гитарама қосылып,

Сізге соңғы әнімді айтып берейін.

Қою бұлт көшті асығып.

Дүлей жел тұрды батыстан,

Ысқырып, ашу шақырып.

Қиялмен шарлап қырды астым.

Әйнекке тамған тырсылдап,

Тамшыларменен сырластым.

Бір күнім жылдай көрінді.

Үмітпен ғана демдедім,

Жабырқау тарқан көңілді.

Жұбатпақ болды, көнбедім...

Өзгені емес сені аңсап,

Ардағым, қатты шөлдедім.

Тауқымет тартып қайғы, ойдан.

Алдыңнан сенің шығармын

Сағынышың болып сарғайған.

Оралмайды екен, кім білген.

Сен өзің шыққан қырдағы

Үзілмей қалған гүлмін мен.

Ақ жауын болып себелеп»,-

дейуші едім саған аяулым,

Өтті де кетті, не керек.

Көңілді қалған суытпа,

Айналған жанмын елеске,

Сондықтан мені ұмытпа!

Сары алтын шашты күзгі бақ

Самалға жүзін тосады.

Аруын тұрған тұнжырап

Аймалағандай қосағы.
«Тәнімді нұрға бөлеп бір,-

дегендей,- малып сақтайын»,

Басқа ағаштан бөлек тұр,

Жабырқау жалғыз ақ қайың.

Желменен ұшып құлайды.

Мезгілдің заңы, бар ма айып,

Ақ қайың неге мұңайды?

Күте ме алдан көктемін.

Серпілтпек болып қатты ойдан

Қайыңды құшты көкте күн....

Жабырқау қайың күздегі

Ұқсайды қызға кекілді.

Көңілдің кейбір кездері

Күзбенен егіз секілді.

Нәзік жаным жалғыздаққа бой алдыра береді.

Думандықтан дүйім жұрттың ду-дүрмегін көрмеймін,

Көлдей-көсір ортада-ақ көңілім кеуіп шөлдеймін.

Шатастырып жүрер қайта ессіз есер сезіммен.

Тынышымды қалай табам жүрегімді тулатқан,

Таянышым, тірегім-ау, ем болмаса өзіңнен...

сәрсенбі,13⁰⁰сағ

Тез таныдым дауысыңды.

Сағындым сен, еңселім,

Төзімім түгел таусылды.

Толастаған жоқ әлі...

Таси түсіп көңілім,

Өн бойым еріп барады.

Мен болдым көңілі толмаған өзі үшін пақыр.

Құрғақ өңіме жасымның көлі сіңді ақыр...

Қиялмын жермен жексен боп,

Қараймын көкке-

Қаратау,

Досым да өлең,

Дертім де,

Дұшпаным да-

Өлең.

(Ақындық жолын адаспай ұстадым деп ем...)

Нәрсіз,

бүршік атқан соң,

Балконда тұрып

Үсімей, қыста гүлдеген.

Батырдым күнді.

Түн...

Монщақ- өлеңді түзіп,

Жұмылып таңға жарық – Ай көнерді-жүзік...

сәрсенбі, 5⁰⁰ сағ

Қор болды жаным ақымақтарға...

Бостығым емес, бірақ, бұл.

Сорғалап тамып жапырақтарға

Мен үшін жаңбыр жылап тұр...
Жылауық КҮЗІМ! Жек көрем сені,

Ұлы ақын Пушкин сүйгенмен.

Тұлайып бүгін тепкен еңсені

Арыла алман бұл күйден мен.

Қарсыласса да бұлқына,

Ағаштар жатыр жалаңаштанып,

Еріксіз көніп ырқына.

Сұп-сұлу бақтың сұрын кетірген

Алай да дүлей өжетсің.

Дем тартып, құлақ гуілге түргем:

«ЖайдардыЖАЗҒА не жетсін.»

Керек емессің ешкімге.

Кет, КҮЗІМ, сен де күйрете бермей

Керуен бұлтпен өш мүлде!...

