2.2. М.Шоқайдың «Тұтас Түркістан» идеясы Ресей империясының ,кейін көп жағдайда оның мұрагері ретінде танылған Кеңес Одағының құрамындағы қазақ, өзбек және басқа да түркі тектес халықтардың ұлт-азаттық қозғалысы тарихында Мұстафа Шоқайұлының алатын орны ерекше. Алайда отандық және шетелдік әдебиетте қазақ қайраткерінің шығармашылық мұрасы мен қоғамдық саяси көзқарастарына көбірек көңіл бөлінеді де, ұйымдастырушылық, дипломатиялық, жай адами қырларын пайымдау қағажу қалып келеді.Сондай мәселелер қатарына жиырма жылға уақыт бойы Еуропаның төрінде тәуелсідік үшін күрес туын көтерген саяси ұйымды құрудағы М.Шоқайұлының ерен еңбегін жатқызуға болады.