Көңілдің кірін тазартып,

Кәрін төксе де зәрін төкпейтін

Одан да ҚЫСТЫҢ өзі артық.

Гүл сыйлашы маған

Табиғаттың көркем

Сырға толы ерке нәзігін.

Гүл сыйлашы маған,

Гүлдеп өтсін өмір

Куәсі боп көңіл жазының.
Гүл сыйоашы маған,

Гүл сыйлашы тәуір,

Тіршіліктен ауыр қажыдым.

Гүл сыйлашы маған,

Сергіп қалсын жаным,

Бойға дарып әнім-азығым.

Табиғаттың көркем

Сырға толы ерке нәзігін.

Гүл сыйлашы маған,

Көзге тұнсын көл бір,

Жасыра алмай мөлдір сезімін.

Досы аздың кем пиғылын жақтар кім.

Қаз – қалпында сақтап санаң.

Айналар

Достармен бас қосқан күн.

Бауыр санар туған – туыс, әулетін.

Сағынышпен парақтаймын кейде мен

Достар жазған күнтізбенің әр бетін.

Сол дәстүрден жоқпыз әлі қол үзген.

Әсіресе,

Шуға барған қыдырып

Күндерді айтсай,

РАФ – икпен...не пойызбен...

Қонақжайлық «сіз бен біз»-көркі елдің

Думандатып барып қайтар жыл сайын

Бізге ортақ қайынжұрты Шәмкеннің.

Ондай жандар кездессе де аз сірә.

Дастарқаны кең, қолдары тым ашық,

Шапан жауып, ат мінгізер стына!

Қабыл болып қалуы да мүмкін, ә.

Алла берсе, үйленуі керек – ті

Көп күттірген кенже Дулат-Дуклә.

Тағы Шудан қолын бұлғап ақ үміт,

Той болады деген хабар жеткенде

Қуандық – ай, жүрегіміз жарылып.

Төрт көзіміз түгелміз бе осы, біз.

Дайындалып жатқан жолға

Кенеттен

Қалды ауырып Қобыланды досымыз.
Шығамыз деп Шуға жүр ек қиялдай,

Бір тарының қауызына сиярдай

Жүдеп қалған жарын күтіп

Қасында

Дегеніне көндіреді уақыт.

Тұнжыраған екеуіне Әбекең

Тілек айтты бәрімізді жұбатып:

Біздерді алда көп қуаныш тосады,

Тек болайық тірі!

Әттең, жоқ бірақ,

Ортамызда Ғалияның Досаны...

Қалғанымыз болайықшы енді аман,..

Ауру деген әлек екен ең жаман.

Тойда да бір, ойда да бір жүретін

Жұптарымыз жазылмасын,-деді Аман.
Жанға түскен бұл сөз жуып жараны,

Жадыратты. Кірбің көңіл тарады.

Күләтай да риза боп жар сөзіне

Тоханына Сәуле мәз боп қарады.

Жұп жақсы ғой жалғыз сауық құрғанша.

Тобымызға соңғы келіп қосылған

Құп жарасқн Мұрат пен Нұрғайша

Менің миымжырға мәрмәр қашауда.

Ал Ерболым бар шабытын шақырып

Келе жатыр асабалық жасауға.

Төлен аға Розаның бар панасы.

«Жұбайлардың жырын» шертіп гитармен

Әңге салдыМадинаның анасы.

Ой әлемін серпіп,

Бір сәт...іркілді.

Марқұм жарын еске алды ма, кім білсін,

Ғалияның көзінде үлкен мұң тұрды...

...Біз келеміз Дүкләнің тойына,

Билейік бір табанымыз ойыла!

Досан сені қызық көр деп қалдырған,

Күл,

Ғалия,

Мойыма!
1.03.2003жыл.

сенбі, 14⁰⁰ сағ

Іздеумен келем

Мен сені әлі іздеумен келем

Қиялдың жалғап қанатын.

Әлі үміт жібін үзбей мен келем,

Қорқыныш, елес – қара түн
Іздеумен келем әлі мен сені,

Санамды жаулп елесің.

Жан болып кейде алып, еңселі,

Түсіме келіп енесің.

Жұмыстан шаршап қайтқанда,

Жаныма батар, жұқарып жүйке,

Қатты сөз бреу айтқанда.

Жүректі тырнап жатқанда,

«Көз» атты көлден мөп-мөлдір бір шық

Кірпікке тұнып қатқанда,

Іздеймін сені.
1987 жыл.

Ойлап қалма

«Мен сені сүймейді деп ойлап қалма»

К.Ахметова

Қараңғыда, кеш көзді байлатқанда,

Ауысқанда түн қимай жайлап таңға,

Мен асықсаң қасыңнан тез кетуге,

Жақсы көрмейді екен деп ойлап қалма.
Қатқақ жолда, көк аяз тайғақтарда,

Сүрінбеймін деуге шын йғақ бар ма?

Қуқыл тартып, бозарып, қабақ шытсам,

Жақсы көрмейді екен деп ойлап қалма.

(Бірақ, ашу тереңге бойлатқан ба?)

Жақсы, жылы сөз айтсам басқа жайлы,

Жақсы көрмейді екен деп ойлап қалма.

Сезімімді сынап көр тойға ап бар да,

Бірақ, бір рет біреумен билеп қойсам,

Жақсы көрмейді деп ойлап қалма!

Екінші бөлім

«Жақын

алыс»

Осы ауданның бел ортасында Талас өзенінің сағасында Үшарал деген ауыл бар... бүгінде сол Үшарал топырағынан өнер-өлең әлемінде Үміт Қыранқызы Битенова келеді...

Үміттің мен бағалайтын ерекшелігі – оның білімділігі білініп тұратын, арзанға аяқ баспайтын өнері мен қарым – қабілеті, сондықтан да болар Үміттің үні құлаққа таныс, талай жүрекке жақын.»

Әбдіманап Бапанұлы Көпберген

ҚР Парламент Мәжілісінің депутаты

«Егемен Қазақстан», 28.11.1989жыл.
* * *

«...Үшаралды ақындар ауылы дегенді байқамай айтып қалған жоқпыз. Осы ауылда Үміт Битенова деген ақын қыз тұрады Үміт анасының, ақынжанды жарының ғана емес, Үшаралдың Үміті, бүгінгі Ұлбикесі! Қолда бар алтынның қадірі білмеуден ауызымыз аз күйген жоқ. Үміттің тағдырына құрметпен, қамқорлықпен қарау – Үшарал халқына ауыл ағаларына сын.»

«Талас тыныс», 16.09.1989жыл.

Жабылуға жақын соңғы парағы,

Жаңа Жылға жеткен бізге қол бұлғап,

Жиырмасыншы ғасыр қалып барады.

Тарту етіп қазынасын мол, қымбат.

Ашты есігін жаңа ғасыр айқара,

Не күтеді бізді алдан?...

Сол- жұмбақ.
Жүректердің соққанындай дүрсілі

Не айтады сағаттардың тырсылы?

Жымыңдаған жұлдыздардың шоқ жүзін

Жасыра алмас қараңғылық тылсымы...

Бір жыл емес, жүз жыл емес бұл сізге.

Шежіремен өрген уақыт өрнегін

Мыңжылдықты тоғыстырды күнтізбе.

Бүгінгі шақ – бұ да сын.

Келер сырынан не ұғасың.

Тілеулерін тілеп жас пен кәрінің,

Күбірлейді қарт қайталап дұғасын...
Аспан ашық.

Сейіліп бұлт, түн – түнек,

Қуанғанда кім көңілін іркімек.

Жатқанда әлем жас ғасырды қарсы алып,

Мені де тек мазалайды бір тілек.
Жорамалдың жасап жүрген талайын,

Жұлдызшадай ортаға ой салайын;

Жаңа ғасыр жақсын үміт жарығын,

Жақсылықпен жүздесейік, Ағайын!

Қаңтардың ұлпа қарымен,

Жаңа жыл жетті сәнімен,

Ерекше болып бәрінен.

Арудай күлген еркелеп,

Ақшақар қызды жетелеп,

Ақ қырау қызыл шапаны,

Ертіп ап аяз Атаны,

Жұлдыздан моншақ тағынып,

Ақ мамық түнді жамылып,

Төңірекке беріп нұр,

Есік қағып келіп тұр,

Нәресте

Жыл – Жаңа жыл.

Жылды қарсы алайық.

Нәресте Жаңа жыл деген

Келсін бірге күнменен,

Айтылмаған жерменен,

Ашылмаған гүлменен,

Шығыстан атқат таң болып,

Шырқалып шығар ән болып,

Мұңдарға болып бөгесін,

Бақытқа бізді бөлесін.

Өмірдің тербеп бесігін,

Бақыттың ашсын есігін,

Жылдан – жылға көркейіп,

Тіршілік күйін шертейік,

Жарқырап келсін Жаңа жыл!
1985 жыл.

Төрлет, 1989!
Күн нұрымен шағылып қалың қары,

Қыс та келді аяз боп бар іңкәрі.

Жаңа жылды асыға күтіп жүрмін,

Қоңырауы соңғы йдың соғылғаны.

Өтті бір жыл – барлығын жеңе білген.

Өкпелеткен жоқ мені Сексен сегіз,

Сексен тоғыз, сағаг да сенемін мен.

Күнге ұмсынып, жаз бойы ырғаласың.

Қоңыр күзде кенелтіп молшыдыққа,

Берекелі халқыма Жыл боласың.

Таныла бер, тарих та сені білсін!

Терлете бер, Жаңа жыл- 89!

Сен де менің сенімді серігімсің!

Алғашқы жаңа жылдың таңы атқан күн.

Жолдасым – рульде, қасына жайғасып-ап,

Тараздан тым асығыс келе жатқанмын.

Басымнан көп нәрсені өткеріп ем.

Бір емес, бірнеше рет аварияға

Ұшыраған сәттерім есте кілең...

Жаратқан неге ақылдан кенде құдай.

Ұстамды адамдағы адал-ойды

Сарыуайым – сабырсыздық жеңген ұдай...

Бақыттымыз.

Қар қалың, тайғақ.

Жолға қатыпты мұз.

Ертерек Қаратауға жету керек.

Жұмыстан кешікпейік.

Уақыт тығыз.
Қиын тек қардың жолда қалыңдығы.

(Түйілер шүберекке жаның, түге...)

Шопырлар жүр үстінде бауырмал жұрт,

Жатады біліп бірінің халін бірі.

Жолдан шыққан.

Домаланып.

Адамы аман.

Көз жетті оған анық.

«Қам жемеңдер» деген соң, «құдайы» айтып,

Кете бардық аялдап, қарамадық.
Шыққан ба, бүгін жолға сорына кіл.

Кезікті ақ «Москвич» тағы да бір.

Әйтеуір аман.

Тілді каллимаға

Келтіріп,

Жаратқанға жалынамын...

Не көрмеген.

Бола ма бетті сипап бөгелмеген.

«Өткізген,- дейді аңыз,- тауға жаяу

Әкеп халық жауларын вагонменен...»
...Кетіппіз екеумізде шын ойланып.

Босаңсып қалдық өзі бұлай нағып?...

Ырыққа көнбей рулі,

Машинамыз

Тоқтады...тайып барып, шыр айналып.
Жар болып бір құдайым төбемізде,

Келтірді бірден бізді тәубемізге.

Машина жүрсе – көлік, тұрса – өліе,

Қайтейік, аз болған жоқ әуреміз де.

Ажалдың айтпай келер сыры айғақ – ты.

Алланы ауызға лып жол бойына

Келіп ем,

Мүмкін, сосын...

Құдай қақты!

Тағдырдың тылсын күшін игеріппін...

...Сұм ажал өз есебін түгелдепті

Жолдында –

Түркістан мен Шымкенттің.
Шексіз – ау, құдіретті Жаратқанның...

Үйге кеп жеті шелпек таратқанмын...

...Айырылып Бекзатындай бір ұлынан

Қамығып қазағымның таңы атқан күн...

Ауылда –

Ауылдасытарым,

Бауыр,

Ауады да тұрады аңсарым.

Жете алмай,

Талай

Аңсаумен қанша ай өткен,

Қанша күн өлген.

Ақкөлден ассаң,

Тиіп тұр –

Ауылға

Жете алмай қанша шаршадың.

Шаршадым мен де...
Не болды сонда,

Жаным-ау!

Не болды бізге.

Соңғы рет жазда барып па ек,

Қыр асып кетіп, төбеден қызықтап қарар,

Тас жолым қайда,

Жай табан жоғалды із де...
Өткізіп күннің ән мен жыр тыңдаумен көбін,

Көріппіз жастық- бұлықтың жылдармен көзін.

Ербол – ау,

Кімнен сұраймыз?-

Ауылда қап ед...

Жидемен бірге бүр ашқан гүлдәурен сезім,

Айлы түн қайда?-

Жұлдыздар жүзген нұрлана.

Мектепке қарай бара жатқан екі аяқ жолмен,

Бізге ұқсайды екен,

Әне бір қыз бен ұл бала...

Жүргесін тойда.

«Ереке, еске алайық бірге осындайды».

Ауылға бармай бәрібір басылмас мауқым.

Құлын мен тайдай тебіскен құрдасым қайда?
Қырыққа келмей жатып-ақ қартайып кеттік...

Ортамыз сиреп, оған да ортайып жеттік...

Көңілін сұрап Сембектің,

Гүлсімнің шайын

Ішейік,

Ербол,

Кеттік!
22.07.2001 жыл,

жексенбі,5⁰⁰сағ

Қаратауға көшерде
Аялдап, менің еркелігімді көтерген талай- Үшарал

Топырағыңды қиналмай қиып кетем мен қалай – Үшарал

Қоштасар кезде арнадым саған арынды өлең – үшарал

Өйткені менде қимастық толы жанымды жеген құса бар.

Әкеліп сенің баурыңа салған замана дейтін жел – алғыс.

Нәр алып сенен, көркейіп сана, толықты бойда бұла күш,

Өзіңнен таптым бақытымды да, қайғысыз келген қуаныш.

Шаттыққа толды мерейім өсіп, қастыққа көңіл суынды

Ақ боранды ауылым, Үшаралым менің, өзіңе жайдым сырымды

Тыңдаушым болдың, балауса, балғын жырларым сенде туылды.

Брамын ұшып, өзіңе Ауылым, Аллаға және сыйынып.

Аңсарым кезді самалға тұрар күн қаққан өңді сүйгізіп,

Шіркін-ай, бірге кетер ме алып, құшққа бәрін сыйғызып...

Барады қалып ет-жақындарым, жүрегім шаншып жүдейді.

Жаншылып жаным, кеудеме келіп жылауық сезім түнейді.

Қимаймын сені, көрмегеніммен бір елден артық бір елді,

Өлеңмен өрдім өзіңе деген, Өрнекті Өлкем, тілеуді.

Қайда қалған, атамекеннің қадірін білші АҒАЙЫН,

...Қаланы беткен ап, Қаратау асқан соңғы көш мен – ақ болайын.
1993 жыл 26 тамыз.
Үшаралым менің!

Үшаралым менің, Үшаралым!

Ұлы ұям, самғап ұшар әнім.

Әлемді шарлап кетсем де

Сендей жер қайдан табамын.

Үшаралым менің, Үшаралым!

Жерұйық, жанға жалауым!

Аңсаған шақта өзіңді

Жабырқап тіпті қаламын.
Тәрі етіп заңын даланың

Қинай ма сені заманың,

Кейпіңді көріп жүдеген

Көзімді жасқа аламын.

Қауқарсыз қолда қаламым.

Қорғансыз сәби баладай

Қалдың ба, қамсыз қамалым!

Қысты ма қатал қоғамың

Төскейден төлін іздей ме

Қаусаған орны қораның?...

Еңседен басып қара мұң,

Есепсіз елің көшті ме

Тұрғыны болып қаланың.

Ойға алып обал-сауабын

Тарқамас үшін базарың

Қуарған қуаң жеріңе

Жан бар ма салған назарын?

Жұртына сеніп жатсың ба,

Момақан ауыл-аралым!?...
Үшаралым, жаны жаралым,

Дертіңді қайтсем жазамын!

Күні-түні ойдың үстінде

Шырымын көздің аламын.

Серпілтер сені ең кемі,

Мұңымды жырға шғамын,

Қолымнан осы – келгені...

Жол жүруден азар болдым жалғанда

Көлік күтіп тұру қиын жолдарда,

Амал қайсы, жол жүрмесе іс бітпес,

Бару керек болды тағы ауданғы.
Лық толады қысы-жазы, көктемде,

(Көлік санын көбейтетін жоқ пенде).

Алыс жатқан біздің осы ауылдан

Бір автобус жүреді тек Ақкөлге.

Қап, құдайдың алдап мені соққаны ай!

Жұмыс жаққа щаққанымшы бір соғып,

Сары автобус өтіп кетті тоқтамай.

Бірақ қуып жетпесімді ұғындым

Сосын қанша көлік өтті тоқтамай,

Жолым болмай қойды менің бүгін дым.

Мүсәпірлік жол үстінде есті алып,

Күй кешпеген шығар мендей еш ғаріп,

Уақыт – жүйрік, ұтылайын ұтылсам

Тек жүрмейін өмірден де кеш қалып.
Оң жағымнан тумаса да өз Айым,

Пешенемнен өзім қалай озайын,

Біреу – міреу ала кетер мінгізіп,

Қыр басына шығып тағы тосайын...

Қақ шекемнен өтіп барады күн да ысып.

Кезікпей-ақ қойды-ау көлік, алдымнан?!

Кесіп өтті ме екен әлде, бір мысық?!..

Мен тұрған жер – тұрған жері талайдың.

Қол бұлғайды көк сағым, ал төменде

Ауыл жатыр – алақандай ақ айдын...

Кіндік қаным басқа жерде тамыпты,

Құжатымда содан белгі қалыпты...

Өсіп – өндім

Бірақ,

Талас жерінде,

Сүйенерім – таласым.

Таласыма жетпес байлық бар асыл;

Руымда айтпан:

Қыпшық,

Сиқым,

Жалғап жүрмін

Ошақты

Ойық арасын.

Жатқа да аты жайылған,

Мен –

Таластың туған қызы байырдан.

Басқадан

Бар ма менің, өзің айтшы, айырмам...
Жасығанда жігерімді жаныған,

Абыройын артық көрген жанынан,

Мендегі бар абзал адал қасиет

Таласымның топырағынан дарыған.

Мейірімге, содан бәлкім, келем аш.

Қара суға-ақ семіре алам қайғысыз,

Туған елде

Жалаң аяқ,

Жалаңаш.
Тексіздерден

Теперішті көп көрген,

Бойым аулақ.

Бастан жай көп өткерген...

Кетпей асау дариясына өмірдің,

Жүрмін жетіп жағаға

Жыр – өткелмен.

Еркектерше ел намысын жыртқанмын.

Майшелпекше көріп момын халықты,

Майламасын деп масылдар мұрттарын.

(Қайта сенің өзің сөзге үйірсің)

Жер жетеді,

Екеуміз де сиямыз,

«Қызғанамын – қызыл итке бұйырсын.»

Арадағы әңгімені ал, ашып,

Құшағы кең,

Жомарт дала –

Талас,

Ұқ!

Не көрінді екеумізге таласып...